Татарстаныбыз!

Татарстаныбыз – дастаныбыз…

Татарстаныбыз – даныбыз!

Татарстаныбыз – әле яңа

Атып кына килгән таңыбыз!

Татар диеп, Татар Иле диеп,

Коелгандыр күпме каныбыз.

Түгелгәндер күпме күз яшебез,

Күпме әрнегәндер җаныбыз…

Газиз Ватанымның, татарымның

Үткәннәре үзәк өзмәле.

Бүгенгесе әле ярый торган,

Бүгенгесе әле түзмәле…

Ниләр көтә безнең Татар Илен,

Ниләр көтә Татар Дөньясын?

Карыйдыр да кемдер өмет белән,

Укымакчы була кем ясин…

Безне һаман исәплиләр әле

Беркатлыга яки исәргә:

Кемдер безне илдән яздырмакчы,

Кемдер тели телне кисәргә.

Кемдер бармак яный, динегездән

Яздырам дип безне куркыта.

Илле халык кына телле була,

Телле халык кына ил тота.

Ә кемнәрдер анда киләчәккә

Китеп бармакчылар татарсыз…

Ә без татар түгел Татарстансыз,

Без милләт тә түгел Ватансыз.

Яшәсен һәм чәчәк атсын дисәк

Татарстан дигән илебез,

Ныклы булсын безнең иңнәребез

Һәм буылган булсын билебез!

Татарстаныбыз булса гына

Татар булыр – шуны белегез!

Шул чагында гына исән татар,

Шул чагында гына тере без.

Татарлар да бер уяныр әле,

Бер туйдырыр әле йокысын.

Килер буын ләгнәт укымасын,

Алар безгә рәхмәт укысын!

Татарларны күккә күтәрдең син…

Татарстан Республикасының

Беренче Президенты Минтимер

Шәрип улы Шәймиевкә

Без патшалар күреп үскәнмени?!.

Хан, солтан ни безгә, патша ни…

Без өйрәнеп беткән идек инде:

Урыс ни дә безгә, башка ни…

Бер халык та ләкин була алмый

Ходай Тәгаләнең кашкасы.

Һәр кешенең була үз Алласы,

Һәр халыкның була патшасы…

Син дә менә туган халкыбызның

Президенты булдың, илбашы.

Ни күрсә дә халкы белән күрә,

Иле белән күрә ир башы…

Ә татарга кайчан җиңел булган? –

Заманалар һаман болгавыр.

Шул болгавыр чорда дәүләт тоту

Бигрәкләр дә авыр, мең авыр.

Башың белән җавап бирәсең бит

Милләт өчен, дәүләт өчен дә…

Иң авыры һәм иң катлаулысы –

Дәүләт тоту дәүләт эчендә.

Үз халкыңа синең игелекләр

Тау кадәрле!.. Күбрәк булмаса?!.

Ул эшләрне эшли алмас идең

Күкрәгеңдә кодрәт булмаса.

Син һәрвакыт халык белән булдың,

Тора белдең әйткән сүзеңдә.

Татарларны күккә күтәрдең син,

Күтәрелдең бергә үзең дә.

Ә зәңгәр күк очсыз-кырыйсыз ул,

Биек әле күге татарның…

Иң мөһиме, татарларга син бит

Татарлыгын кире кайтардың.

Син күтәрдең татар катламнарын,

Син киңәйттең татар чикләрен…

Хак бәяне сиңа тарих бирер…

Бозмасалар тарих битләрен.

Моннан соң да булалырмы татар

Милләтләрнең данлы, санлысы?!.

Син сүзеңне әйттең! Татарларның

Үзләреннән тора анысы.

3.06.2012

Себер шигырьләре

«Себер белән куркытмагыз!»

«Мәскәү-Барнаул» поезды…

Себергә китеп барам.

Сөргенгә түгел, Себерне

Күрергә китеп барам.

«Себердә ни калган?» – дисез…

Ни калсын… татарларым.

Сез беләсезме Себердә

Миллион татар барын?..

Мин беләм, шул татарларны

Күрергә диеп барам.

Юк, болай гына бармыйм мин,

Ә янып-көеп барам…

Себерләргә китеп барам,

Төмәнгә җитеп барам.

Күңелнең иң киеренке

Кылларын чиртеп барам.

Поездның тәрәзәсеннән

Барсын да күреп барам.

Күреп барам, белеп барам…

Себергә кереп барам.

Кая кереп барганымны

Бик яхшы белеп барам.

Үткәннәрне уйлый-уйлый,

Бәгырьне телеп барам…

Бу юлдан үткән Туфаннар,

Ристаннар, каторжаннар,

Зимагурлар… алар кебек

Меңләгән татарҗаннар…

Күпме татар киткән монда

Үз теләкләре белән, –

Мәңгелеккә бәхилләшеп

Үз төбәкләре белән.

Ризык эзләп, бәхет эзләп

Киткән алар Себергә:

Бөтенләйгә – гомерлеккә

Шунда гомер сөрергә…

«Омские да безнеке,

Томски да безнеке.

Себер белән куркытмагыз,

Себер – үзебезнеке!» –

Диеп җырлаган татарлар

Узган чакта шул юлны…

Мин Себергә кереп барам,

Җырлый-җырлый шул җырны.

1.10.09

Нигә җиңелдең, Күчем?

Татарның соңгы ханы син,

Себернең соңгы даны!

Синең белән бергә аткан

Ханлыкның соңгы таңы…

Булган килеш батырлыгың,

Була торып та көчең,

Себерне ник сакламадың,

Нигә җиңелдең, Күчем?

Җиңелмәсәң, безнең язмыш

Болай да булмас иде…

Алай дисәң, бер уңмаган –

Мәңге дә уңмас иде.

Бу сиңа үпкәләү түгел,

Бу – бары сорау гына,

Сине уйлаган чагында,

Бу – авыр сулау гына.

Бу соравым сиңа түгел,

Тарихка – бу соравым.

Бар ханнар да узалмый шул

Тарихның бар сынавын.

Син безнең хәтердә генә,

Син күңелдә, йөрәктә…

Җиңелгәннәргә һәйкәл юк,

Ә ханнарга бигрәк тә.

Һәйкәл юк яулаганына,

Юк чигенгәненә дә,

Юк ханның җиңгәненә дә,

Юк җиңелгәненә дә…

Исән әле синең халкың,

Исән әле ханлыгың.

Менә мин дә килеп күрдем

Ханлыгыңның калдыгын.

Җирең дә бар, халкың да бар…

Юк аның ханы гына.

Хансыз татар – сансыз татар,

Юк аның саны гына.

Буласы булган – күңелдә

Юк бер үпкәм, юк үчем…

Шулай да сорыйсы килә:

Никләр җиңелдең, Күчем?!

Иң соңгы Себер ханы син,

Иң соңгы татар ханы!..

Уйный әле, кайный әле

Себердә татар каны.

29.09.09

Син бит Себер татары!

Казанда яшәүче Себер шагыйре

Шәүкәт Гаделшага

Мин Себердә йөрим, Шәүкәт,

Синең туган илеңдә.

Себереңне бик күрәсем

Килгән иде минем дә…

Монда Себер киңлекләре

Еракларга тарала.

Шигырьләрең искә төшә,

Кая гына карама!

Син Казанда, мин Себердә:

Йөримен Себер буйлап.

Йөрим менә сәйран кылып,

Себердә сине уйлап.

Син бөтен булмышың белән

Себернеке, билгеле.

Син Себернең бер баласы,

Син Себернең бер гөле.

Гөл күчереп утыртканны

Яратмый шул – сула шул.

Сулмаса да саргая шул,

Саргая да сына шул…

Моның шулай икәнлеген

Беләм, Шәүкәт, үземнән.

Нишлисең, яшәлгән инде,

Күнегелгән, түзелгән…

Себергә караганда да

Безнең Казан кырысрак.

Тиз сындыра ул, булмасаң

Башкалардан корычрак…

Ә син Казанда ятасың,

Себереңне сагынып…

Бер дә кайтасың килмиме,

Кошлар кебек кагынып?!

Чыннан да, сагынасыңмы?

Себер һаман тартамы?

Ятма әле, понимаешь,

Син бит Себер татары!

Юкса Казанныкы булып

Беткәнсең бит син бигрәк.

Синсез монда Себер ятим –

Кайт илеңә, сибиряк!

4.10.09

Себернең легендар рәссамы
Минсәлим Тимергазиевка

Син – тылсымчы, син – ырымчы,

Син, әлбәттә, шаман да.

Болар, әлбәттә, бик сәер

Яңгырый бу заманда.

Себернең бөтен серләрен

Син генә беләсеңдер,

Башкалар күрмәгәнне дә

Син генә күрәсеңдер…

Үз илеңдер – бөек галәм,

Үз өеңдер – тайга да.

Табигатькә син үз кеше:

Югалмассың кайда да!

Син мамонтлар белән генә

Эш итәсең, күрәсең.

Син аларны терелтәсең,

Аларга җан өрәсең.

Син үзең дә мамонт кебек –

Син бит бер генә данә.

Сиңа авызларын ачып

Карап торалар әнә.

Сине күрер өчен генә

Килә олы-кечесе.

Син татар гына да түгел,

Син – чын себер кешесе.

Синең шушы талантың да –

Борыннан калган талант.

Музееңда син үзең дә –

Борынгы экспонат.

Син – бер генә шундый татар.

Белмим, сиңа кем тиңдер?

Андый кеше, булганда да,

Тик Әхсән Фәсхетдиндер…

Берүзеңә – бер дөнья бит,

Берүзеңә – бер Себер!..

Себердә ияләр күптер,

Син шуларның берседер…

Себердәге Баш Сихерче,

Себернең Баш Иясе…

Сиңа килдем – талантыңа

Килде бер баш иясе.

Татар белән Себер тулган…

Шундый да сабыр үзләре,

Себернеке – йөзләре.

Бераз гына ят шикелле

Сөйләшкәндә сүзләре.

Башта сәер тоелса да,

Аңлашыла барсы да.

Әйтерсең лә авылдашлар

Басып тора каршыда.

Халык монда балык тота,

Ауга да бара алар.

Алар – акыл ияләре,

Беркатлы бала алар…

Алар – Себер табигатьле

Табигать балалары.

Табигать – табынганнары,

Табигать – аллалары…

Татарлар монда заманча

Һәм аз гына борынгы…

«Хәлләрегез ничек?» – диеп

Сорасаң да урынлы.

Аларда да җитәрлектер

Дөньяның нужалары…

Себер татарлары алар –

Себернең хуҗалары.

Татар кайда да татар ул,

Татарсыз Себер дә юк:

Татарсыз җирне, гомумән,

Ишеткәнем бер дә юк.

Кая барма, үзебезнең

Татарлар калкып чыга.

Болай гына чыкмый алар,

Яктырып, балкып чыга…

Бу түгәрәк дөнья гына

Татар өчен тар бит ул.

Татар белән Себер тулган…

Шуңа да татар бит ул!

4.10.09

Себер ханлыгында йөрим…

Көз. Без Тубыл каласында

Дамир Исхаков белән

Тарих ядкәрләрен карап

Йөрибез берәм-берәм…

Тарих белән бүгенге көн

Буталып беткән монда.

Татарның тарихи рухы

Сизелми күптән монда…

Ә Исхаков барсын белә:

Тормый ул тартынып та,

Белә кирәкмәгәнен дә,

Җибәрә арттырып та…

Әйтерсең лә йөрибез без

Күчем хан заманында.

Себер җире күпне күргән:

Яхшысын-яманын да…

Күз алдына килеп баса

Татарның ханлыклары,

Шул ханлыкларда яшәгән

Сугышчан халыклары…

Яшереп булмый тарихны

Халыктан… Беләм, беләм.

Тубылны карап йөрибез

Дамир Исхаков белән.

Безнең ниләр сөйләшкәнне,

Безнең ниләр белгәнне,

Уйлаганны кайберәүләр

Белсә әгәр бермәлне,

Дамир белән икебезнең

Башыбыз бетәр иде.

Без Себергә килмәсәк тә,

Баш себер китәр иде…

Чын тарих барыбер бар ул,

Күпме маташтырсаң да,

Халыкны, ахмакка санап,

Күпме саташтырсаң да…

Чын тарих калкып чыга ул,

Чистарып чор көленнән…

Яшермәскә генә кирәк

Тарихны бер-береңнән.

Ничек кенә яшерсәң дә,

Тубыл ул – татарныкы.

Ничек яшереп булсын ди

Себердә татарлыкны?!

Себер ханлыгында йөрим,

Бер болыт юк күгемдә…

Кайта алмый интегәм мин

Борынгыдан бүгенгә.

Тын да алмый тыңлап барам

Мин галимнең дәресен:

Дамир Исхаков арттырмый,

Сөйли бугай дөресен…

5.10.09

Җуелмас…

2009 елның 26 сентябрендә

Төмән өлкәсенең Яркәү районы

Күртуган авылында

Бөек Ватан сугышыннан

кайтмый калганнар истәлегенә

һәйкәл ачылды.

Күпме ир-егетләребез

Кайтмаган яу кырыннан…

Авылда һәйкәл ачалар –

Шундый гадәт борыннан.

    Һәлак булган авылдашлар…

    Исемнәре – алтыннан.

    Бу – кадер-хөрмәт билгесе

    Шушы авыл халкыннан.

Шулчак баш очыннан гына

Торналар очып узды:

Әйтерсең ветераннарның

Иңеннән кочып узды.

    Алар кайтмый калганнарның

    Җаннары булды бугай.

    Шуңа аларның тавышы

    Бигрәкләр моңлы бугай…

Искә алып кайтмый калган

Ирләрен һәм улларын,

Тол әбиләр торналарга

Изәп калды кулларын.

    Ә аларның исемнәре

    Ташка уеп куелган:

    Ул исемнәр, хәтер булып,

    Шул ташларга уелган.

Шушындый һәйкәлләр әле

Берәү генә куелмас…

Таш уалса да, батырлар

Хәтерләрдән җуелмас!

    Ә бит күпме яшь гомерләр

    Калган көл-күмерләргә…

    Гамзатовның «Торналар»ы

    Яңгырый күңелләрдә.

5.10.09