Егерменче еллар тәрәзәсен
Каплап куйганмыни мендәр белән –
Иске мәчет авыл авызында,
Салкын бәрә эчкә михрабыннан.
Бер гасырлык гомерендә аны
Җил-давыллар азмы калтыратты…
Ачылырга тора яңа клуб,
Янәшәдә генә,
Ике катлы.
Элек мәктәп иде… Авыл һәрчак
Заман белән бергә күрде аны.
Аның аша алып килде еллар
Авылыма яңа әлифбаны.
Аның аша алып килде еллар
Кара гидайларга Ленин сүзен,
Син яңаны кабул итеп кара –
Шул стенаң калсын,
Шул нигезең.
Ышандымы икән чыра аша
Ракеталы чорны кичәсенә?
Бүген менә яңа заман халкын
Кабул итә шигырь кичәсенә.
Мәчет салкын, халык шагыйрьләрен
Җылытырга әзер тыны белән.
Бу туңуны булмый чагыштырып
Эчке туңу белән…
Сөзеп карый авыл агайлары,
Бүрекләрен куеп тезләренә,
Шатлыгың да синең, хәсрәтең дә
Чыга йөзләренә.
Мамык шәлен чөеп иң өстенә,
Күрмәсеннәр дигән кебек кенә,
Шигыремә сабыр, салмак кына
Әнкәм яшьтәшләре килеп керә.
Килеп керә кинәт шигыремә
Яшь егетләр, ишекне киң ачып.
Тышта буран, калтыранып куя
Иске мәчет.
Ялга каршы… Әлмәт, Чаллысыннан
Эшче халык кайтып,
Кереп тулган.
Бертуктаусыз җиңел машиналар
Узып тора авыл урамыннан.
Соңгы елын яши иске мәчет,
Җыелабыз, тагын таралабыз…
Авылкүләм түгел,
Дөньякүләм
Биегәйде хәзер манарабыз.
Исемебез олы, җисемебез…
Без бар хәзер,
Түгел югалырлык…
Бернинди көч тә юк җир йөзендә
Безнең манараны кисә алырлык.
…Ялга каршы… Күпме кайткан халык.
Төсләр чуар шундый, хисләр чуар…
Халык урын бирә: төркем булып
Кереп килә арган савымчылар.
Берәм-берәм түргә уза алар,
Халык урын бирә, ала дәшеп…
Шигырьләрем җитдиләнеп кала,
Җитдиләнеп кала иске мәчет.
Русиям бу.
Безнең бабайларга
Кырыс еллар биргән акылны:
Өй каршына имәннәрне түгел,
Утыртканнар сайлап тупылны.
Төрле илгә төрле кайгы килгән,
Ничәмә мең яра сызлаган,
Әмма Җир шарына килгән афәт
Русиямә керми узмаган.
Тәгәрәгән шашып яшен ташы,
Мәскәү янган,
Мәскәү дөрләгән…
Ярты җанын утка салган илем,
Кешелекне әмма бирмәгән.
Ничә тапкыр яңа Карфагеннар
Тарихларга киткән бит инде,
Ә Русиям тора Җир шарында,
Шаулап тора тупыл шикелле.
Русиям бу.
Бүген кем дә белми,
Бабаларым белгән күптәннән:
Тупыл утыртканнар,
Ә тупыллар –
Яшеннәрне яхшы үткәргән.
Иң беренче зур сугышка керәм бүген,
Иң беренче зур сугышны күрәм бүген.
Идел буйларында, якты киңлекләрдә –
зәңгәр күгем,
Зур сугышка керәм бүген.
Көтә мине яр астында инеш,
Суы көмеш.
Мин кайтырга тиеш исән килеш,
Мин кайтырга тиеш.
Мин кайтырга тиеш туган илгә,
Мин кайтырга тиеш туган өйгә.
Сабантуйга алган затлы киемнәрем
калды чөйдә, –
Мин кайтырга тиеш өйгә.
Көтә мине яр астында инеш,
Суы көмеш.
Мин кайтырга тиеш исән килеш,
Мин кайтырга тиеш.
Инде күптән гөрләп ташу акты бездә,
Инде күптән очар кошлар кайтты бездә,
Мин бердәнбер көтеп алган малай идем
нәселебездә, –
Мин кайтырга тиеш өйгә.
Көтә мине яр астында инеш,
Суы көмеш.
Илгә кайтыр өчен исән килеш,
Без җиңәргә тиеш.
Казанымнан автомашинада
Китеп барам,
чагылып кала күзгә,
Кинолента сыман сузылып уза
Язма теләк: «Хәерле юл сезгә!»
Назлы кызлар сыман, сары чәчен
Иңнәренә салып, минем тездә
Көз утыра. Уйланулар чәчеп
Ул да китәр: «Хәерле юл көзгә!»
Ә без һаман юлда, сәяхәттә;
Ил юлында кала безнең эзләр.
Әнә шулай бер көн китәрбез дә –
Кайталмабыз, тол калырлар көзләр.
Тол калырлар язлар, җәйләр, кышлар,
Без таптаган юллар тол калырлар.
Ил уллары, хезмәтләрен илгә
Бирерләр дә
Китеп югалырлар.
Кайтыр алар Тугры Тукай булып,
Йә кызыллык булып гамьсез йөзгә.
Шуңа бүген минем күкрәгемдә
Теләкнамә: «Хәерле юл сүзгә!»
Сүзләрең хак, туры булган чакта
Гомерең озын, барыр юлың озын,
Киләчәккә таба китеп барам.
Без барасы офык – коммунизм.
Без сөйләгән сүзләр тузга язган,
Безнең йөрәк әйтерсең лә туздан…
Бөгәрләнеп кысыла, – шундый кызган, –
Гомере учак тирәсендә узган.
Көн килер дә, очкын атылгандай,
Күкрәк читлегеннән аерылыр ул;
Бер яңгырау кайтыр еллар кичеп,
Бер яңгырау кайтыр: «Хәерле юл…»
Озатырлар безнең җеназаны
Яки иң өстендә, яки атта.
Тузга язган сүзләр генә калыр,
Дөрес сүзләр генә безнең хакта.
Ерак әле аңа,
Канатларың
Әллә ничә тапкыр каерылыр.
Хәерле юл бөтен хөр акылга,
Тузга язган сүзгә хәерле юл!
Күз яшьләре аша дөнья көлә,
Бу – яңгырның шатлык яшеме?
Күк күкрәве яңа килеп җитте,
Узып киткәч кенә яшене.
Ал тамчылар куйды калтыранып,
Кызлар күзендәге яшь сыман.
Яшьнәвеннән ялтырыйлар гына,
Күкрәвеннән курка тамчылар.
Ал тамчылар куйды калтыранып,
Күкрәү генә бит ул, туктагыз!
Яшен яшьнәп уза – сокланабыз,
Күкрәүләре килә – куркабыз.
Һәм соклану белән баккан кеше
Сизми кала ничек киткәнен,
Ул яшенне күрә соңгы тапкыр,
Ишетә алмый кала күкрәвен.
Яңгыр елый,
Яңгыр өзгәләнә.
Күкрәүләрне тыңлый тамчылар.
Ал тамчылар ак маңгайга тама,
Толлар күзендәге яшь сыман.
Кирәк булса, мәйданнарга чыгып
Ил хөрмәтен яулый бел, туган.
Кирәк булса, шаула, кирәк чакта
Тынлыкны да аңлый бел, туган.
Туган йорттан юлга чыгар булсаң,
Онытма син олы гадәтне:
Тыгыз боҗра булып утырырлар
Һәм теләрләр изге сәгатьне.
Бер минутка тынлык,
Әмма бозма,
Аксакаллар кылсын догасын;
Син үзеңчә телә күңелеңнән
Йөргән юлларыңның уңасын.
Туган йортка кайтсаң ерак юлдан,
Ташлап кайтма изге гадәтне.
Туган йортың син ил гизеп тапкан
Әдәбеңнән мең кат әдәпле.
– Даның кайда, малың кайда? – диеп
Сорамаслар синнән, шау килеп,
Бер минутка тынлык.
Ул – мәдхия
Кайтуыңа исән-сау йөреп.
– Кем җырлый анда? – Тимерче бугай.
– Кем җырлый анда? – Игенче бугай.
– Кем әйтте моны? – Ә бу мин генә.
– Син үз җырыңны җырлап кил менә.
Тауларда елгалар җырлыйлар,
Тынмыйлар, тынлыкны белмиләр:
Хәрәкәт, хәрәкәт, хәрәкәт…
Туңмыйлар, кышын да гөрлиләр.
Әйтерсең нәрсәдер эзлиләр,
Язларын җәелеп алалар.
Агалар, агалар, агалар…
Ярларын барыбер табалар.
Җир буйлап барабыз – агабыз.
Ә еллар үз сүзен әйтер бит…
Сөйлиләр, сөйлиләр, сөйлиләр,
Елгалар ярына кайтыр, дип.
Ә без соң елгадан киммени?
Елганың җаны юк. Без – кеше.
Яр табып була ул, үзеңне
Син үзең табарга тиешле.
Диңгезчегә диңгез яны кирәк,
Игенчегә туган ягы кирәк,
Тик шул кирәклекне тояр өчен
Иң беренче олы җаны кирәк.
…Дулкыннарга тиеп-тиеп ала,
Бер карыйсың, гади кош кына,
Һәлакәткә якынлашса кораб,
Акчарлаклар үксеп кычкыра…
Алар якын миңа. Искә төшә
Мең үлемнән калган чакларым…
Урал итәгеннән эзләп киләм
Коры җирнең акчарлакларын.
Причалларын оныт, акчарлагын,
Диңгез моннан ерак ич, диләр.
Коры җирдә дә шул җанга якын
Акчарлаклар төсле кешеләр.
Кайчак Урал тауларына чыксам,
Якын булып китә бөркетләр.
Әмма язмыш мине маяк итеп
Дулкын уртасына беркеткән.
Шәмнәре янган була,
Кайчагында безгә дөнья
Елмаеп алган була…
(Халык җыры)
Кайсы якка гына йөз тотсам да,
Юлыгам, әнкәй, туган телемә…
Бәхет эзләп таралганнар алар
Бу дөньяның төрле чигенә.
«Бал кортлары оча бал эзләп,
Ир егетләр йөри мал эзләп» дип,
Чыгып киткәннәр дә өйләрдән…
Яры барлар кайтып егылганнар,
Яры юклар шунда өйләнгән.
Сабан туйларына кайткач сорыйм,
Югыйсә бит беләм, җавап бер:
«Барсы җитү, туган, тик шулай да
Торган җирдән матур туган җир!»
Кайтыгыз, дим, тагын сезнең хакка
Өстәлләрдә янар ачы бал.
Үткәннәрдән түгел, туган якның
Ачы балларыннан ачу ал!
Бертуганнар бит без, язар микән
Бергә җыелып күңел ачулар…
Ачы баллар башка менгән чакта
Бер таралыр иде ачулар.
Чемоданга китап салам, чыксам
Россиянең төрле чигенә…
Кайсы якка гына йөз тотсам да
Юлыгам, әнкәй, синең телеңә.
Тамчы тамам дип тамамы,
Йөрәк янам дип янамы?
Җирем дип тамабызмы соң,
Җырың дип янабызмы…
Атсыз яшәү авыр булгандыр шул,
Җырларыңда, халкым, атлар бар…
Атыңны да, яманатыңны да
Саттыргандыр еллар ятлардан…
Мин җырларың белән юлга чыктым,
Юл өстенә басты карурман,
Җырларың да синең, бәхет эзләп,
Карурманга килеп кагылган.
Син өйрәттең безне онытмаска
Авыл урамында өеңне…
Төбәгеңнән чыккач – авылыңны,
Читкә чыккач – туган илеңне.
«Авыр җан сөйгәннәр булмавы», – дип
Яшь түккәндә назлы Гөлҗамал, –
Шәмдәлләрең барыбер янган синең,
Каралса да якты дөньялар.
Синең сүзләреңне кабатлыйм мин:
«Казан калалары таш кала».
Тик Казан да авыр чакларында
Җырларына килеп баш сала.
Наҗар Нәҗмигә
Яна урман, урман яна
Ничәнче көн бу якларда.
Шомлы гүләү авазлары
Ишетелә еракларга,
Ераклардан еракларга.
Җәнлек кача, кош-корт кача,
Кача исән булганнары,
Хәтерләтеп һәлакәтне
Сугыш барган чорлардагы,
Аннан ерак чорлардагы.
Кешеләрне эзли күзләр,
Бу мәхшәрдә кайда алар?
Алар әнә полосалап
Наратларны аударалар.
Исән урман аударалар.
Яна урман, әнә шулай
Янар сыман бу дөньялар…
Ә кешеләр аударылган
Агачларга ут ягалар,
Утка каршы ут ягалар.
Ут очраша, җиргә сеңә,
Сүнә-сүнә раслап тора:
Утка каршы ут якканда
Урманыңны саклап була,
Үз илеңне саклап була.
…Җәнлек кайта, кошлар кайта,
Кайта исән булганнары,
Хәтерләтеп хәрәкәтне
Сугыш тынган чорлардагы,
Аннан әүвәл чорлардагы.
Болытлы төн. Әрәмәлек йоклый.
Күренеп-күренеп китә бер ялкын,
Терелеп-терелеп китә,
Күз алдымнан
Әллә ничә тапкыр югалттым.
Терелеп-терелеп китә, печәнчеләр
Йоклыйлардыр арып-талчыгып –
Инде сүнәр…
Уяу кеше җитми
Ыргытырга коры талчыбык.
Инде сүнәр… Йоклаганнар өчен
Кара төндә янып кара син!
Соңгы тапкыр капшады да сүнде
Кара төннең дымлы һавасын.
Беркем уянмады – сүнде учак.
Төннәр кара,
Төннәр болытлы…
Беркем уянмады… Минем күзләр
Таң атканчы эзләр шул утны.
О проекте
О подписке