Иделләр зурайды язмышлар шикелле.
Кая ул сай йөзгән заманнар?
Маркизлар2 һәм иске чоңгыллар өстендә
дулкыннар кагалар кәрваннар.
Киңлекләр киңәйде. Хыялга – иркенлек!
Кораблар юл тота Кояшка…
Баш ватма, ветеран, бу – чынлык, билләһи,
Һәм Идел биегрәк бер башка.
Килешү кыенрак, мин аңлыйм, тормышны
үтмәдең бары тик китаптан.
Картлыкка сылтама – заманнар яшәрә,
Иделләр яшәрә, капитан!..
Бераз ямансу бу ярда. Йөрәккә
кагыла гудоклар дулкыны.
Аңлыйм: якорьны бик кыен кичерә
сезнең Одиссей токымы…
Шагыйрь һәм капитан – икесе бер язмыш.
Без менә йөзәбез шигырьдә.
Иделләр киңәйгән заманда шагыйрьгә
ансат дип уйлама син бер дә.
Күңелләр өр-яңа дөньяны ачарга
давыллы киңлектә эзләнә.
Тормыш дулкыны ярларга ташласа,
иң кыен җәза шул безгә дә.
Сай йөзү безгә дә ярамый, бик хәтәр!
Бу яктан бер безнең фарватер.
Ничек икәнен хәлеңнең маяклар,
ярдагы карашлар аңлатыр…
Сиңа ямансу бу ярда. Йөрәккә
кагыла гудоклар дулкыны.
Аңлыйм: иртәрәк затонга керергә,
капитан, Одиссей токымы!
Килде бәйрәм,
узды бәйрәм ду килеп,
тәрәзәдән йолдызларга җыр акты.
Дуслар бар да кояш иде табында,
стаканнар биетте дә җырлатты…
Төтен йөзә – зәңгәр томан бүлмәмдә,
төпкә чаклы ачык калды ишегем;
эреле-ваклы эзләр калды идәндә –
бәйрәмчәрәк автографы кешенең…
Узды бәйрәм,
узды шаулап, буранлап,
Узды парад, дер селкетеп яшьлекне.
Җир хәстәре айнытты бит дусларны:
ничек, имеш, сөрдекме дә чәчтекме?
Булмадыкмы кысыр чәчәк түтәлдә,
илдә яшәп, ни алдың да ни бирдең?
Кисәтми дә, искәртми дә ичмасам, –
урак өсте килеп җитте гомернең!
Узды бәйрәм.
Кояш бара төшлеккә.
Үстердекме,
нәрсәбез бар урырлык?
Ил әҗәтен кайтарырбыз тик шунда:
күтәрелсә бер орлыктан мең орлык!
Тупыллар һәм таллар арасында
Олы юлдан читтә бер йорт бар.
Ул – туган йорт. Таң алдына чаклы
Түбәсенә коела йолдызлар.
Җир кайгысын атып, хыялымда
Карыйм аңа болыт өстеннән.
Нинди киңлек! Ә ул җиргә сеңгән,
Нокта гына җирдә, мескенем!
Нокта гына! Ул да дөнья куа:
Ачыла да ябыла капкасы;
Ачыла да ябыла…
Дөнья куып,
Әнкәемнең инде чал башы…
Җиргә бәйле. Дәшә буразналар,
Тәрәзәгә килә җир язы.
Тормыш кыры синең кулны көтә:
Ни чәчсәң бит шуны урасы!..
Иске юлдан, тәпиләрен тартып,
Үкси-үкси кайта кыр казы.
Алар җырлый һаман иске җырны.
(Заман тавышы ятмы аларга?..)
Чалкан төшеп йолдыз санап ята
Галәм җене каккан малайлар…
Җиргә бәйле ул йорт. Буразнага,
Казыкларга бәйле. Тумыштан…
Тупыллары аның антеннадай,
Йолдызлардан тота тавышлар.
Без җирдә яшибез, Җир уе – безнең уй.
(Кемнең юк уйларда галәмгә очканы?)
Хыяллар шаулаган төбәктә – йөрәктә –
һәркемнең үзенең Йолдызстаны…
Алмагач чәчәге явамы, ак кармы,
керәбез язгамы, кышкамы –
туган җир язлары күкрәгән туфракта –
һәркемнең үзенең Йолдызстаны.
Галәмнән әйләнеп кайттык без,
кактык без
ак каен төбендә йолдыз тузанын…
Күкләрдән эзләмим, туган җир утлары,
сез минем иң якты Йолдызстаным.
Җиде кат күкләргә менсәң дә ишетелә
туган халкымның җыры, дастаны…
Канатлы кешеләр яшәгән ватанда
Идел-йортым минем – Йолдызстаным!
Камыллар эчендә рәхәт, тын.
«Сау бул!» диеп баеп барган кояшка,
шәһәр өсләреннән кыйгачлап,
кичке кошлар кайта югартын.
Күк төтеннәр алсулана еракта,
камылларга төшә кичке моң.
Җәен генә тук бодайлар булып
чыңлый идек без кырларда,
ай-урагын алып килде дә көз –
әверелдек камылларга…
Сыгылсак та ил кырында,
бил бирмәдек давылларга.
Без өлгердек бары! Башны салдык
ил өстәле – табыннарга.
Икмәк анасы идек җирдә,
басып калдык тамырларда.
Без курайлар инде сары җилгә,
яңгыр-явымнарга…
Күк төтеннәр ягыннан киләм,
шырт камыллар гына бар тирәм.
Тау артында калды туган өй…
Күк төтеннәр яныннан киләм.
Күңелемдә – яңа туган көй!
Камыллы кырлар янында
тәгәрәшеп,
августның коры үләннәрендә
самолёт көтәбез.
«Фанер» очкычлар
тилгән сыман очып әйләнәләр дә
тәгәрәп китәләр, «тәпиләрен» сузып алга,
аннан, дер калтырап, шаулап алалар да,
өркетеп Мөслим казларын,
борылып туктыйлар
ялкау гына…
Мөслим кырларыннан ялкынланып август ага!
Бар, оч, туган!
Егылма, тотын!
Син түбәннән генә очтың…
Очкан чакта өегез турыннан,
аермачык күреп калдың
үзегезнең ишегалдын:
ак алъяпкыч япкан әниең
күркәләргә җим сипкәнен,
кулын болгап кычкырды күк:
«Нуруллам!
Коймак пеште, чәй кайнады!..»
Чыгарып элде ак керләрен аннары.
Аннан чәен
Ялгыз гына утырып эчте:
«Малай очты.
Малай очты!..»
Шаулап калды балачакның таллары!..
Әйе,
Очабыз шулай аналардан,
туган ишегалларыннан, балачактан,
күмелгәнче генә түгел,
Мөслим, синең талларың –
очабыз
гомер таулары артына,
шәфәкъ кебек, салмак кына,
җиргә төшеп
кунаклыйбыз аннары…
Менә бүген
гүзәл көзге мизгелдән –
очабыз, Мөслим, без синнән,
кул изәп, зәңгәр Ыгың, тугайларың,
ал таңнарың өстеннән –
күләгәбез «Уңыш» басуларында:
безнең шәүлә йөгереп үтә
Сәет, Бүләр өсләреннән,
кала ялтырап
Митрәй суларында!..
Очкан чакта узып яшьлекне дә,
үткән чакта елгалар һәм еллар өстеннән,
шулай чагылып кала бугай, чаткыланып,
гомер төпкелендә
безнең төсмерләр!
Безнең канатларга тиеп-тиеп,
агылып кала тыгыз һава,
еллар дулкыны!
Болыт асларында бодай шаулый,
күкрәгемә тулып,
агылып кала якты җир моңы!
…Әнә Бүләр.
Тупыр-тупыр атлар чаба анда,
йөккә узып,
август көен тыңлый алмагачлар.
(Бер яфракка көзен шигырь яздым,
язын укыр аны
сандугачлар!)
Җиде кат күктән таныйм бу якларны,
ничек итеп инде танымассың?..
Август шаулый!
Сары иген юл-юл булып ята – алтын юллар! –
Яза Мөслим
Уңыш поэмасын!..
Мөслимлеләр,
сабаннарда сайрашмадым,
бер кунагыгыз булып кына
утырган бар сезнең табыннарда.
Уңыш телим сезгә, муллык осталары,
Бәхет телим!..
Чәчрәп яна маңгай тирегез камылларда!..
Нурлар коела. Ык күпере өсләренә,
Офыкларга китә Мөслим…
Очып барыш минем.
Шәфәкъ.
Истәлекләр ялкынлана!
Исте дә җил, тибрәнде кыр –
туган якның ашлыклары;
какты йөрәккә дулкынлап
арышы, ясмыклары…
Чыкты кыйбладан кабарып
күк болыт ястыклары, –
чәчелде-китте җиргә,
и көмеш тәсбихләре!
Яшьнәп-көлеп йөри күктә
җиһанның чал яшьлекләре!..
Ә без, каләм, шул авазга
тәрәзә ачтык бары!
Тышта – күкләр зилзиләсе,
яфраклар пыран-заран!
Баш куйган салкын өлгегә
йодрыктай кызыл яран…
Ява! – күкләрнең рәхмәте,
сүзләре – кәлимәсе…
Шушыдыр Күкләрнең Җиргә
илаһи Поэмасы!
Ак болытлар – һава покослары!
Чалгычылар,
җиң сызганып, көн күзендә
чабыгыз, әй!
Сезнең әле җиләк кебек чагыгыз!
Чабыгыз, әй, колач белән илне иңләп,
тауга тиеп кыршалмасын чалгыгыз,
Чабыгыз,
күк охшасын богылларга – болыннарга
болыт буй-буй юллар салыгыз!
Чабыгыз,
чишеп изү сәдәпләрен –
онытмагыз бабайлар гадәтләрен.
Чабыгыз! –
Киек Каз Юллары ятсын яшел болын күкрәгенә,
таң калсыннар туган як гүзәлләре!
Чабыгыз!
Егылып калсын шайтан таяклары,
искелекнең билчәннәре,
Киң суласын Хакыйкать үзәннәре, –
чабыгыз!
Чыгарыгыз покосларны офыклардан
офыкларга, –
дан булсын оныкларга, –
яныгыз!..
Саумысыз, игенчеләр, күксел Мирәт буйларында,
тонык Ыкта, зәңгәр Зәйдә яз каршына
җиң сызганып буразнага баскан яшьләр!
Сезнең җырлар ишетелә шагыйрьләрнең һәркайсына!
Саумысыз, кыр шагыйрьләре! Тургай моңын
дога иткән ил картлары, эшчән ирләр!
Галәм шәме – изге Кояш асларында
сезнең ялкын белән күкри язгы җирләр!
Сәлам сезгә, Муллык җырын башлаучылар!
Төшсен орлык буразнага игелекле сәгатьләрдә!
Күтәрелә чәчкечләргә – пульт артына дирижёрлар,
илһам биреп иң бөек сәнгатьләргә!
Сәлам сезгә, якташларым, безнең Чулман сеңелләре!
Ал яулыклар язгы җилне сәламли!..
Минем тавышым туган кырлар уртасында
чайкалса да булдыралмый әллә ни!..
Безнең басу – ап-ак кәгазь, каләм – төрән,
хәреф – орлык, шигъри юллар – буразна…
Якташларым, җырым сезгә булышмаса, хет, ичмасам,
сезнең янда илһамланыйм беразга!
Аркылыга-буйга сөреп, без, шагыйрьләр, хис чәчәбез, –
хезмәттә без бераз кардәш-күршеләр.
Ә шулай да сезнең икмәк, сез үстергән җырга килә без генәме?!
Айдан төшкән кешеләр!..
«Кулларыгыз алтын!» димим, бу бик иске чагыштыру –
алай диеп язган күпме шагыйрьләр?!
Ә шулай да сезнең гади, яргаланган кара куллар
кешең түгел, туң туфракны кадерләр!
Туң туфракны эретерләр, иген шытар
шул җылыдан! Сезнең куллар хисеннән!
Галәмнәргә сузылалар күз камашыр якты нурлар
сез сыйпаган сутлы туфрак эченнән!
Сезнең куллар биләүләгән нарасыйдай орлыкларга
күккә багып үсәргә дә үсәргә!
Насыйп булсын, якташларым, имин еллар табынында
җир икмәген иңгә терәп кисәргә!..
Саумысыз, гөнаһсыз еллар,
бәхетем офыклары!
Бәгырем төбендә шыткан
өметем орлыклары!
Саумысыз, нарасый еллар,
күк тулы тургайларым!
Беренче моңым саркыган
чишмәле тугайларым!
Баш түбәмне күпмегәдер
тургайга күтәргән тау!
Бала чагым инешендә
кояшлы зәңгәр атау!..
Татарстан –
дастан!
Алтын серкә оча арыштан!
Тургай канаты астына
сыйган туган ягым!
Синдә туып гомер кимсенмәм…
..................................
Очраттым мин кырда
Чал Тарихны –
Сөйли Татарстан исеменнән!
Бу җирнең узган һәм
булачак әрвахлары кебек,
Сөеп-көеп туялмам, ахры,
бу җирдә мин дә…
Гаҗәпләндерә алмам көлеп-елап,
сөеп,
аерылышып-кавышып –
беркемне дә…
Шаулап,
йолдыз коя алмас тавышым!
Син, яшел җәй, бер кайтырсың тагын,
сине таллар, гөлләр кабатлар.
Биек күкләреңдә очар өчен
булсын гына бездә канатлар!
Һәр яфрагың, төсең кабатланыр,
кышлар кичеп безгә кайтканда.
Олы өмет кала иртәгәгә,
кабатланмас Кояш батканда.
Кайту уңаена кисеп алдым,
Игенстан, яшел таякны.
Лев Толстой өенә керәм гүя,
үләннәргә сөртәм аякны!
Игенчеләр иле! Догалы йорт,
зур Ватанда кече Ватаным!
Тургайларың һич тә җырлап туймый
кырларыңның чәчәк атканын!
Талларыңны сыгып шаулый моңнар,
яфраклардан тама яфракка,
бабайларның каккан казыклары
шаулап яфрак ярган туфракта.
Фани дөнья диеп ышансак та,
фани хисләр юк ул бу якта!..
Көзге кара төндә мин, мосафир,
үзем белән калгач бергә-бер,
төн эченнән тавыш бирде бер кош:
«Сәлам!» – диде гүя кемгәдер…
Шомлы җилдә шаулап куйды әрем,
җылымса җил урман куеныннан
абагалар исен алып килде
мезозойлар чоры ягыннан…
Төн түренә очып барышы иде, –
юл сорадым иптәш коңгыздан.
Карадым мин шунда нәкъ түбәмдә
чаткыланып янган йолдызга.
Таныйсыңмы әллә, Сириус, мине?
Мәңгелекнең якты мизгеле
тып-тын гына балкый, ә күңелгә
кычкырып ла янган шикелле ул,
ерактагы Максат шикелле!..
Галәм коесында талир тәңкә
өмет бирде сүнгән күңелгә:
йөргән чакта шушы яссылыкта,
юк,
ялгыз түгел,
ялгыз түгел кеше бу Җирдә!
О проекте
О подписке