Кышкы шигырь

 
Кар —
          әйтерсең ап-ак кәгазь,
Теләсәң – шигырь,
           теләсәң җыр яз.
Нур каләмен кулына тотып
Чыгып баскан шагыйрь – кояш.
Кыш иртәнге җиле белән
Карны өерә җиңел генә.
Нурга төренеп, карлар оча,
Бу ичмасам шигырь менә!..
Аны зәңгәр урман укый,
Бөдрә карлы кырлар укый.
Чыршы кызы җырлап утыра,
Ә, күрәсең, ул да укый.
Яшел бәрхет күлмәк кигән,
Итәкләре җиргә тигән.
Беләм, беләм,
                    Кояш менә
Шушы Чыршы кызын сөя.
 
 
Яшел фуфайкасын киеп,
Чаңгы өстендә
                    җырлап, биеп,
Битләреннән нур балкытып,
Минем сөйгән кыз да чыкты.
Ул тауларга менеп басар,
Ефәк карда чигеш ясар,
Яшьлек дәрте балкый анда,
Менә шигырь бу ичмасам!..
 
 
Кояш!
          Нинди тормыш бездә!!
Бәхетле без икебез дә:
Данлыклы, шат илнең җырын
Җырлау насыйп бүген безгә!
 

Февраль, 1935

«Ал чәчәккә кунган бал корты күк …»

Ә-гә

 
Ал чәчәккә кунган бал корты күк,
Синең кочагыңа атылдым.
Бу мәхәббәт нинди көчле әйбер,
Бу йөрәкләр нинди ялкынлы!..
Без бәхетле идек…
          Безнең күңел
Сөю балын эчеп исерде.
Ал иреннәр аша мин күчердем
Сиңа кайнар яшьлек хисемне…
Шат йөрәкләр бергә ярсып типте,
Ике күңел бергә кушылды.
Мин яшьлегем итеп тойдым сине,
Бу, ахрысы, шуның өчендер.
Сөю катыш көләч караш белән
Керфек аша миңа карадың.
Син төзәттең үксез йөрәгемдә
Еллар буе килгән яраны.
Күкрәгеңә кыстың, күзләремне,
Битләремне үптең үз итеп.
Бу минутта илдә иң бәхетле,
Иң кайгысыз кеше без идек.
Аерса да тормыш безне, иркәм,
Чик куйса да безнең бәхеткә,
Бу төн калыр мәңге йөрәкләрдә
Һәйкәл булып кайнар яшьлеккә!..
Мин онталмам, мәңге онталмам мин
Синең күкрәгеңнең җылысын,
Беркем бирә алмаган иркәләүне
Әллә ничек кенә бирдең син.
Син төшендең яшьлек дәрте белән,
Чын ышану белән януны —
Шуңар күрә синең карашларың
Бар нәрсәдән миңа ягымлы.
 

1935

Яз җыры

 
Ашкынулы йөрәк җырын җырлап,
Гөрләвекләр акты урамда.
Сагыну моңын сузып, күк юлыннан
Сайрар кошлар кайтты урманга.
 
 
Зифа каен яшел яфрак ярды,
Яфраклары шаулый җил белән.
Ул каршылый язны күтәренке
Һәм шатлыклы яңа җыр белән.
 
 
Күкне иңләп күксел болыт килде,
Аккорд бирде яшен һавада.
Арфа төсле яңгыр тамчылары
Сузылдылар кырга, далага.
 
 
Концерт бирә дәртле, шатлыклы яз,
Аны тыңлый бөдрә тирәкләр.
Гөлчәчәкләр, җирдән баш калкытып,
Һәм яз төсле ярсу йөрәкләр.
 

Гыйнвар, 1936

Күке

 
Калын урманда
Гел кичкә каршы
Иштелә моңлы
Бер кошның тавышы:
           – Кәккүк, кәккүк,
          Кәккүк, кәккүк!
 
 
Ул салмак кына
Кабатлый шуны,
Шул аның җыры,
Шул аның моңы:
           – Кәккүк, кәккүк,
           Кәккүк, кәккүк!
 
 
Ул ялгыз яши,
Чыгармый бала,
Менә шунлыктан
Ямансу аңа!
           – Кәккүк, кәккүк,
           Кәккүк, кәккүк!
 

1 март, 1936

Әтәч

 
Таң ата бугай,
Әтәч кычкыра:
           – Кикрикүк,
          Кикрикүк!
Йә сузып кына,
Йә бик еш кына:
          – Кикрикүк,
          Кикрикүк!
 
 
Аңа кушыла
Башка әтәчләр:
          – Кикрикүк,
          Кикрикүк!
Картлар артыннан
Шаулаша яшьләр:
           – Кикрикүк,
           Кикрикүк!
 
 
Без дә уяндык
Әтәч тавышына:
           – Кикрикүк,
           Кикрикүк!
Бакчага килдек,
Ашыга-ашыга:
           – Кикрикүк,
           Кикрикүк!
 

3 март, 1936

Маэмай

 
Минем бар бер маэмаем,
Кара борын Акбаем.
Күп йөгерә, күп өрә,
Күп ишетә, күп күрә.
 
 
Хәзер аңа мин сугыш
Һөнәрләрен өйрәтәм.
Чаптырам да сикертәм,
Көн дә шулай йөдәтәм.
 
 
Ул окоптан окопка
Хат ташырга өйрәнсен!
Командирын дошманнан
Яклашырга өйрәнсен!
 
 
Яралыга су илтсен,
Һәрнәрсәгә өлгерсен.
Нәрсә генә сизсә дә,
Командирга белдерсен.
 
 
Менә шуның барсын да
Мин өйрәтәм Акбайга.
Акбай әзер һәрвакыт
Туган илен сакларга!
 

5 март, 1936

Батыр егет турында җыр
(Акбүз ат)

 
Батыр егет китте акбүз атта
Туздырырга дошман сафларын.
Акбүз аты кайтты ялгыз гына,
Батыр егет үзе кайтмады.
 
 
Дошман уты аның гомрен кискән,
Ал кан белән юган яңагын.
Соңгы сүзе итеп, үлгән чакта,
Ул тапшырды безгә байрагын.
 
 
Кызыл байрак аның кабрен бизи
Җиңеп чыккан хезмәт илендә.
Батыр егет! Данлы исмең синең
Мәңге калыр безнең күңелдә.
 

Март, 1936

Җырым булсын бүләгем

1

 
Сандугачлар тирәктә,
Кызлар бара җиләккә.
Җиләк төсле минем чибәр,
Ут салды шул йөрәккә.
          Ах… яна ла йөрәгем!
          Җиләк төсле чибәремә
          Җырым булсын бүләгем!
 

2

 
Таң атканда торсана,
Мәк чәчәген күрсәнә!
Мәк чәчәге төсле көлеп,
Минем алга килсәнә.
          Ах… яна бит йөрәгем!
          Мәктәй алсу чәчәк аткан
          Җырым – сиңа бүләгем!
 

3

 
Гармунчылар, уйнагыз
Көйнең шәбен, асылын!
Гармун тавышы әйтеп бирсен
Безнең йөрәк ярсуын!
          Ах… яна шул йөрәгем!
          Гармун белән бергә туган
          Җырым – сезгә бүләгем!
 

4

 
Без атландык җирәнгә,
Каршы киттек җилләргә!
Дуслар, кире чигенмәбез,
Без өйрәнгән җиңәргә!
          Ах… ярсый ла йөрәгем!
          Җиңеп чыккан туган илгә
          Җырым булсын бүләгем!
 

Март, 1936

Дулкыннар
(«Балыкчы кыз» дан)

1

 
Дулкыннар, дулкыннар,
Ник болай шаулыйсыз,
Ярларга сугылып,
Сез нәрсә даулыйсыз,
          Дулкыннар, дулкыннар?!
 
 
Нәрсәгә сез болай
Агласыз ашкынып,
Очарга талпынган
Яшь киек каз кебек,
          Дулкыннар, дулкыннар?!
 
 
Мин аңлыйм бит сезне,
Мин сезгә ышанам,
Сездәге дәрт безнең
Дәртләргә охшаган,
          Дулкыннар, дулкыннар!
 
 
Сездәге ашкыну,
Сездәге талпыну
Нәкъ безнең ярсыган
Йөрәкнең ялкыны,
          Дулкыннар, дулкыннар!
 

2

 
Йөрәкле яшь егет
Юл тотты еракка,
Тирбәлеп, чайкалып
Сезнең киң кочакта,
          Дулкыннар, дулкыннар!
 
 
Мин калдым аерылып
Йөрәгем дусыннан,
Ул җиңеп кайтканчы,
Мин китмәм шушыннан,
          Дулкыннар, дулкыннар!
 
 
Ул – минем шатлыгым,
Ул – йөрәк ялкыным,
Ул – батыр, сөйкемле,
Нәкъ сезнең шикелле,
          Дулкыннар, дулкыннар!
 

Апрель, 1936

Май

 
Төндә генә җылы яңгыр явып киткән,
Кышның соңгы суыкларын алып киткән,
Җир өстенә яз ямь-яшел келәм япкан,
Гөлчәчәкләр зәңгәр, кызыл чәчәк аткан.
 
 
Куе яшел яфрак ярган ак каен да,
Кибеп, сулып утырмыйм дип май аенда.
Без дә чыктык йөгрә-йөгрә яланаяк,
Һәм кояшка кызынырга сузыл да ят!
 

Май, 1936

Яшьләр

 
Безгә күп булса
Егерме ике.
Яшьлек – безнеке,
Яшәү – безнеке.
Эштә без җитез,
Җиңел сөякле.
Көрәштә батыр,
Курыкмас йөрәкле.
Безгә хас түгел
Елау, сыкрану.
Авырлык туса,
Әрнеп сукрану.
Безгә хас түгел
Эштә акрынлык.
Безнең йөрәккә
Ят ул – салкынлык.
Безгә хас ялкын,
Дәрт һәм кыюлык.
Безгә бик читен
Дәртне тыюы!..
Барганда булсын,
Кайтканда булсын,
Урамда булсын,
Бакчада булсын,
Без бар дөньяны
Яңгыратабыз.
Җырлап барабыз,
Җырлап кайтабыз.
Безнең төркемдә
Гел көлке-уен.
Безгә тын бару,
Тын кайту кыен.
Сөйсәк инде, без
Янып сөябез.
Яшәү һәм сөю
Тәмен беләбез.
Тормыш кул бирә
Безгә – яшьләргә!..
Телибез илдә
Тәмләп яшәргә!
Ләкин бәхетле
Илебез өстенә
Яу килсә, канлы
Балта өстерәп,
Без шул минуттук
Чиктә булырбыз.
Дәртне дошманга
Каршы борырбыз.
Яшьлек тиңдәшсез
Зур бер көч белән
Яшьнәр ул вакыт
Дошман өстенә.
Үлем куркытмый
Безне сугышта,
Көлә белербез
Без соң сулышта.
Туган ил өчен
Батыр сугышып,
Сулаган чакта
Соңгы сулышын,
Елмаер безнең
Яшьлек бәхетле.
Үлем җиңалмас
Безнең яшьлекне.
Үкенмәс болай
Үлсә дә күңел.
Юк, мондый үлем
Безгә ят түгел.
Тормыш кул бирә
Безгә – яшьләргә.
Без телибез шат,
Балкып яшәргә.
Һәм бу яшәүне
Ятка бирмәскә,
Әзер без, яшьләр,
Канлы көрәшкә!
 

1936

Йолдызлар

 
Җәйге аяз төндә
Зәңгәр күккә карыйм.
Зәңгәр күктә янган
Йолдызларны саныйм.
Кояш баткан инде,
Шәфәкъ кызыллыгы
Сүнгән саен сүрелә
Көннең кызулыгы.
Караңгылык төшә
Дәшми-нитми генә,
Көндез арганнарга
Тәмле йокы теләп.
Иртә белән куе
Ап-ак чәчәк аткан
Алмагачны хәзер
Кара пәрдә япкан.
Тынып калган кырлар,
Елга, урман, чокыр.
Төн китергән безгә
Тынычлык һәм йокы.
 
 
Ә йолдызлар әле
Яңа гына торып,
Төнге сменага
Чыгып баскан кебек,
Тере, батыр карап
Елмаялар серле,
Зирәк караш белән
Күзәтәләр җирне.
Җир йокыга чумган,
Ә йолдызлар уяу.
Янып торыр алар
Төне буе шулай.
Әллә алар сакчы
Каскасына теккән
Кызыл йолдызларның
Шәүләләре микән?
Әллә самолётлар
Канатына чиккән
Ал йолдызлар шулай
Күктә чагыла микән?
 
 
Ерак-ерак чиктә
Кызыл сакчы тора.
Ул да шулай тере,
Ул да шулай уяу.
Винтовкасы – корган,
Патрон – сумкасында.
Кызыл йолдыз яна
Яшел каскасында.
Аның күзләреннән
Йокы төсе качкан.
Көнбатышын куе
Кара болыт баскан.
Болытларга каршы
Батыр яна йолдыз.
Дошман үтә алмас,
Дуслар, тыныч булыгыз!
Җәйге аяз төндә
Зәңгәр күккә карыйм.
Зәңгәр күктә янган
Йолдызларны саныйм.
Төнебез тыныч безнең
Алар янган чакта,
Чөнки йолдыз таккан
Кызыл сакчы сакта!
 

1936

Парашют

 
Биш ел бергә гомер сөргән
Хатыным мине ташлады.
Бер очучы егет белән
Сөешеп йөри башлады…
Беркөн алар икесе бергә
Самолётта очканнар.
Миңа язу калдырганнар,
Борчылмаска кушканнар.
Борчылуын борчылмадым,
Ләкин үтә хурландым.
Үземне дә бик хурладым,
Хәтер саклап тормадым.
Көнчелегем чиктән ашты,
Әйтмәгән сүз калмады.
Самолётны уйлап тапкан
Галимне дә каргадым.
– Кешеләргә җир тар микән,
Каян чыккан бу очу?
Җирдә куып җитәр идең,
Күкнең бармы соң очы?
 
 
Бер көн шулай азаплангач,
Икенче көн таң белән —
Почтальон ишек кага,
Килгән телеграм белән.
Телеграмны хатын суккан:
«Җаным, фәлән-фәсмәтән,
Очучыны яратмыймын,
Бары сине яратам.
Аның белән талаштым да
Бәйләнешне бетердем.
Биш йөз километр очкач,
Парашютта сикердем».
Шуны укыгач, әй куандым,
Гел шуны уйлап йөрдем.
Парашютны ясаучыга
Мең-мең рәхмәт яудырдым.
– Әй… – мин әйтәм, – очучы дус,
Очам диеп масайма!..
Нинди биек алып менсәң дә
Минем хатынны сайлап —
Барыбер саклый алмагансың,
Бозгансың шул талашып.
Синдә булса пропеллер,
Ә хатында – парашют.
 
 
Ләкин әле бер шигем бар:
Хатыным самолётыннан
Сикерүен сикергән, тик
Кайда барып утырган?!
Җилле көнне парашютны
Җил еракка очыра бит!..
Күңеле парашютлы хатын
Чын да эчне пошыра бит.
 
 
Ләкин, дуслар, ышанмагыз,
Болай гына сөйләдем.
Андый-мондый бәлаләрдән
Тыныч әле йөрәгем.
Самолётны да яратам,
Парашютны да сөям.
Мин бу әкиятне сөйләдем
Тик бер киная белән.
Бар бит шундый хатыннар да —
Һәрбер егеткә гашыйк.
Йөрәкләре – пропеллер,
Итәкләре – парашют.
 

Сентябрь, 1936