Алинә (гитараның кылларына чиртеп куя да кычкырып көлеп җибәрә. Көлеп туйгач). Йә, ни әйтергә теләгән идегез миңа, Гомәр абый Шәйхетдинов? Безнең авылда Культура йорты саласыз инде, шуннан ни? Шабашниклар инде сез. Шуннан ни? Шуны әйтер өчен туктаттыгызмы инде? Сөйләгез, тыңлыйм сезне, Гомәр абый Шәйхетдинов. Авыл кызын шаккатырырга уйладыгыз инде, ә? Гамак бәйләп куйдыгыз инде тирәккә? Гитара чиертә беләсез инде. Йә, чиртеп күрсәтегез, ничегрәк чиртәсез икән?

Гомәр (ниһаять, исен җыеп). Сез… кем?

Алинә. Авыл кызы. Исемем – Алинә, фамилиям – Шәйхетдинова.

Гомәр. Ничек «Шәйхетдинова»? Мин – Шәйхетдинов.

Алинә. Мин – Шәйхетдинова.

Гомәр. Юк, мин – Шәйхетдинов.

Алинә. Сез – Шәйхетдинов, мин – Шәйхетдинова. Шәйхетдин исемле кешеләр сезнең авылда гына түгел. Бәлки, сез миңа туган тиешледер? (Гитара уйнап, чит телдә бер җыр җырлап ала. Гитараны үз урынына куеп, көянтә-чиләкләрен алып китә башлый.)

Гомәр (аның артыннан барып). Туктагыз әле!

Алинә. Туктамаса ни?! (Чыгып китә.)

Гомәр. Кем булды соң бу? Нәрсә булды соң бу?

Чатыр ишегендә өч баш күренә.

Ризван. Тешебезне кысып түздек, иптәш Шәйхетдинов.

Низам. Һәрнәрсәнең чиге була, ялгыз булсаң да, коллективны хөрмәт итәргә кирәк.

Ризван. Мәҗбүр итәрбез.

Низам. Узган-барган кызга җүләрләр генә гитара чиртеп кала.

Заһир. Гомәр, ә нигә син ул кызга кычкырдың? Авыл кызына кычкырып, безнең дәрәҗәне төшермә.

Ризван. Кычкырасың килсә, палатка яныннан читкәрәк алып китеп кычкыр.

Низам. Һәм, гомумән, кызлар белән сөйләшәсең килсә, басма өстендә сөйләш.

Гомәр. Туктагыз әле, болай да башым әйләнгән.

Өч егет өчесе дә чатыр эченнән чыгып, Гомәр каршына басалар.

Ризван. Искитәрлек берни дә юк. Муен тотрыксыз булгач, баш әйләнә инде ул.

Низам. Менә безнең башлар әйләнми.

Гомәр. Кызы чибәр, әфәнделәр.

Заһир. Чибәрләр күп булыр. Әйеме, Ризван?

Ризван. Әйе. Иртәгә эш башлыйбыз. Кызлар турында уйларга түгел, йоклау ягын уйларга кирәк.

Гомәр. Мин ант итмәдем.

Низам. Алайса, безгә комачаулама.

Гомәр. Юкка без сине бригадир иттек, Ризван, приказ биреп җаннарын алырсың инде. Начальник булырга бигрәк яратасың.

Ризван. Юк-бар сүзләрне тыңламаска! Йокларга!

Низам. Йокларга!

Заһир. Йокларга!

Гомәр. Карагыз әле безнең Тәнзиләгә, басма өстендә кем белән басып тора?

Заһир (атылып, Гомәр янына килә). Кайда?

Гомәр. Качтылар. Очты Тәнзилә.

Ризван. Заһир! Гомәр Шәйхетдинов сүзенә игътибар итмәскә! Йокларга!

Низам. Тузга язмаган сүзләргә колак салмаска! Йокларга!

Заһир. Әйе, йокларга… (Теләр-теләмәс кенә чатыр ягына борыла.)

Иңенә тальян гармун аскан Нәҗип керә.

Нәҗип. Исәнмесед! (Ул Мөслим ягы диалектында сөйләшә.)

Гомәр. Исән бед!

Нәҗип. Үдебеднең як егете дә бар икән. Кайсы авылныкы, апаем?

Гомәр. Миндәлә.

Нәҗип. Әйбәт. Беднең районнан кала әйбәт кешеләр Миндәләдә. Клуб салырга килдегедмени беднең авылга?

Гомәр. Клуб түгел – Культура сарае.

Нәҗип. Сәхнәле булса, клуб була инде ул. Исемең ничек, апаем?

Гомәр. Гомәр.

Нәҗип (Заһирга). Ә синең?

Заһир. Заһир.

Нәҗип (Низамга). Ә синең?

Низам. Габделмиңлемөхәммәт.

Нәҗип. Андый исем булмый. Мин алдашкан кешеләрне яратмаем, апаем. Аркам кычыта башлай.

Гомәр. Низам ул.

Нәҗип. Низам? (Низамга.) Мине дуракка санама, ярыймы, апаем. Сигез класс бетергән. (Ризванга.) Ә син ни исемле?

Ризван. Нигә кирәк ул?

Нәҗип. Әйтәсең килмәймени?

Ризван. Килми.

Нәҗип. Килмәй икән – әйтмә. Безнең авылда яшисең бар, апаем.

Гомәр. Үзегез ни исемле соң?

Нәҗип. Нәҗип. Фермада эшләем мин. Җәен көтү көтәм, кышын тирес түгәм. (Гомәрнең гитарасын кулына алып.) Бу каз муенында кайсыгыз уйный?

Гомәр. Мин.

Нәҗип. Яхшы уйнайсыңмы?

Низам. Яхшы.

Нәҗип. Синнән сорамаем, апаем, уйнаучыдан сораем. (Гомәргә.) Яле, уйнап күрсәт!

Ризван. Низам! Заһир! Йокларга! Гомәр, бернинди уйнау юк, без йоклыйбыз.

Нәҗип. Нәчәлник мәллә син, апаем, кыланган буласың. (Гомәргә.) Уйнап күрсәт.

Ризван чатыр эченә кереп китә. Низам белән Заһир кызыксынып калалар.

Уйнап күрсәт, мин барында курыкма. Районга – глава, авылга мин хуҗа.

Гомәр. Нинди көйне уйныйм?

Нәҗип. «Гөлҗамал» ны.

Гомәр. Аны белмим шул.

Нәҗип (куанып). Әһә, белмәйсең. Ә мин беләм. (Гармунын кулына алып, уйнап җырлый.)

Шәмдәлләрдә генә утлар яна, Гөлҗамал,
Җиткән кызлар киндер-җеп эрлиләр.
Энҗе-мәрҗән кызларның кул бавы,
Авыр җан сөйгәннәрнең булмавы.

Булдымы?

Гомәр. Булды.

Нәҗип. Әйдә, син дә булдыр.

Гомәр. Алай тиз генә булмый ул.

Нәҗип. Булмаймы? Уйна мин белмәгән көеңне.

Гомәр. Туктагыз әле…

Нәҗип. Туктамаем. Уйна! (Низам белән Заһирга.) Уйнасынмы?

Низам. Уйнасын, уйнасын.

Нәҗип (Заһирга). Нигә син уйнасын дип әйтмәйсең, апаем?

Заһир. Уйнасын.

Нәҗип (Гомәргә). Уйна!

Гомәр. Әкәмәт! (Әлегә хәтле ишетелмәгән яңа көйне уйный.)

Нәҗип (бераз вакыт колагын салып тыңлап торгач). Тукта!

Гомәр туктый.

(Шул көйне гармунда уйный.) Булдымы? Әйдә миңа кушыл.

Икәүләп уйнагач.

Кайда синең каз муеныңның тавышы? Гармун бугазлап ташладымы? Егет булсаң, дыңгылдатма бу каз муеныңны, гармунга өйрән. Гармун орып бирә синең бу каз муеныңны. Дөресме?

Низам. Дөрес, дөрес!

Нәҗип (Заһирга). Син нигә дөрес дип әйтмәйсең, апаем?

Заһир. Һәр инструментның үз урыны.

Нәҗип. Струмент, струмент… Ышкы да струмент, өтерге дә струмент, бу да струмент. Гармун струмент түгел, гармун ул – гармун. Алинә дә шул каз муенында уйнавы белән мактанган була. Шуны кулларына тоталар да әллә кем булалар. (Еларга җитешеп.) Минем күзем төшеп йөргән кыз каз муенын уйнаучы синең кебек шабашникка ияреп китте. Алты ел, сүз әйтергә дә оялып, яратып йөрдем. Уналты яшемнән егерме икегә хәтле. Алты ел тәрәзә төпләреннән гармун уйнап уздым – сизмәде. Иярде дә китте. Сезнең кебек берәү өченче ел сыерлар абзары салырга килде дә, каз муенын уйнап, Гөлнарны ияртеп китте. Эх! («Авыл көе» нә сыздырып җибәрә.)

Гармун бәләкәй булса да,
Әйтә ул кирәкләрен.
Сикер дә төш, чум суларга,
Янса яшь йөрәкләрең.

Шаярмагыз, апайлар, шаярмагыз гармун белән. Бернәрсә белән дә шаярмагыз. (Кинәт борылып чыгып китә.)

Пауза.

Низам (кинәт көлеп җибәрә). Шаярмагыз, кызлар!

Гомәр. Ни булды соң бу? Каян килеп чыкты?

Ризван (чатыр эченнән). Йокларга!

Заһир. Шаярмагыз, ди. Мәгънәсе бар бугай бу сүзнең?..

Нәҗип (яңадан әйләнеп кереп). Безнең авылда бер кыз бар. Хәзер минем күзем аңа төшеп йөри. Карагыз, апайлар, әгәр дә башын әйләндерсәгез, барыгызны бергә өеп куеп ярам. (Чыгып китә.)

Низам. Күрдеңме, Заһир, мәгънәсен? Ишеттеңме, Гомәр? Шаярма, дидеме сиңа?

Ризван (чатыр ишегеннән башын тыгып). Йокларга!

Гомәр. Миңа нәрсә, сез нишләрсез? Син нишләрсең, Низам? Кызлар күрсәң, күзләрең зырылдап әйләнә башлый.

Низам. Сер бирмәбез дошманга. (Чатырга кереп китә.)

Гомәр (Заһирга). Ә син?

Заһир. Син Тәнзиләне чынлап күрдеңме? Егетләр белән идеме?

Гомәр. Кызлар белән басма өстендә йөрмәс инде.

Ризван (чатыр эченнән). Йокларга!

Заһир. Йөрсен. Анысы аның эше. (Чатырга кереп китә.)

Гомәр, гамакка менеп утырып, гитара чиртеп, «Гөлҗамал» көен уйнап азаплана. Тәнзилә керә.

Тәнзилә. Кайда егетләр?

Гомәр. Йоклыйлар.

Тәнзилә. Ничек «йоклыйлар»?

Гомәр. Ничек йоклаганнарын белмим, Тәнзилә, кереп карамадым.

Тәнзилә. Син гитараңны әйбәт уйныйсың, Гомәр, ләкин сөйләшкәндә тапкырлыгың җитеп бетми.

Гомәр. Ягъни мәсәлән?

Тәнзилә. Әллә алар чынлапмы?

Гомәр. Чынлап, Тәнзилә.

Тәнзилә. Арттырып җибәрәсез. Син аларга кушылмадыңмы?

Гомәр. Кушылмадым. Программалары белән килешеп бетмим.

Тәнзилә. Әйдә, алайса, су буена.

Гомәр. Мин бит шигырь язмыйм, Тәнзилә.

Тәнзилә. Гомәр, әгәр минем белән болай сөйләшсәң, мин, гомумән, синең белән сөйләшмәячәкмен.

Гомәр. Тәүбә, тәүбә, Тәнзилә.

Тәнзилә. Әйдә. Анда синең гитараң кирәк.

Гомәр. Булмый.

Тәнзилә. Нигә?

Гомәр (чатырга күрсәтеп). Аларны ташлап китә алмыйм. Программалары белән килешмәсәм дә, мин алар компаниясендә. Алар барса барам, бармаса – юк.

Тәнзилә. Юкка сезгә иярдем, ахрысы. Күңелсез сезнең белән. (Чыгып китә.)

Гомәр. Күрдегезме, әфәнделәр, кадеремне белегез, мин дә сезнең белән калдым. Йоклагыз, матурларым. Хәзер мин сезгә бишек җыры җырлыйм.

Әлли-бәлли итәрләр болар,
Черем итеп китәрләр болар,
Ниләр эшләп бетәрләр болар,
Әлли-әлли, әү-әү, бәлли-бәлли, бәү-бәү.
Тавыклар да йокламый әле,
Балыклар да йокламый әле,
Халыклар да йокламый әле,
Сез тынычлап йоклагыз, яме.
Әлли-әлли, әү-әү, бәлли-бәлли, бәү-бәү.

Гитара аскан Алинә керә, Гомәрнең бишек җырын тыңлап тора.

Алинә. Абыйга ялкынлы сәлам!

Гомәр (куанып, Алинә каршына килә). А-а-а, Алинә! Сәлам, Алинә!

Алинә. Абыемның тавышы әйбәт булмаса да, ярыйсы икән. Нишләп әле су буена бармыйсыз? Әйдәгез!

Гомәр (чатырга күрсәтеп). Менә саклыйм.

Алинә. Нәрсә соң анда?

Гомәр. Минем егетләр. Алар кич җиткәч беркая да чыкмаска, кызлар күзенә күренмәскә ант иттеләр.

Алинә. Оялчаннармыни?

Гомәр. Түгел дә… Авыл кызларының берәрсе гашыйк итеп куймагае дип куркалар.

Алинә. Хәзердән үк йокларга яткан егетләр кемгә кирәк?!

Гомәр. Кирәкми дә бит… Ә мин ант итмәдем, Алинә, аны-моны уйлый күрмәгез. Әгәр дә сез тагын бер тапкыр «әйдә су буена» дип әйтәсез икән, мин барам.

Алинә. Рәхмәт инде. Саклагыз – урламасыннар. (Китә башлый.)

Гомәр. Алинә, ташлап китмәгез. Әйдә дип әйтмәсәгез дә барам. Сезнең белән җир читенә чаклы барырга риза.

Алинә. Минем беләнме?

Гомәр. Сезнең белән.

Алинә. Безнең беләнме, минем беләнме?

Гомәр. Синең белән, Алинә.

Алинә. Нигә?

Гомәр. Ахмак җавап ишетергә теләмәсәгез, андый сорау бирмәгез.

Алинә. Нигә минем белән?

Гомәр. Әйттерәсез ич инде, Алинә! «Гашыйк булдым» дип әйттерәсез.

Алинә. Миңамы?

Гомәр. Сезгә.

Алинә. Безгәме, миңамы?

Гомәр. Сиңа, Алинә!

Алинә. Ни өчен?

Гомәр. Уф!.. Бая да аптырашта калдырдыгыз, бу юлы да.

Алинә. Ни өчен миңа гашыйк булдыгыз?

Гомәр. Чөнки, чөнки… Сез, беренчедән… беренчедән, чибәр.

Алинә. Минме?

«Чибәр» сүзен ишеткәч, Низам чатыр ишегеннән башын суза.

Гомәр. Сез!

Алинә. Безме, минме?

Гомәр. Син, Алинә!

Алинә. Әйдәгез, абыем, су буена, миннән дә чибәррәкләр белән таныштырам.

Алинәне күзәтеп торган Низам чатыр ишегеннән чыга, киерелә-сузыла, күзләрен уган була, янәсе, яңа гына йокыдан уянган.

Алинә. Әнә егетләрегез уяна башлады.

Низам. Гафу итегез, кызлар бар икән. Гомәр, сәгать ничә?

Гомәр. Сиңа сәгать нәрсәгә? Кер дә ят, үзем уятырмын.

Низам. Тартырга биреп тор әле, Гомәр?

Гомәр. Тартмаганымны беләсең.

Низам. Шулаймыни? Ташладыңмыни? (Якынрак килеп, сиздермәскә тырышып, Алинәгә карый.) Әйдә, син дә йокла, Гомәр, кызлар бетмәс монда. Хатыныңа ишетелсә, әйбәт түгел. Ни карадың, дип, мине дә ачуланыр.

Алинә. Без өйләнгән егетләрдән дә курыкмыйбыз. Институтта укып, исәнләшә дә белмисез икән.

Низам. Гафу итегез, исәнмесез! (Чатырга кереп китә.)

Алинә. Бигрәк мут күзле егет. Миңа карап сине күрә торган.

Гомәр. Алинә, сез аның сүзенә ышандыгызмы? Юри ул.

Алинә. Ышансам да курыкмыйм, Гомәр абый бәгырем! Мин сезгә үлеп гашыйк булдым. Әйдәгез, парлап уйныйк, егетләр-кызлар биесен-җырласын.

Гомәр. Баш өсте, Алинә, әйтегез генә.

Икәүләп гитара чиртә-чиртә чыгып китәләр. Чатыр ише-гендә – Низам башы. Ул чатыр эченә карап сөйли.

Низам. Менә шул егет белән юньле эш майтарып кара син. (Чатырдан ук чыгып.) Китте. Иярде дә китте.

Заһир (чатырдан чыгып). Ул китсә китәр, син нәрсә һаман йокламыйсың? Йокыга гына китеп барганда уяттың.

Ризван. Алдашма, ичмасам. Сезнең белән берләшүемә үкенә башладым. Җитди егетләр түгел сез.

Заһир. Нигә алай дисең инде, Ризван, сүзебездә торабыз ич.

Ризван. Торырга азапланасыз. Үзегезне үзегез мәҗбүр итәсез. Ә күңелегез… Алай ярамый, иптәшләр. Боздан – салкын, корычтан нык булырга кирәк. Миннән үрнәк алыгыз.

Заһир. Синең характерың нык шул, Ризван.

Ризван. Син дә үзеңне шулай тәрбиялә.

Гармун, гитара уйнаган, җырлаган тавышлар ишетелә.

Низам. Әллә ни чибәр дә түгел үзе.

Ризван. Кем?

Низам. Гомәр танышкан кыз.

Ризван. Гомәргә тагын чибәрләр!

Низам. Ә үзе сөйкемле. Әллә соң антыбызны иртәгәдән башлыйбызмы, егетләр?

Заһир. Чыннан да… Ә, Ризван?

Ризван (ачуланып). Барыгыз! Теләсәгез нишләгез. Сез мине белмисез, мин – сезне. Эх сез! Җебегәннәр, штрейкбрехерлар! Бер төнгә түзмәделәр. Ант итәләр, имеш. Менә ышан сезгә. Барыгыз!

Заһир. Ачуланма инде, болай гына әйттек.

Низам. Сине сынар өчен генә, Ризван.

Ризван. Мин сыналган. Үзегезне сынагыз. (Чатырга керә башлый.)

Низам. Тукта инде, Ризван. Бүгеннән үк үпкәләшкәч ни була? Әйдәле, алай эшләмик әле. Без без булып калыйк әле. Йокы алдыннан гимныбызны кабатлыйк та дуслар булып йокыга китик әле. Яле… Бер! Ике! Өч!

Низам (җыр башлый, аңа Ризван белән Заһир кушыла.)