Актарылып-актарылып ауган
Агачларның
Тамырларын гына күр әле!
Әйләнер дә, әйләнер дә туктар
Күз карашым,
Һәрбер чаты аның Шүрәле…
Актарылып-актарылып ауган
Агачларым
Йөрәгемнән кубарылганмы?
Һәр көн саен, һәр көн саен шулай
Күз карашым
Капшап чыга чиксез урманны…
Актарылып-актарылып ауган…
Тик сабырлар…
Безгә охшаганнар лабаса…
Син кем җиргә? Күккә кулын сузган
Шул тамырлар
Шүрәледәй кытыкламаса…
Без – тормышның төпчек улы,
Иркәләнсәк – бар хакыбыз.
Менә ул – без… Бары шулай,
Бары шулай яратыгыз.
Адашасың, үртәләсең,
Яшәү эзләп сәяхәттән.
Йә, кем, түшәгендә ятып,
Иң акыллы сүзен әйткән?
Әйтсә-әйткән, арып-талып
Түшәгенә кайтып аугач;
Адәм кулы тимәгәндә,
Аягүрә үлә агач.
Була шундый мизгелләрем:
Аһәң алып тәүге җырдан,
Идел-йортның туфрагында
Шул агачтай басып торам…
Басып торам, әйтерсең лә
Бу мизгелдә мин табигать:
И табигать, аягүрә
Үлә белү серен өйрәт!
Өйрәт мине, –
(Кешеләргә
Аягүрә барсын җырым!) –
Бу тормышның бераз гына
Иркәләнгән төпчек улын!
Табигатьнең төрле халәтенә
Гаҗәпләнеп торам мин бәндә:
Алды яңгыр кышның якасыннан,
Декабрьгә кереп килгәндә.
Кайтмас диеп гөман кылган идек,
Килер язга кадәр хушлашып…
Кузгалды да кинәт…
Тынган җирнең
Үзәгенә үтте ул шашып.
Тишкәләде карны ядрә кебек,
Яфракларны сазга манчыды;
Үзәннәргә йөгереп төшәр өчен,
Китәр өчен юллар арчыды.
Исем китеп торам яңгырларга,
Декабрьгә кереп килгәндә…
…Безнең белән әле ниләр булмас,
Ниләр булмас алгы көннәрдә?!
Гөрли өйләр,
Кемнең тәүге бәйрәме бу?
Кайта җегәр,
Кемнең салкын әйрәне бу?
Башка китә,
Кемнең әче балы икән?
Бәйрәм итә,
Кемнең тәүге ялы икән?
Тыпырдауга
Өрлекләре чыдасыннар, –
Минем анда
Бер сугылып чыгасым бар.
Керәсем бар,
Үземә дә бәйрәм җитә,
Күрәсем бар:
Кеше ничек бәйрәм итә?!
Картлыкта тарта бәндәне үз каны…
Үзәкне өзә – гомернең узганы;
Сибелә дә, түгелә дә басыла,
Бабалар кабер ташына баш ора.
Үксез булганчы чит җирдә йортына,
Үз нигезеңдә тигезлек ни тора.
Кунса да җанга ят илнең тузаны,
Картайгач тарта бәндәне үз каны.
Күп нәрсәләр якын булып китәр,
Күп нәрсәдән әле бизелер…
Азмы җырлар яздым синдә, Казан,
Гомерем дә синдә өзелер.
Сезнең хакта әле минем
Сөйләр сүзем бетмәде,
Өрегез, әйдә, өрегез,
Казанымның этләре!
Койма өстенә менеп тә,
Капка астыннан кереп тә.
Өрегез, әйдә, өрегез,
Ялгышымны күреп тә…
Ялгышасыз үз кеше дип,
Кемдер чәбә дисә дә…
Өрегез, әйдә, өрегез,
Белеп тә, белмичә дә.
Өрегез, әйдә, тик сезгә
Мәхәббәтем нык минем.
Тукай гүре туфрагында
Дошманнарым юк минем.
«Исәнмесез, өлкәннәр!» – дим,
Йөрәк шашып какканда,
Алар таккан кыңгыраулар
Чеңли безнең атларда.
Чеңли бәйгеләргә дәшеп:
Тулпарыңны иярлә!
…Ашыкма ник бу биеклек
Алынмаган дияргә.
Ашыкма сөрән салырга,
Аларны гаепләргә;
Булмагандыр лачынга – күк,
Диңгез җиле – җилкәнгә.
Максатына бару насыйп
Булмагандыр күпләргә…
Хезмәт һәм хаклык төялсен
Без тартасы йөкләргә.
Күбрәк тантана итсен
Җирдә тормышның чыны.
Кушылсын гомум авазга
Безнең кыңгырау чыңы.
Рәдиф Гатауллинга
Сагынуларны күбрәк йөртә,
Күбрәк саклый картлар җаны.
Иң авыр сагыну аларда…
Югалтканны…
Сагыналар кыз ярәшү,
Кәләш багу мәҗлесләрен;
Үзләренең Тукайларын,
Рәмиләрен, Бабичларын…
Кәүсәр суы эчәм дигәч
Бүленгән татлы төшләрен
Сагыналар.
Җиз кыңгырау кебек зеңләп
Узып киткән җыеннарны…
Олы чирәмнәрне иңләп
Бәйрәм иткән уеннарны;
Чук сөлгеле Сабантуен… –
Югалтканны сагыну кыен,
Бик тә кыен.
Без бит әле югалтмаган,
Ул Тукайлар, ул Бабичлар,
Кәүсәр суын эчик дигәч
Бүленәчәк татлы төшләр…
Алда әле мәҗлесләр:
Кыз ярәшү, кәләш багу…
…Безгә аны югалтканчы
Кирәк табу!
Уфа
Тулпар бирегез миңа,
Бирегез көмеш йөгән…
Улмы хыянәт иткән,
Улмы ятларны сөйгән?
Тулпар бирегез миңа,
Тамсын мәхәббәт яше.
Өзелсен өзәңгеләр
Үзәгем өзелгәнче.
Тулпар бирегез миңа,
Кыйссалар буйлап чабыйм;
Үземнең сөюемә
Тиң булган сөю табыйм.
Тулпар бирегез миңа,
Бирегез яхшы ияр…
Өметем, калма миннән,
Син минем белән ияр!
Тулпар бирегез миңа,
Бер чабыйк томырылып…
Йөрәктәге кайгылар
Калганчы умырылып.
Тулпар бирегез миңа!
Кешеләр,
Ник дәшмисез?
Мәхәббәтне аңларга
Әллә артык картмы сез,
Әллә артык яшьме сез?!
Төннәрендә дулкын күкрәгендә
Ап-ак чәчәк булып ята ай,
Идел белән Кама кушылган җир, –
Туфрагыңа бастым, Атабай.
Елгалар да диңгезләргә таба
Ялгыз гына агып бармыйлар…
Кая илтми юллар, уйларың да
Кайда гына туктап калмыйлар?!
Ничә халык йөрәгенә кагылып,
Килеп кушылганда елгалар,
Уйларың да тирәнәя икән,
Киңәяләр икән дөньялар.
Дулкыннарың телен белсәң иде,
Ишетелә серле тавышлар…
Сагышлар да тирәнәя бугай,
Бергә кушылганда язмышлар.
Татар кызы сыман тартынучан
Иделенә баккан Атабай.
Туйга алып килгән чәчәк кебек
Дулкын күкрәгендә ята ай.
Атабай авылы
Үзәннәрдә чәчәк бәйрәмнәре,
Йөрәгемдә сагыш бәйләмнәре.
Офыклардан ары бу киңлекләр,
Бу киңлекләр – безнең мөмкинлекләр.
Тамырларда яшь кан сулык-сулык,
Күкрәгемдә сәер бер моңсулык.
Аргамаклар кешни каударланып,
Йөгереп чыгам әллә каян танып,
Тыңлап багам… Тояк тавышлары
Тынып калган инде, киткән ары…
Нигә соңга калып сискәндерә
Еллар, шаулап узып киткәч кенә?
Кинәт бөтенесен җиргә бәреп,
Соңга калган өчен өзгәләнеп,
Каршы алам чәчәк бәйрәмнәрен,
Өзеп ташлыйм сагыш бәйләмнәрен –
Офыклардан ары бу киңлекләр…
Ул киңлекләр – безнең мөмкинлекләр.
Шундый бер хис туа бу киңлектән,
Әйтерсең лә инде менә күптән
Бер яфрак булып йөзгәнбез дә…
Ул җир дигән ярга килеп җиткән –
Кузгалган да ерак чиксезлектән.
Бу дәрьяда ничек югалмаган?
Ничек туктамаган, талга эләгеп?
Йөргәнбез күк миллион еллар буе
Елга яры эзләп, бәргәләнеп –
Кайда булган шәрык, кайда гареб?
Аерып булмый офык белән суны,
Офык белән суның чиге беткән.
Әле ярый җиргә юлыкканбыз…
Шундый бер хис туа бу киңлектән, –
Тагын кемнәр килә чиксезлектән?
Яу өсте яу узган бу илдән,
Туктаусыз алышкан дәверләр.
Түмгәкләр булып та,
Курганнар булып та
Кырларда калыккан каберләр.
Ядрәләр корбанын эзләгән,
Исәннәр ышыкланып шуышкан –
Түмгәкләр булып та,
Курганнар булып та
Корбаннар аларга булышкан.
Чалкан төшәм җиргә,
Зәңгәр күкнең
Йолдызларын аскан ылыслар…
Без дөньяга артык бурычлыдыр,
Артык күп лә безнең бурычлар.
Офыкларга йөгереп кергән еллар
Күренгәндә үтәр юл булып,
Без упкынга тардык. Упкын аша
Заман ятты нечкә кыл булып…
Без төшендек шунда картлар әйткән
Сират күперенең барлыгын.
Бер яңгырау кайтты упкыннардан:
«Киләчәккә кичеп бар, улым».
Кылдан нечкә, кылычтан да үткен
Упкын өстендәге бу заман…
…Чалкан төшеп җиргә,
Ылыстагы
Йолдызларга карап уйланам:
Кылдан нечкә, кылычтан да үткен,
Кем егылып калыр, кем чыгар…
Кылдан нечкә, кылычтан да үткен
Заман ята –
Анда юлчылар…
Керде көзләр… Сукмак читләренә
Сыдырылган канат сибелде.
Биктимер карт өе тирәсенә
Сибеп китмәсәләр соң инде?!
Ничек кенә күзгә чалынды да
Йөрәк әрнүләрен кузгатты.
Ул карчыгын гүя соңгы юлга
Тагын бер мәртәбә озатты.
…Бураларга икмәк тулган иде,
Печән тулы иде түбәләр.
Шундый мул көз иде… Оя-оя
Казлар иде… китте өмәләр.
Биктимернең чая егет чагы,
(Өйләнергә диеп йөр дә син!)
Ничек инде кызлар күзәтергә
Каз өмәләренә кермәсен!
Эләкмәсә дә майлы каз ботлары,
Егет кеше – эләкте аягы…
Качып-посып кызлар күзләгәндә
Эләккәләде картлар таягы.
Ярый, карт-корылар таралуга
Чакыралар иде җиңгиләр.
Бер өмәдә унсигез кыз булса,
Унсигезен тотып димлиләр.
Шунда күрде бит ул Миңсылуын,
Көлеп аердылар ядәчне;
Кача-поса гына бер озатты,
Атна үтте… аннан ярәште.
…Шул бер генә озатты ул аны,
Ә Миңсылу, җаны – Миңсылу,
Аны күпме, күпме озатты ул,
Күпме яну, күпме борчылу!
Җәйләр җитсә – печән чабар өчен,
Кышлар керсә – урман эшенә;
Илгә дошман керсә – ут эченә,
Йа, түзем бир хатын кешегә!
…Менә тагын шаулап көзләр керде,
Кышның иң беренче ак кары
Миңсылуы яткан изге җирне
Ап-ак канат кебек каплады.
Чыкмаган җан саклап яшә хәзер,
Һәрбер көне җанны кузгату…
Ир кешегә егет чакта гына
Җиңел була икән озату.
…Соңгы тапкыр ул калкынып алды,
Тонык шәүлә узды йөзеннән.
Һәм ул китеп барды карчыгына
Канат сипкән сукмак эзеннән.
Кайтып барам. Идел сагындырды,
Ай-һай сагындырды үзтөбәк…
Тасма-тасма булып юллар кала,
Казан сөлгеседәй җилфердәп.
Кайтып барам. Бүген кирәк миңа
Сихри кыйссаларның дөлделе.
Колагымда мәңге чеңләп торсын
Туган якның сайрар бөлбөле.
Кайтып барам, әйтерсең лә менә
Бу дөньяны урап үткәнмен.
Кайтып барам. Үз йортымда яшәп,
Үз йортымнан ерак киткәнмен.
Кайтып барам. Ил картлары әйтте:
«Чит-чит диеп йөрмә, кайт, улым!»
Бер мизгелгә киттем, хәзер инде
Гомерем буйларына кайтырмын.
Йөрәк ярылмаса, чаптар атлар
Туктармыни, тояк кителеп.
Бал кортлары белми картаюны,
Үлә бары канат тетелеп.
Кайтып барам, йөргән эзләремә
Кирәксә – кан, кирәк – яшь тамар…
Мин үземнән үз-үземә кайтам,
Китмәсеннәр өчен башкалар.
О проекте
О подписке