Читать книгу «Безнең Туфан / Наш Туфан (на татарском языке)» онлайн полностью📖 — Сборника — MyBook.
 





 





 





 





 





 





 





 





 





 





 





 





 





 





 





 





 



 













 





 



 



 





 







 











 





 



Сез көлмәгез, Тукай абый. Иркәли беләм мин. Телевизордан күргәнем бар. Гашыйк булган кешеләр берсен берсе иркәлиләр. Тукай абый, мин дә сезнең кебек шигырь язам. Минеке әле начаррак чыга, гаеп итмәгез. Менә берсен Сезгә дә җибәрәм.

 
Очып менгәч әтәч койма башына,
Кычкырып җибәргән бар тавышына:
«Бөркет түгел мин, ләкин шулай да
Канатларым бар, рәхмәт Ходайга».
 

(Күрдегезме? Яңа гына 7 класс тәмамлаган укучы бала «Ходай» дигән сүз өйрәнгән. Кемнән? Мәктәптә без өйрәнмибез.)

Сау булыгыз, Тукай абый. Миңа хат языгыз. Сезгә озын гомер теләп калучы Чулпан Кәримуллина.

7 июль, 1970

* * *

Тукайның Чулпанга Чулпан кулы белән язган хаты:

Исәнмесез, минем өчен дә бик тә, бик тә кадерле булган Чулпан. Хатыгызны алгач, сөенечемнән нишләргә белмәдем. Мин дә Сезне бик-бик яратам. Сезне бик күрәсем килә.

(Күрдегезме? Тукай ук булмасагыз да, Чулпан Сездән дә шундый сүзләр язылган хат көтәчәк.)

Авылыгызга килергә җыенам. Тик әлегә бераз гына чирләп торам. Салкын тидергән идем. Терелгәч тә киләм. Сез мин килгәнне көтегез, ярыймы? Көтмәсәгез үпкәлим.

Шигырегез миңа бик тә, бик тә ошады. Дөрес әйткән әтәч. Койма башына очып менәргә дә канат кирәк шул. Әбиегезгә күп итеп сәлам әйтегез, Чулпан.

(Күрдегезме? «Әти», «әни» дигән сүз юк. Менә ул Сез мактаган «шигырь җанлы» карчыкның тәрбиясе.)

Ярый, сау булыгыз, Чулпан. Мине көтегез. Габдулла Тукай. Сезгә дә мин бер шигырь җибәрәм.

* * *

Хат башы – яз каршы.

Сәлам, Зәйнүш! Мин бу – Ризван. Син анда миңа хат язмыйсың икән. Ташла ул эшеңне яхшы чакта. Мин күп сорап тормыйм. Бер әйтәм, берәгәйле әйтәм. Хат язмасаң, Мәскәвеңә барып, муеныңны борып кайтырга да күп сорамам.

Тагын бер сәлам әйтәм дә җитди сүзләргә күчәм. Менә сиңа дүрт хат. Чулпанның әнисе, әтисе һәм Чулпанның – Тукайга, Тукайның Чулпанга хатлары. Фикерең ничек? Миңа нишләргә? Аптыраган хәл. Һични аңламыйм.

Татар әдәбияты укытучысының шигырь яратмавын калдырып та торыйк, ди. Дөнья булгач, төрлесе була. Җирне яратмаган агрономны, дуңгыздан җирәнгән зоотехникны, китап укырга авырсынган язучыны да очратканым бар. Өстәвенә Сезнең халыкның (шагыйрь халкының) берсе ул укытучыга күңел ярасы салган. Укытучы, шул адәми затка үч саклап, шигырьгә дә нәфрәт уятсын, ди. Психологик яктан, бәлки, моны да аңлап буладыр. (Сүз уңаеннан, кем булуы мөмкин ул шагыйрьнең? Мин эзләп-эзләп карадым – андыйны тапмадым. Киресенчә, безнең шагыйрьләр кирәгеннән артык тыйнаклар, басынкылар, тәртиплеләр. Белсәң аны, миңа да әйт әле – күрәсем килә ул азгынны.)

Чулпанның әтисе язган хатка да әллә ни коелып төшмәдем. Аңлыйм бугай мин аны. Хатыны бик нык әгитләгәч, кызып киткән. Кызыбызны бер дуңгыз харап итәргә җыена, дип хатының еласа, кем дә уйланыр. Бу инде, күрәсең, күп уйларга яратмый торган кеше – турыдан сыптыра. Димәк, анысына гаҗәпләнмим.

Мине гаҗәпләндергәне – ничек шушы гаиләдә шундый кыз үсә? Каян килгән аңа шигырь? Тукай белән «язышуы» мине тетрәндерде. Моны, минемчә, хәтта әйтеп тә бирә алмыйм, кемнең башына шундый нәрсә килергә мөмкин? Әллә ул бераз ычкынган микән? Әллә унбиш яшьтә бөтен кешеләр дә шулай була микән? Мин үзем унбиш яшьтәге уй-хисләремне хәтерләмим.

Иң куркынычы шунда, Зәйнүш: ата белән ана балаларын харап итүләре мөмкин бит, сизәсеңме? Кызганычка каршы, Чулпанның Тукайга язган хатын тулысынча укып булмый. Әдәбият укытучысы, әлбәттә, аны күчергәндә редакцияләгән, үзенә файдалы урыннарын гына күчергән. Бәлки, анда Чулпанның безгә аңлашылырлык серләре бардыр.

Нишләргә? Киңәш бир. Хат язудан туктасам – ничек булыр? Туктамасам – ничек булыр? Аңлыйсыңмы, Чулпанны югалтудан куркам мин. Әллә нинди җинаять эшләрмен кебек.

Карале, бәлки, син хат язып карарсың. Тик чамалап, син – максималист кеше. Син язган хаттан соң «бер әйттем Фәйзрахман» чынлап торып кыйнап китмәсен. Безне кыйнаса да түзәрбез, безнең аркада кызын тотып кыйнавы бар. Андый кешедән теләсә нинди ахмаклык көтеп була.

Шундый-шундый эшләр, бара-тора нишләр диген, ә?!

Чулпанның шигырьләрен редакцияләргә алып барып карыйм микән, ничек уйлыйсың?

Хат яз. Синең киңәшеңне көтәм.

Кулыңны кысып, Ризван хәзрәтләре.

* * *

Дон-Жуан әфәндегә Мәскәүски сәлам!

Укып чыктым җибәргән нәрсәләрне. Ха-ха-ха! дип көләр идем, хәсрәт-кайгым булмаса, дип әйткән ди берәү. Тормыш бу, агай-эне. Тормыш – колагыңны бормыш. Син генә ул кешеләрне, тормышны идеаллаштырасың, шуңа күрә хикәяләреңнең күбесеннән прәннек тәме килә.

Син дөрес сукалыйсың, миңа хат язарга ярамый ул хатынга. Язсам, бары тик райкомга гына яза алам. Ике сәгать тә тормый куарга кирәк ул хатынны мәктәптән. Эзе булмасын.

Иренә дә хат язмыйм. Кеше сүзен аңлый торган иргә охшамаган ул адәм. Күрәсең, хатыны аны барлы-юклы акылыннан да мәхрүм иткән.

Чулпан өчен борчылма. Син уйлаганча, акылдан ычкынмаган ул. Аның яшендә Тукайга хат язуы табигый. Безнең мәктәптә бер кыз бар иде. Ньютонга гашыйк иде. Без көлә идек. Һәм кем булды дип уйлыйсың хәзер ул кызны? Физика-математика фәннәре кандидаты.

Нишләргә дисеңме? Дөрес әйтәсең, кызны югалтырга ярамый. Элемтәне өзмәскә кирәк. Ничек? Анысын уйлашыйк. Бәлки, кызның өенә язмаскадыр? Район җирендә «До востребования» бар микән? (Авылдан аерылганмын – шуны да белмим.) Таптым! Эврика! Бездә бит хатын-кыз шагыйрьләр бар. Берәрсе белән сөйләш, алар язсыннар. Бәлки, ул чакта тегеләр йомшарлар. (Кызларын «аздыручы» булмый бит.)

Шигырьләрне редакцияләргә ташырга ашыкма. Беренчедән, синең Чулпаның ничаклы гына гениаль булмасын, язганнары матбугатта чыгарырлык түгел дип саныйм. Чыраеңны сытма, әлегә түгел дип төзәтәм. Ул эзләнә. Интуитив эзләнә. Үсә-үсә, менә дигәннәрен язар, Алла боерса.

Икенчедән, Чулпан яшендәгеләр бик тиз масаючан булалар   – бер-ике шигыре газета битендә күренү белән, үзләрен бөек саныйлар һәм нәтиҗәдә шул «бөеклектән» ары китә алмыйлар. Бәлки, Чулпан андый түгелдер – шактый төпле күренә. Шулай да «сакланганны саклармын» дип әйткән ди берәү. Янә дә шул: Чулпан шигырьне газетада бастыру өчен язмый, үзе өчен яза. Бастыру өчен язса, үзе дә җибәргән булыр иде. Шулай дигәннән, сораш әле, редакцияләрдә юк микән шигырьләре. Булса, редакцияләрдәге иптәш-товарищлар авторга ни дип җавап бирделәр икән?

Ярый, Дон-Ризван, адью. Күктә йолдызлар биетүеңне дәвам ит. Дус-ишкә сәлам кундыр. Зәйнүш. Мәскәү.