Илханнар күзгә-күз карашып алдылар, икесе дә күзләрен идәнгә төшерделәр. Аталары Кубрат ханның ачуы яман, ни сөйли бу төптәңре? Кеше ишетсә?.. Атасы янында шымчы өстенә шымчы… Әллә соң төптәңре дә… Бу хәлне ишетсә, аталары кичермәс, икесен дә, ике ат койрыгына тагып, далага чыгарып җибәрер. Илханнарга уйланырлык иде, төптәңре аларны ашыктырмады. Ул белә иде: һәр ир-егетнең күңелендә йөгәнле ат булыр.

Бу мәлдә илханнарның миләрен көйдергән нәрсә «Нигә аларны гына сыный?» дигән сорау иде. Кодрак илхан кайда?.. Чит илдә. Булсын да ди. Балкыр илхан Фанәгүрдә ич, нигә аны да чакыртмаган төптәңре?..

Төптәңре көтте. Шул арада ул бер фикергә килде. Олуг хан тәхетенә Батбайны утыртырга. Күрде бит, сизде бит, Аспарух илхан бөтенләй югалып калды. «Батбай илхан!» – дип, күңелен янә бер ныгытып куйды төптәңре. Аннары гына, кам таягын кулына алып:

– Ишегалдына чыгыйк, илханнар, – диде.

Ишегалдына чыктылар, йорт уртасындагы балбал янына туктадылар.

– Әүвәл син әйт сүзең, өлкән углан Батбай.

– Тәңре ни куша, шуны кылыр өлкән углан, төптәңре.

– Инде син, Аспарух илхан?

– Төптәңре, – дип, кисәк кылычын селтәп алды Аспарух. – Төптәңре, олуг хан тәхете синең кулыңда түгелдер бит? Түгелме? Шулай булгач, кеше күңеленә язык салып йөрмә, хан тәхетенә кем утырасын бер син генә хәл итмисең, аксакаллар, кавханнар хәл итә. Син бик кыю икәнсең, төптәңре, мәҗлес җый, мәҗлестә торып фикерең әйт. Мин дә фикерем мәҗлестә әйтермен.

– Мин мәҗлес җыя алмыйм, илхан, мәҗлесне бер олуг хан гына җыярга хаклы.

– Шулай булгач, төптәңре, илханнар арасын болгатып йөрмә. Ил өстендә тынычлык булсын өчен, мин әйтәм, без ишетмәдек, син әйтмәдең бу сүзләрне, төптәңре.

– Юк, туганкай, – диде Батбай. – Син хаклы түгел. Мин синең белән килешә алмыйм. Атамыз картайды. Безгә чынлап та яу чаба алырлык олуг хан кирәк.

Аспарух, һаваны чыжлатып, янә кылычын селтәп алды.

Төптәңре Ирсан йомры башлы кам таягын әкрен генә күккә күтәрде:

– Йа Тәңрем! Яздырма акылдан илханны, аны шайтан котырта, акылына зыян китермә! Йа Тәңрем!..

Төптәңренең кам таягы башында кояш сыман алтын чукмар, кара-күксел болыт астыннан чыккан кояш нуры, шул чукмардан чагылып, күзләрне камаштырды. Аспарух кам таягы башындагы шар сыман нәрсәдән күзен дә ала алмый торды. Менә төптәңре чукмарбашны Аспарухның күзенә үк китереп терәде.

«Ул мине сихерли», – дип уйларга өлгерде Аспарух илхан һәм таякка ияреп кузгалуын сизми дә калды. Илхан туктарга тырыша, әмма кул-аяклары гүя аныкы да түгел, гүя башка бер кеше аның аякларын хәрәкәтләндерә иде.

– Күктә – Тәңре, җирдә – мин. Чыкма минем сүземнән, илхан… Батбай илхан, син дә…

Шулчак гөрелдәп каядыр еракта күк күкрәде.

– Угланнар, – диде төптәңре, телен көчкә әйләндереп. – Угланнар, мин Тәңре белән сөйләштем… Иртәгә көн туганчы чиркәүне җимермәсәгез, Фанәгүрне җир убар…

Ике туган илхан ни әйтергә белми телсез калдылар, әмма төптәңре кабат сүз катмады, борылды да китеп барды. Кисәк ул туктады, әйләнеп, янә илханнарга карады, кам таягын күккә күтәрә башлады. Моны күреп, ике илхан тиң җиргә тезләнделәр.

– Яндыру өчен аланнардан килгән нефтә алыгыз.

Төптәңре китеп баргач та, ике илхан, тезләнгән килеш, йорт уртасында калдылар. Ниһаять, Батбай илхан телгә килде:

– Чиркәүне кояш чыкканчы җимерәбез, Аспарух. Иртәгә кояш чыгар алдыннан алыпларым белән чиркәү янында булырмын, – диде Батбай.

– Моның өчен атам башыбыз кистерер, – диде, ниһаять, Аспарух.

– Барысы да Тәңре кулында, Аспарух. Язмыштан узмыш юктыр.

Аспарух илхан бер сүз дә әйтмәде, китеп барган абасы Батбайның аркасына бик озак карап торды. Хәтта Батбай абасы капкадан чыгып киткәч тә, ул, бик озак уйланып, бер урында таптанды.

Чиркәү җимерүгә күп өмет баглады төптәңре. Чиркәү җимерелгәч, базилевс Кубрат ханга үпкә белдерер, китәр ике арада бәхәс: калкып чыгар элеккеге вак-төяк ил-кала бүлешүләр. Базилевс Фанәгүрдән грекларны чакыртып алыр, Йулыш каганга йөз тотар. Бу хәлләрне белеп алгач та, Кубрат ханга буйсыныр-буйсынмас торган хазар бәкләре кузгалыр. Шунда төптәңре Ирсан тәхеткә өлкән илхан Батбайны тәкъдим итәр. Йулыш каганның уң кулы Җаек бәктән яшь ханга кыз соратыр. Җаек та, каган да каршы килмәсләр, гореф-гадәте, теле-йоласы бер булган халык янә берләшер, янә дөньяны дер селкетеп торыр. Төптәңре Ирсанга да Биләмҗиргә юл ачылыр. Каганның төптәңресе Урагай картайган икән, рәтләп сөйләшә дә белми икән. Беррәттән төптәңре Ирсан яраткан угланы Илбарысны да үзе белән Биләмҗир каласына алып китәр.

Әйе, бүген аңа баһадир Илбарыс кирәк иде. Илбарыс баһадир илдә булса, ул да чиркәүне җимерергә барыр иде. Бәлкем, ул кайтып та киләдер инде, юлдадыр…

Төптәңре Ирсан ни сәбәпледер баһадир Илбарысны түземсезлек белән көтте. Илбарысның угры Чалбай ханны җиңү хәбәре килгәч, ни кылырга да белмәде. Илбарыс өчен ул барысын да эшләр: хан кызын аңа димләр. Тәхеттән төшерелгән Кубрат моңа риза булмас, дулар, тик инде, дулар-дулар да, барыбер кызын баһадирга бирергә мәҗбүр булыр. Әйе, Илбарыс Фанәгүргә тизрәк кайтсын иде. Чыны-ялганы белән шуны белә иде төптәңре: базилевсның угланы Юстиниан кәләшен алырга юлга җыена икән. Бу хәбәр чынлап та хак булып чыкса, Фанәгүргә кораб-кораб байлык җибәрер базилевс, сарай куштаннары моңа шатланыр. Күп тә үтмәс, хан кызы Чәчкә, баласын күтәреп, кияве Юстиниан, ягъни ире белән Фанәгүргә әйләнеп кайтыр. Кубрат хан кияүне уң кулына утыртыр. Анда инде Бөек Болгарны яңадан үз мөстәкыйльлегенә кайтарам димә, Рум дәүләте әкренләп Болгарны канат астына җыяр. Әйе, ашыгырга, ашыгырга, иртәгә соң булуы бар.

Ишегалдына әнә шундый уйлар белән кайтып керде төптәңре һәм бик озак җимеш бакчасында уйланып утырды.

Төптәңре Ирсан йөрәге дөп-дөп тибүдән уянып китте. Коточкыч төш күрде: күктән төшкән аждаһа аны кай тарафкадыр күтәреп китеп бара… Куркудан шабыр тиргә баткан иде ул. Бакчадагы түмәргә утырып, агачка башын терәгән килеш кенә йокыга киткән ләбаса. Аждаһа аны дөрләп янган чиркәү өстенә алып бара иде. «Бу ни булыр?»– дип гасабилана башлады төптәңре. Янә башын агачка терәде, янә йокыга китте. Төше дәвам итте. Юк, бу юлы аны аждаһа түгел, греклар янган чиркәүгә таба күтәреп алып баралар, янгын эченә ташламакчылар. Арада патрикий Симеон да бар икән, имеш…

Бу юлы, уянуга, төптәңре дер-дер калтырана башлады. Хәтта, төшемме, өнемме икән дип, үз-үзен капшап карады. Йа Тәңрем, бар икәнсең әле, бар икәнсең…

Төптәңре торды да өйгә керде, юынды, гарәпне чакырды, аш хәзерләргә кушты. Ашап-эчкәч, гарәбе аны ишегалдына кадәр озата чыкты. Кол ике гарәп сәүдәгәрен дәшмәкче, ашатып-эчертеп җибәрмәкче икән. Дәшсен. Кунак итсен. Гарәпләр көчәеп бара, базилевсны нык кына борчый башладылар, шәһәр артыннан шәһәр югалта империя. Ниндидер ислам дине белән көчлеләр икән гарәпләр. Мөхәммәд пәйгамбәр кырык алланы бер иткән. Ул 20 апрельдә, 571 елда туа. 12 ноябрьдә, 601елда пәйгамбәрлек ала, 26 майда, 632 елда вафат була. Ирсан кебек үк кеше Алла илчесе? Кырык алланы бер иткән? Бит Ирсан да— Тәңре илчесе, ул да… Йа Тәңрем, ит ярдәм илчеңә, теләген уң ит… Әйе, кол барысын да белә. Сөйли, төптәңре дәшми. Аның үз кайгысы кайгы: чиркәүне яндыру. Төптәңре гарәп колына ияк кенә какты. Янәсе, кайда кунакларың?

Ирсан урамга атылды. Кояш чыгып килә иде. Туктап, көнне каршы алды, Тәңредән игелекле көн теләде. Шунда аның колагына чаң-чоң иткән авазлар ишетелде. Төптәңре үз колакларына үзе ышанмады. Чиркәү яклап көек исе килергә тиеш иде. Мәгәр шик юк, чаң кагалар, грек халкын чиркәүгә чакыралар иде. Төптәңренең аяк буыннары бушап китте, бертынга ул аңына килә алмый торды. Әйе, китте Фанәгүр болгар кулыннан, үзенә үзе кабер казыды Кубрат хан.

Төптәңре чиркәү янына ашыкты. Аннан кисәк туктап калды. Кайда илханнар, ни кылып яталар? Нигә ут салмаганнар, нигә чиркәүне җир белән тигезләмәгәннәр?! Янә кузгалды, чиркәү тирәсендәге хәлләрне үз күзе белән күрәсе килә иде. Барысы да: болгары, грегы, яһүде, әрмәненә кадәр чиркәүгә ашыга, төптәңрегә күз ташлаучы да юк. Башка вакытта…

Башка вакытта ничек була торган иде соң әле? Әйе, грегы, яһүде… болгарларны әйтеп тә торасы юк, төптәңрене күрүгә, бил бөгәрләр, хөрмәтләп сәлам бирерләр иде, бүген исә әллә халыкның күзе тонган… Тыярга, туктатырга, туктатырга!

Ничек кенә ашыкмасын, төптәңрене узып китүчеләр дә булды, берәү хәтта: «Юл, юл бирегез!» – дип кычкырды. Фанәгүрдә грекларның шулай күп булуын төптәңре күз алдына да китермәгән иде. Диңгез бугазы аша Боспор дәүләтеннән күчеп килделәрме әллә?..

Менә чиркәү мәйданы. Үзенә күрә бер моң чыгарып, туктап-туктап чаң кактылар, греклар чукына-чукына чиркәүгә тулалар, ә чиркәүне җимерергә тиешле бер генә алып та күренми. Кайда Батбай, кайда Аспарух илханнар? Җитмәсә, тамаша кылыргамы, чиркәү ишеге янына болгарлар җыелган, барысы да, авызларын ачып, ишек төбендә вәгазь укучы патрикий Симеонга карап торалар. Дин әһеленең тавышы төптәңрегә ишетелә иде:

– Халаек, Фанәгүргә чиркәү салынды, бүген якшәмбе көн, Изге Христоска иман китергән кешеләргә чиркәү ишекләре ачык. Алла колы Симеоннан фатиха алырга теләгән һәр кеше, нинди генә телдә сөйләмәсен, чиркәүгә керә ала. Мәрьям ана алдына тезләнеп, менә болай чукынды исә, муенына менә бу тәрене такты исә, үз гомеренә Изге Христос аның турында кайгыртачак, киңәшчесе, ярдәмчесе, афәтләрдән саклаучысы булачак. Изге Христостан иман алган изге кешенең җаны үлгәч тә җәннәттә булыр…

Күр әле, ничек халыкны котырта кара чикмән кигән албасты! Тәңрем, кыл бер-бер нәрсә: җирдән уптыр, уттан ялмат үзен, диварларын җимерт, түшәмен иш, зилзилә куптар. Тәңрем!..

Төптәңре чиркәүгә якын килергә кыймады, танулары бар иде. Әнә караштыргалап та куялар түгелме? Аны монда болгарлар күрсә, Тәңредән ваз кичәрләр, һәрберсе патрикий Симеон кулыннан муенына кош тәпие тагып чыгар…

Төптәңренең йөрәге кысылып-кысылып куйды, тамак төбендә әче төер утырды. Нигә, нигә Батбай илхан белән Аспарух сүзләрендә тормадылар икән?! Ә бит, ут салабыз, көфер оясын җир белән тигезлибез, дип калганнар иде.

Төптәңре туп-туры сарайга юнәлде. Кабул итәрме хан? Итәр, итми хәле юк. Ул аңа барысын да сөйләп бирер, ханны үгетләр һәм шуның белән күкрәгендә көйрәгән утны басар. Юкса бүген төптәңре Ирсан яшен суккан агачтай дөрләп янып бетәчәк.

Төптәңренең йөзендә борчу күреп, каравыл алыплар сөңгеләрен читкә алдылар. Төптәңредә ят бер хис уянды, ул гүя хан янына да керми, ә базилевсның үзенә кереп бара.

Кубрат хан тәхетендә утыра иде, төптәңре ишектә күренүгә, башын күтәрә төште, хан да төптәңренең борчулы кыяфәтенә игътибар итте.

– Әйдүк, түрдән уз, төптәңре, уң кулыма утыр, – диде гаҗәпкә каршы олуг хан.

Төптәңре хан янәшәсенә утырды, тирән итеп көрсенеп куйды. Шунда аның күзләре Кубрат хан каршындагы рәсемгә төште. Таң калмалы иде. Юк, бу Аппак рәсеме түгелдер, Тәңредән туган ай үзедер. Алты бала анасы дип кем әйтер?! Йа Тәңрем, бирсәң бирерсең икән кешегә гүзәллекне! Сурәт-рәсем алтынга буялган ырмага куелган иде. Каерылып карап торудан төптәңренең хәтта муены авырта башлады. Ханша Аппак күксел-зәңгәр томан артыннан чыгып килә. Анда, томан артында, Кубрат ханның сурәт чалымы, әмма хан сурәте шулхәтле сыек төшерелгән иде ки, таныса да, бик якыннары гына таныр иде олуг ханны.

– Аппакның сурәтен патрикий Симеон чиркәүгә куйган икән, – диде олуг хан. – Болгарларны котырта дип уйлама тагын. Мин Болгарда йолаларга ирек бирергә булдым. Син ничек уйлыйсың, төптәңре?..

Ирсан бу сорауга бер мәлгә югалып калды. Ни дип әйтергә?.. Кубрат хан кулында Атилла бабадан калган җәйпәк чүлмәк такта. Олуг хан, бармаклары белән капшап, җәйпәктәге изге юлларны укый иде. Кубрат хан, яшь чакта Патшакала сараенда тәрбиядә булгангамы, грек телен бераз сукалый, гректан килгән китапларны да укыштыргалый иде. Картая башлагач, Кубрат хан күбрәк уку белән гомерен уздырды. Әллә соң шуңамы дөньяви хәлләр белән кызыксынмый башлады олуг хан? Әйе, базилевс җибәргән философ Иоанн Фасиан искиткеч хәйләкәр булып чыкты, нәрсәгә керешмәсен, хан иң әүвәл аның белән киңәшә. Кайчан китә микән бу философ Фанәгүрдән?.. Базилевс аны иленә чакырган икән, дип тә сөйләделәр, ә үзе һаман Фанәгүрдә. Менә ничә ел инде олуг хан да җәйләү чыкмый, философтан белем ала.

– Болгар бер Фанәгүр генә түгел хәзер, олуг хан, күзгә күренеп Тимеркүк кала үсеп килә. Биләмәләрендә уннарча тугандаш халык яши. Аларның барысы да диярлек Тәңре йоласына табына. Тәңре йоласы угорлар табынган аю түгел, аның нисби гомере мең еллар, – дип сөйләп китте ярсына барган төптәңре. – Хәйлә белән алдырмакчы Симеон, Аппак рәсемен ясаган да Болгарны христиан диненә аудармакчы. Бүген әнә чиркәү ишекләрен ачтылар, грегы грек инде, болгары шул тарафка агыла, иртәгә яһүде килер, гарәбе. Болгар Тәңре белән яу чапты, Тәңре белән дан тапты. Яу чап, олуг хан, яңа күршеләр табарсың.

– Яңа күршеләр, – диде, үртәлеп, хан. – Яңа күрше искедән яманрак булса?.. Дәшмисең. Юк инде, төптәңре, Кубрат исән чакта яу чабу булмастыр.

Шулай диде дә Кубрат хан янә алдындагы җәйпәкне укырга кереште. Ул аны авыз эченнән генә укыды, төптәңре Ирсан да бабалардан калган җәйпәкне укый, аннан илаһи көч ала. Төптәңре рәсемгә якынрак килде. Никадәр хиссият, никадәр садәлек, никадәр чынлык иде рәсемдә. Ханша Аппакны чынлап та Изге Мәрьям ана иткән бу патрикий Симеон.

– Йә-йә, төптәңре, – диде Кубрат хан.

– Базилевс йоласы Болгарга килсә, ата – улны, ана кызны белмәс, олуг хан. Болгар тәүге гайрәтен җуяр, ыру-кардәшләр арасында ызгыш китәр. Болгарның көч-гайрәте Тәңредә, олуг хан.

– Ул килде инде, төптәңре, яңа йола. Килеп ята. Аппакка тимә. Табыналар икән Аппак рәсеменә греклар, табына бирсеннәр. Борчылма, төптәңре, Болгар үз динендә калыр. Мәгәр мин башка йолаларны да тыймаска булдым. Орышсыннар үзара йолалар. Кайсы өстен чыгар, шул йоланы алыр болгар. Без әнә иртән торабыз да Тәңредән изге көн телибез, кеше үлсә, ярты байлыгын җир астына күмәбез, ә философ әйтә, бу – кыргыйлык, ди. Байлыкны җир астына күммәскә, хан казнасына җыярга кирәк, ди. Аннары, нинди генә йолага табынмасын кеше, күңеле пакь булса, ул һәрвакыт саф күңелле булып калыр; инде кешенең күңелендә әшәкелек өстенлек итә икән, нинди генә йолага табынса да, ул һәрчак явызлык кылыр. Ник дәшмәс булдың, төптәңре?.. Дошманнарым мин бик яхшы күрәм, менә йолама табынган кешеләрем арасындагы дошманнар белән ни кылырга? Киңәшең әйт. Көнбатыш-көнчыгышта әнә сарациннар көчәеп килә, гарәпләр. Ни куәт бирә аларга?.. Ислам дигән яңа дин, яңа йола, ди философ. Мин бер йолага да каршы түгел, төптәңре. Җиткерделәр миңа, Батбай илхан белән Аспарухны аталарына каршы котыртып йөрисең икән… Хакмы? Дәшмисең! Кисәтәм, төптәңре, илханнар син котырткан җәбергә керешсәләр, мин синең дә, аларның да башларын кистерәчәкмен.

Олуг ханнан бу сүзне ишетүгә, Ирсанның аркасы кымырҗып, эсселе-суыклы булып китте. Ул кисәк ышанды: әгәр дә мәгәр кылган эше ачылса, хан, ике дә уйламый, угланнарының да, аның да башын кистерәчәк. Алай да хан алдында тез чүгәргә төптәңреме ул!

– Олуг хан, танмыйм, мин аларны чиркәү җимерергә котырттым, мәгәр илханнар куркак булып чыктылар, һични кылмадылар. Симеон миңа аңлаешлы, ә менә син якын иткән философ нинди динне яклый, олуг хан?

– Хакыйкатьне яклаган динне, төптәңре, хакыйкатьне! Без базилевска тире, бал, балавыз, балык җилеме сатабыз, әул безгә корал бирә, кием-салым китерә. Бөек Болгар күзгә күренеп байый, аның даны ерак Римга, ерак Табгачларга җитте, Дәмәшкъ сәүдәгәрләренең Болгардан киткәннәре юк, Кодрак илхан шул тарафтан өченче тапкыр корал алып кайта инде. Кисәтәм, төптәңре, моннан ары илханнарны ханга каршы котыртма. Хан данын, ил данын күтәр. Бары тик шунда гына башың исән калыр, төптәңре.

Кубрат хан тәхетеннән төште, таягы белән идәнгә төртте. Шундук җансакчылары килеп керделәр. Кубрат хан аларга чыгып китегез дип ишарә ясады, җансакчылары чыгып киттеләр, төптәңре агарынып калган иде, Кубрат хан моны күрде һәм ирен чите белән генә елмаеп куйды. Олуг хан төптәңре янына килде, иңбашына кулын салды; авыр иде ханның кулы, төптәңренең иңбашы иңеп куйды.

– Төрмә, төптәңре, бер коллар өчен генә салынмый, анда хан әмеренә, хан боерыгына буйсынмаган кайнар башлар да ябыла. Тарихта кабатлана торган хәлләр була, атаң язмышын кабатламасаң иде, Ирсан. Атасы үткән юлдан угланы да үтәр, диләр. Сиңа әйтәм, мин, базилевс кулындагы грек утының серен кулыма төшермичә, илханнарга тәхет бирмәскә булдым. Тиздән Илбарыс углан кайтып төшәр, ул углан грек телен яхшы белә, мин аны Патшакалага илче итеп җибәрергә булдым. Базилевс Чәчкәне алып китәргә ашыга, җыена да икән инде. Мин аңа, ашыкмасын, тагын бер яз килгәнне көтсен, дип әйтеп җибәрәм. Илбарыс углан моны эшләр, мин аңа ышанам. Төптимерче Агасикедә шигем бар иде. Шуңа күрә мин базилевстан аның хатыны белән балаларын Болгарга җибәрүен сорадым. Базилевс риза булды, бүген-иртәгә Агасикенең гаиләсе биредә булыр. Грек уты ясауның серен төптимерче Агасике белә икән, гаиләсе килгәч, ул Фанәгүрдә калыр, грек утын ясый башлар. Грек уты ясауның серен кулыма төшергәч, минем дәүләт тагы да көчәер, куәтләнер. Киңәшем шул: бу эшемдә ярдәмчем булсаң иде. Илбарыс углан кайтуга, мин аны буйтур итәчәкмен, аксакаллар каршы килмәс, баһадирның кылган яулары мактаулы булды. Ә сине мин, төптәңре…

Төптәңре кисәк хан алдына тезләнде:

– Мин синең колың, олуг хан.

– Тор, төптәңре! Синдәй акыллы кешегә хан алдында тезләнеп тору килешмәстәй хәл дип уйлыйм. Атаң синең башта акыллы яшәгән. Киңәшем шул булыр сиңа: атаң язмышын кабатламасаң иде. Инде хуш!

Төптәңре акрын гына чыгып китте, ишектәге сакчылар айбалталарын ике якка алып юл бирделәр. Төптәңре аларга хәтта күз сирпеп тә карамады, хан аның гүя җелеген суырып алган иде.

Каланы ничек чыкканын белмәде, бары тик диңгез ярына җиткәч кенә туктап калды. Хәер, бүген төптәңрегә кай тарафка барса да барыбер иде.

13

«Илбарыс баһадир алае белән Фанәгүргә җитеп килә» дигән сөенче килгәч, сарайда ыгы-зыгы купты. Аерата Чәчкә очынды. Итек башлары гына күренеп торган кызыл төстәге чапан кигән Кубрат хан капкадан сарай ишегенә кадәр келәм җәяргә кушты. Урамда алыплар күренүгә, олуг хан болдырдан төште. Чак кына алгарак чыгып, куанычыннан ни кылырга белми, Чәчкә басып тора. Кубрат хан кызына кырын күзе белән генә карап алды. Кайчандыр, бик ихтимал, Аппак та үзе сөйгән көтригур батырны шулай шатланып каршы алгандыр, әмма Тугры хан кызының язмышын Тәңре үзенчә хәл итте. Син, бала, баһадирны сөясең булса кирәк, мәгәр син аңа булмассың, киләсе язга ярәшкән егетең килер, һәм син Патшакалага китәрсең, дигәндер. Мин дә сиңа, бала, Тәңре сүзләрен кабатлыйм. Син, балам, рәхәт тормышка бик тиз өйрәнерсең, яшьлектә булган мәхәббәтең истәлек булып кына калыр.

Кубрат хан кызына, чынлап та, уйлаганын әйтергә иткән иде, кызының кәефен бозарга теләмәде, дәшмәде. Әйдә, сөенеп калсын, яшьлек ике килми.