Атлар китә, атлар китә…
Ат чабышы…
Зеңләп торган тоякларда
Ил тавышы…
Картлар уйчан.
Яшьләр билгә
Таяналар…
Картлар уйчан, атлар бик аз,
Кайда алар?
…Атлар килә, атлар килә,
Ат чабышы…
Зеңләп торган тоякларда
Ил тавышы.
Картлар уйчан, саулык киткән
Ил хакына…
Картлар уйчан, текәлгәннәр
Йөк атына…
Бар ул – минем иң яраткан көем,
Мин бәхетле булсам, очынып тора.
Елгаларга елга кушылгандай,
Гомер агышыма кушылып тора!
Якты булып керә күзләремә,
Аваз булып керә колагыма, –
Җисемемнең һәрбер өлешенә
Ул табигать булып тула гына.
Бар ул – минем иң яраткан көем,
Үксеп елый мин бәхетсез чакта.
Сүзсез сүзләр белән юата ул
Шифаханәләрең сүзсез чакта;
Яшьләр булып тама күзләремнән,
Аваз булып чыга күкрәгемнән, –
Илаһи бер хәлдә авармын мин,
Ул табигать булып китәр миннән…
Аннан башка гүзәл гүзәл түгел,
Аннан башка синең теләгең буш…
Бар ул – минем иң яраткан көем,
Могҗизалы көем,
Ул көй – тормыш.
Көз җитеп, кошларым
Сайраудан туктаса,
Ямь-яшел үләннәр
Саргая, моң баса.
Әйтәбез: җаны юк,
Ул – агач, ул – үлән…
Тик алар яшиләр,
Яшиләр моң белән.
Юк, үлән җир ярып
Кычкырмый, сызлана…
Ул кибә. Ул туңа.
Ул елый. Бозлана.
Иң соңгы, иң бәллүр
Авазлар челтери –
Кыр буйлап җил йөри,
Җил йөри, җил йөри…
Керә кыш… Тын калган
Кырларны кар күмә;
Ә миңа һәр камыл,
Һәр үлән – мәрхүмә.
И кешем, ярылыр
Иде бит йөрәгең,
Әгәр дә кычкырса
Кырдагы үләнең.
Минем мохитемдә йөрүчеләр,
Сездән алкыш миңа, сездән хөкем…
Сез бик һәйбәт, сез бит гаҗәп һәйбәт,
Сездән башка миңа яшәү читен.
Шау-шу күмә мине,
Сагыш китә,
Кайгы китә янда сез булганда:
Көнем бара кояш баешына,
Ә төннәрем чаба якты таңга.
…Сез бик һәйбәт, бары холкым яман,
Суган булып күзгә керә холкым.
Күзсезләрне күрә. Малай сыман
Кача-поса махра төрә холкым.
Искермиләр аның кумирлары,
Алыштыра белми аллаларын.
Мәхәббәтен һаман югалтмый ул,
Күп мәртәбә югалтса да ярын.
…Сез бик һәйбәт, бары холкым яман,
Шуның белән сезгә булмый ярап.
Туры гадәт белән, бик еш кына
Ачы шәраб белән эшләр харап.
Минем мохитемдә йөрүчеләр,
Әйтәсездер әле: «Холкы яман!»
Сез киләсез миңа һәм китәсез,
Ә мин… яман холкым белән калам.
Без дөньяга килдек, ә аннары
Дөнья безгә килде, билгеле…
Язгы җиргә җылы йөгергәндәй,
Тормыш безнең җанга йөгерде.
Без калыктык,
Кояшлары белән,
Явымнары белән яшәреп.
Дөнья әле бик кечкенә иде,
Без төштәге кебек яшәдек…
Җитте вакыт… Мин табынып йөргән
Аксакалларымның акылы,
Арган юлчы кебек, төннәремдә
Күңел тәрәзәмне шакыды.
Һәммәсе дә төш шикелле иде,
Уятты да алар әйткәне,
Ярып кереп җанга, янып чыкты
Ышанычлы риваятьләре.
Ул хакыйкать булып килде миңа,
Хаклык миннән читкә йөгермәс:
Гел югары баксаң – абынырсың,
Гел баш исәң – кояш күренмәс.
Хакыйкатьтән качкан ир-егеткә
Эчәр сулар, ашар аш хәрәм…
Үз кавемең белән бергә атла,
Дәвам итсен дисәң шәҗәрәң.
Ә калганын халык үзе әйтер:
Лаекмы без аңа, түгелме?
Тормыш безгә шулай язгы җиргә
Җылы йөгергән күк йөгерде…
Бер туңдыра, бер яндыра,
Үзе һаман уйландыра:
«Элек алган биеклектән
Бер адым да төшмәдеңме?
Кылган эшең кай тарафка?
Халкың өчен эшләдеңме?»
Уйландыра…
Бер туңдыра, бер яндыра,
Сөрән салып бер чаң тора:
«И бала, онытмадыңмы
Кайдан чыгып киткәнеңне?
Кичә кай ноктада булып,
Бүген кая җиткәнеңне?»
Уйландыра…
Бер туңдыра…
Бер яндыра…
Елгада зәңгәрлек, зәңгәрлек чамасыз…
Йолдызлар, тирбәлеп, сез кая чабасыз?!
Дулкынга төшмә, ай, тукта, ай, син кая?
Елгада иң зифа каен да муртая.
Алъяпкыч бәйләгән, ак яулык бөркәнгән
Гүзәлләр чук өзеп алалар җикәннән.
Ташлыйлар елгага… Карыйлар таң калып…
Мин төнне озатам, ярларга капланып.
Йөрәгем куркынып җиремә сыенган…
Яшьләр дә җырлашып таралды уеннан.
Тубал күк салынган башымны күтәрәм,
Куркам мин, елгага карарга шикләнәм.
Карасам… су салмак… Ә кояш кай яктан?
Елгада су салмак… Ай аккан, ай аккан.
Узган төн эзләрен эзләдем, тапмадым.
Сизми дә калганмын гомернең акканын…
Уянып килгәнен ишеттем таллыкның…
Югалган аемны эзләргә калыктым.
Луиза Әхмәтҗановага
Пушкинның нянясы шикелле,
Син безгә тынычлык саклыйсың…
Карага – кара җеп…
Тырышып
Энәгә кара җеп саплыйсың.
Ә ике җир улы учларга
Баш салып җыр яза, уйлана…
Шигырьләр туалар…
Без дә бит
Нәкъ шулай килгәнбез дөньяга.
Түшәмдә лепердәп ут яна,
Утка суз энәңне сак кына…
Дөньяның хикмәте ачыла,
Китереп карагач яктыга.
Безне дә кешелек бу көндә
Яктыга җибәреп күзәтә…
Карага – кара җеп,
Акка – ак,
Бутасаң барыбер төзәтә…
Аһ, синең җаныңда яктылык,
Җиремә ай белән тудыңмы?
Яманлык ягына борылсаң,
Яңгырлар бүләрләр юлыңны.
Табигать салган бер орлык бар,
Җыр сөйгән йөрәктә кара юк…
Җырда да шулай ук… җырда да
Акка – ак, карага – кара җеп.
Кешелекне бизгәк тотар иде,
Җир сөйләсә әгәр үз кайгысын,
Безнең җанда җир хәстәре, диләр,
Чынлап шулаймы соң?
Чынлап шулаймы соң?
Һәрбер адәм изге җир өстендә
Үзенә куыш сайлый, уңайлысын…
Бабам җире диеп кычкыралар,
Чынлап шулаймы соң?
Чынлап шулаймы соң?
Бәгъремне телгән әрнүләрне
Туган җирдән аккан елга юсын…
Әткәм елгасы, дип кычкыралар,
Чынлап шулаймы соң?
Чынлап шулаймы соң?
Әйткән сүзем – күктә шушы кояш,
Биргән антым – күктә шул ай булсын,
Бу безнең җәй, бу безнең кыш, диләр,
Чынлап шулаймы соң?
Чынлап шулаймы соң?
Юлда кара тузан уйнаганда,
Ак чаптарлар көтә үз бәйгесен…
Чаптар булып бер үк җөмләм чаба:
«Чынлап шулаймы соң?»
«Чынлап шулаймы соң?»
Халыкларны бизгәк тотар иде,
Ил сөйләсә әгәр үз кайгысын.
Нигә икән төнлә килә илһам?
Күңел ярларына сыймас була;
Посып калган бер уч көн яктысы
Кара төнгә якты кояш була?
Шулайдыр ул…
Нигә икән төнлә килә илһам?
Иҗат булып керә төшләремә;
Үч итәдер, бәлки, кешеләрнең
Көндез кылган кара эшләренә?
Шулайдыр ул…
Нигә икән төнлә килә илһам?
Әллә көндезләрен юк микән ул,
Әллә шулай кара төндә генә
Якты бирә торган корт микән ул?
Шулайдыр ул…
Нигә икән төнлә килә илһам?
Иртә таңнан торып юлга чыксам,
Илһам түгел, иблис үзе килер,
Әгәр урап якасыннан тотсаң?
Шулайдыр ул!
Яшәү көче бирде яратулар,
Алданулар кертте акылга…
Ә мин һаман әйләндем дә кайттым
Беркатлылык дигән чатырга.
Шул чатырда өр-яңадан тудым,
Өр-яңадан бактым дөньяга.
И бу тормыш, олы диңгез икән,
Инеш булып актым мин аңа.
Хаклык эзләп йөрәк талпынганда,
Алданулар биргән акылны
Мин ук итеп чиксезлеккә аттым, –
Ул метеор булып атылды.
Ә барыбер чиксезлектә янган
Акылымнан төшкән яктылык
Алып кайтты мине беркатлылык
Дигән чатырыма чакырып…
Яшәү көче биргән яратулар
Төшсә берәм-берәм ватылып,
Алданулар биргән кырыс акыл
Йолдыз булып янса атылып, –
Калсын беркатлылык.
Сабантуйга әле ара да бар,
Һәр мизгелдә инде хис итәм…
Басу юлларында байталларның
Тояк кыздырганын ишетәм.
Икмәк амбарлары тирәсендә
Яшь-җилкенчәк герләр чөйгәндә,
Кичке уеннан соң ир-егетләр
Бил тартканда олы чирәмдә,
Шигырьләрем, сезне уйлыйм әле:
Кайсыгызның алга чыгасын;
Уйлыйм әле килер Сабан туен,
Уйлыйм әле мәйдан буласын.
Булыр бит ул. Һәм киң булыр, беләм,
Сез мәйданда чакта түзалмам:
Улын артык сөйгән ана кебек
Кайсыгызны үзем чыгармам?!
Кайсыгызны?.. Белеп чыгарырмын
Егыласыгызны – булса ни:
Сабан туен көрәшчеләр ясый,
Сабан туен батыр ясамый.
Килешәбез, бары саф татарча,
Саф татарча йолкып алырга…
Сездән ерак йөрсен хәрәмләшү,
Рөхсәт итмим аяк чалырга.
…Бүлмәдә тын. Тонык шаулый сулар,
Тәрәзәмә төннәр сыена…
Колагымда тояк тавышлары,
Ерак калмый Сабан туена.
Бер авылда җитди аксакаллар
Зур табынга җыйналдылар ашка.
Яшереп кенә берне күтәргәч тә
Сөйләделәр: «Заманалар башка…»
Аксакаллар киткәч, килде ирләр…
Буш шешәләр аска шуган чакта,
Узган яшьлекләрен искә алып
Сөйләделәр: «Заманалар башка…»
Ирләр киткәч, килде яшь егетләр…
Ялкынланып тостлар әйткән чакта
Сөйләделәр: «Дөнья безгә калыр,
Ә хәзергә заманалар башка…»
Шул вакытта бишектәге сабый,
Мәҗлес шау-шуыннан туеп күптән,
Дер селкетте өйне…
Бу заманнар
Нинди булган,
Нинди булыр икән…
Мин ялгызым… гөлләр күзен йомды,
Күлдә төнбоеклар калды сулып.
Төнге тынлык шулкадәрле моңлы,
Йөрәкләрне айкый бу моңсулык.
Зәңгәр күлнең толымыннан әнә
Ак пар күтәрелә… Шундый тыныч.
Кайчак күлдә йолдыз бәргәләнә,
Ярып үтә суны төнге кылыч.
Әйтерсең лә суга төшкән киек,
Ярга ыргыла да шунда тына…
Мин ялгызым… «Без бит икәү», – диеп,
Җир пышылдый миңа.
Күп чүкеде әби түбәләргә
Тел тидергән өчен Ходайга,
Таман гына була иде безгә,
Шактый усал идек болай да.
Карт кеше дип тормый, үрти идек,
Белә идекмени әйтүне…
…Ә беркөнне әнкәй киткән җиргә
Без озатып куйдык әтине…
Карт-корыны җыеп, әтиемнең
Үткәрде дә әби җидесен,
Беренче кат үзенең Ходаена
Тел тидереп әйтте:
«Ни өчен?..
Ни өчен син алдың киленемне?
Ник мин калдым,
алдың улымны?
Җүләр гомер биреп, син колыңны
Мәңге газапламак булдыңмы?»
Ходаена тел тидерә әби,
Безгә кызык кына…
Безгә ни?..
…Хәзер инде менә «ни өченнәр»
Үзебезнең җанны өзгәли.
Исәрләнеп йөрү ерак калган,
Арабызда – вакыт,
Бер кайтырбыз әле үткәннәргә,
Вакытларны ватып.
…Тынлыгы да тыныч түгел миндә,
Колакларны яра.
Төннәр якты… Истәлекләр анда
Шәм яндырып бара.
Бәреп ватар беркөн назлы хәтер
Аның утлы шәмен,
Югалтырмын шунда ашның тәмен
Һәм яшәүнең ямен.
Инде бетте дигәч, булып алыр
Үткәнгә кайтулар;
Мин табармын сине, чөнки кызың
Сиңа охшап туар.
Шәм тоттырыр хәтер хыялыма,
Барсы искә төшәр…
Соңгы тапкыр шундый яшь булырмын
Һәм булырмын исәр.
О проекте
О подписке