Хөрмәт итәм дусларымны,
Гел үзгәреп торсалар да;
Хөрмәт итәм, кайчак күңел
Кайтарырлык булсалар да.
Хөрмәт итәм сөйгән ярны,
Сөйгән ярны ярату аз;
Әгәр хөрмәт булмый икән –
Тигез күреп яратылмас.
Хөрмәт итәм үземне дә
Сөеп йөргән кыз баланы;
Кыз баланың газиз җаны
Әллә шуңа кузгаламы?
Хөрмәт итәм сабыйларны,
Әзер торам тезләнергә;
Үземне саф күрер өчен
Карыйм сабый күзләренә.
Хөрмәт итәм өлкәннәрне,
Тик теләмим баш ияргә;
Баш болай да иелә ул
Баш иярдәй кешеләргә.
Ни генә кылыйк икән соң,
И күңел, исәр күңел!
Ни генә кылма, хисләрнең
Басымы төшәр түгел.
Аңладым, безнең арада
Гомерлек бәхәс бара:
Никадәр җылы тудырдык
Бергәләп яна-яна.
Асылда, безнең барачак
Юлыбыз бергә сана!
Януның төрлесе була –
Су гына сибеп кара!
Әйтерсең салкын су белән
Сүндереп була аны?!
Бездәге яну –
Су сипкәч
Көчәя торган яну.
Кем белә, килер көннәрдә
Кемнәр диярләр кемне?
Кемне хәтергә алмаслар,
Күккә чөярләр кемне?
Кем белә, беркем дә белми…
Кем дә белми – шуңа без
Иҗат итәргә, яшәргә,
Көрәшергә киләбез.
Яралганмын кара туфрагымнан,
Идел-судан, халык җырларыннан,
Ак яулыклы татар карчыгының
Яргаланып беткән кулларыннан.
Яралганмын әнкәм көлтә итеп
Бәйләр өчен җыйган учмалардан,
Көлтәләрдән учма булып кына
Безгә килеп җиткән кыйссалардан.
Яралганмын җил-давыллар узып
Исән калган агач башларыннан,
Диварларга нигез булып яткан
Истәлекле кабер ташларыннан.
Яралганмын халык иҗат иткән
Табышмактан, әйе, табышмактан…
Әткәм хыялланып эзләп йөргән,
Җавап итеп, әнкәм мине тапкан.
Тапкан, табышмакка җавап итеп, –
Шулай тапкан әткәм эзләгәнен…
Тик барыбер бер табышмак булып
Калган минем һәрбер күзәнәгем.
«Үзе атлап йөрсен, дөнья күрсен» –
Еллар минем аяк-кулны чишкән;
«Тапкырлыкның татлы тәмен белсен» –
Туган халкым сөйләр телне чишкән.
…Яралганмын кара туфрагымнан,
Идел-судан, халык җырларыннан,
Хәзер инде дөнья, чишәр өчен,
Үз алдыма табышмаклар куйган.
Мин дә җавап эзлим әткәм кебек,
Мин табышмак чишәм нәселемә.
Аяк-кулын вакыт чишәр аның,
Сөйләр телен кемнәр чишәр менә…
…Мин табышмак чишәм нәселемә.
Зөлфәткә
Язын ак пар күтәрелгән сыман,
Эреп килгән бер кишәрлек туңнан,
Һәрбер күзәнәгең сулыш ала
Һәм бушана моңнан.
Тынып торган үлән тамырлары –
Сабый кебек
Уяналар татлы киерелеп.
Ничек кенә көйләп яткыр аны,
Шуып төшеп бара ак юрганы.
Яктылыкка сузыла бармаклары…
Үз моңында әнә, үз дымында
Җәелеп китә җанлы тармаклары.
…Бер туңабыз шулай,
Бер янабыз.
Без таударак,
Алдан уянабыз…
Безнең иңнән сөеп дәшә-дәшә,
Иң беренче бездә уйный рәшә.
Ышан, дустым, килер язга ышан!
Бушан, дустым, шигырь язма! Бушан!
Һәрбер күзәнәгең тора моңнан –
Ул вакытлы туңган,
Тик вакытлы туңган.
Әллә инде кызык табып,
Әллә инде чынлап,
Күкрәкләргә колак куеп,
Карый идек тыңлап.
Бәхәсләшә идек әле,
Күп белергә теләп, –
Уң яктамы, сул яктамы, –
Кайсы якта йөрәк?
Дөнья булгач, газаплар да
Үтми икән урап;
Безнең тарафлардан да ул
Әйләнмәде ерак;
Иреннәрдән сыгылып чыкты
Өзек-өзек сүзләр:
– Йөрәк бит ул түзәр өчен
Яратылган,
Түзәр!
Эзләгәндә ялгышулар
Бәгырьләргә үткән;
Табылганнан югалганы
Кадерлерәк икән.
Кайчагында искә төшеп
Үзәкләрне өзә.
Йөрәк бит ул түзәр өчен
Яратылган,
Түзә.
Замананың әче җиле
Зәһәррәк исә;
Уң яктамы, сул яктамы –
Хәзер искә төшә.
Йөрәк яна, сүрелми дә,
Сүнми дә ул утлар.
Янар өчен яратылган…
Вакыт җитәр,
Туктар!
Ә бер малай сорый миннән,
Шаярырга теләп:
– Уң яктамы, сул яктамы, –
Кайсы якта йөрәк?
Ә мин әйтмим, әгәр әйтсәм,
Барсы җимерелер.
Йөрәге бар икән әгәр,
Вакыт җитәр –
Белер!
Һәммәсен үлчәмә
Салып бер калыпка;
Үзеңнең холкыңны
Сылтама халыкка.
Халык ул төрлесен
Сакларга күнеккән;
Читләрне мактаган,
Үзенчә көн иткән.
Ә хезмәт чүплеккә
Ташланмый халыкта;
Ярык чүлмәген дә
Элә ул казыкка.
Озаккарак китте бугай, озаккарак,
Күзен текәп көткән иде һәммә тараф…
…Чыкты буран – ком бураны,
Өермәсен тыялмады.
Чыкты болыт актарылып,
Офыкларга сыялмады.
Килгән иде кояр булып,
Бар дөньяны юар булып,
Ул яумады…
Җан биргәндәй талпынды да
Ауды басу уртасына
Теткәләнгән ялгыз нарат.
…Озаккарак китте шул, әй, озаккарак…
Алып китте басудагы
Өеп куйган күбәләрне,
Салам эшләпә чөйгәндәй,
Алып чөйде түбәләрне.
Керде әллә ничә төргә,
Ә игелек күрсәтергә
Теләмәде.
Тик сөенде давыл белән
Суга төшкән мамык канат,
Еракларга китеп барды,
Башын чөеп, горур карап.
…Озаккарак китте шул, әй, озаккарак…
Тәрәзәне ябып куйды
Өйдә булып өлгергәне,
Ишетелде нәрсәләрдер
Чәлпәрәмә бәрелгәне –
Түкте, түкте көчен генә,
Шәхси ләззәт өчен генә
Бар белгәне…
Китеп бара… Бар терекнең
Кирәкләрен бирде санап;
Тыныч гомер иткәннәргә,
Имеш, иген иккәннәргә
Бирде сабак.
…Озаккарак китте шул, әй, озаккарак…
Кәпәчләрен тезгә салып,
Картлар тора көлемсерәп:
«Файдасызга очынуны
Яшьләргә бер күрү кирәк.
Яшьләргә бер күрү кирәк».
…Иген шаулый,
Тургай сайрый,
Ир-егетләр чалгы кайрый.
Хатын-кызлар, тәрәзәдән
Кыр юлына бага-бага,
Камыр изә,
Токмач сала.
Күгәрченнәр «бүләк» сала
Авыз ачып торучыга,
Элеккечә морҗаларның
Төтеннәре туры чыга…
Халык әнә керфекләрен
Офыкларга теки кабат:
– Озаккарак китте шул, әй, озаккарак…
Су өсләре әнә тимгел-тимгел –
Кабан күле ята шадраланып;
Күксел дулкыннары егылалар
Ярга барып.
Җылы эзләп ярга йөгерәләр,
Йөгергәндәй учак тирәсенә.
Ашыгудан капкан сулышлары,
Күкрәкләре еш-еш күтәрелә.
Җылы эзләп, көзге киңлекләрнең
Канат җилпи барча тарафлары;
Сикерәләр җиргә җылы эзләп
Чаганнарның елгыр яфраклары.
Трамвайга кошлар килеп керә,
Аерылып калган гарип кошлар…
Көз – озату чоры.
Моңсу гына
Озатып кала көзге тукталышлар.
Көз – озату чоры. Торналарның
Канатларын тоя Сөембикә…
Кремльнең ап-ак стенасы
Киноэкран кебек:
Көзге күктә
Нинди кошлар, нинди болыт уза –
Һәммәсен дә тора чагылдырып,
(Хет булмаса, килер буыннарга
Сәер сурәтеңне калдыр, болыт!)
Сүрәнләнә кояш, сүрәнләнә,
Үз-үзенә җәелеп, эреп бара.
Бөтен дөнья ашыга…
Бөтен дөнья
Җылы эзләп кышка кереп бара.
Л-гә
Без йөзәбез… Дөнья ап-ак күбек.
Без йөзәбез менә шашкан кебек,
Безгә тәкъдир язган бөтен ләззәт
Бергә килеп, баштан ашкан кебек.
Мин китәргә тиеш таңга чаклы,
Ә бу кичә кабатланачакмы?
Кабатланачакмы бу кичә –
Китә алмыйм шуны белмичә.
Тирбәләбез, бу җир безгә бишек,
Юк, ул – көймә… Без барабыз ишеп,
Кеше кулы койган матурлыклар
Безнең белән бара тирбәлешеп.
Бездән соң да шулай барачакмы?
Бу диварлар мәңге калачакмы? –
Меңләп сорау, меңләп уй кичә…
Китә алмыйм шуны белмичә.
Бездән соңгы буын кемчә сөйләр?
Яңгырармы анда безнең көйләр?
Кабатланачакмы шушы кичтә
Без ант эчкән татлы бу тәгъбирләр?
Безнең дәвам шулай яначакмы?
Арып-талып уйга калачакмы? –
Китә алмам, дөнья: – Юк! – дисә,
Китә алмыйм шуны белмичә.
Илләр бәхетенә җиткән хәтле
Саклармы җир затлы хакыйкатьне,
Ялган матурлыкка төрмичә? –
Китә алмыйм шуны белмичә.
Меңләп сорау, меңләп уй кичә…
…Киләчәккә бара алмый кеше,
Бара алмый шуны белмичә.
Зөлфәткә
Кемнәр атый безне «хыялый» дип,
Кемнәр атый безне – «фанатик»…
Берәүләре әйтә дошман күреп,
Берәүләре менә… яратып.
Юлга чыктык ич без, карашларны
Якты күңелләргә каратып…
Капланмабыз микән упкыннарга,
Канатларыбызны канатып?
Атасыннар әйдә «хыялый» дип,
Булсак булыйк әйдә «фанатик»…
Әмма яшик – дөрес дошман күреп,
Әмма языйк – дөрес яратып.
Төнге сулар, төнге сулар,
Төнге сулар гел моңсулар…
Моңы барның йөрәгеннән
Һәрвакытта җылы чыгар.
Ничә күрмим төнге суны –
Төнге сулар гел борчулы…
Аларда бит көн буена
Кем балыкта, кем коена,
Кем ял итә, кем туена.
Ничә төшмим – төнге сулар
Ярга тиеп авыр сулар…
Телем-телем йортлар сына,
Телем-телем утлар сына…
Ул кем әйтә: сулар тына?
Ничә күрмим – төнге сулар
Күкрәгеннән җылы чыгар…
Күтәрелә җылы томан,
Җәйләрдә дә һаман туңам,
Туңа дөнья Тукай сыман.
Төнге сулар, төнге сулар,
Төнге сулар гел моңсулар…
Моңы барның йөрәгеннән
Һәрвакытта җылы чыгар.
Соңга кадәр үзе туңар.
…Ярга тиеп, төнге сулар
Кеше кебек авыр сулар…
Биредә күлләре
Күзеңне сындыра,
Биредә куралар
Моңлы көй сыздыра…
Атлары сөлектәй –
Бәйгеләр тотарлык…
Кызлары җелектәй –
Суырып йотарлык.
Биредә бер йорт та
Китмәгән янтаеп,
Биредә кешеләр
Үлә тик картаеп.
Чишмәдә сулары
Мәңгегә җитәрлек,
Болыны, урманы…
Юл салып үтәрлек.
Биредә кайгыңны
Кычкырып әйтерлек,
Биредә белмиләр
Нәрсә ул ятимлек.
Бәхетләр эзләп тә
Кирәкми китәргә…
…Тиеш без Җир шарын
Нәкъ шулай итәргә.
Виктор Хара истәлегенә
…Ул җәйне дә нәкъ шундый кич иде,
Шундый алсу иде бу шәфәкъ.
Ә Көн баскан иде бөтен буйга,
Канлы шәфәкъ гүя эшафот.
Мәңгелеккә китеп бара ул Көн,
Җәлилчеләр сыман ул горур.
Көннәр шулай янып беткәндә дә
Тыштан салмак, тыштан тын булыр.
…Башың имә, кеше, хәсрәт килсә,
Үлем килсә әгәр йортыңа.
Дөнья ул киң…
Бер ягында үлсә,
Бер ягында аның көн туа.
Мәңгелеккә китеп бара ул Көн,
Хәтереңә аны салып кал!
Су өстендә каннар алсулыгы,
Элмәкләнеп сикерә балыклар.
Муенында көннең ап-ак болыт,
Хәтерләтә ап-ак яканы…
Ак якага җәелә акрын гына
Ал шәфәкънең алсу ахагы.
Мәңгелеккә китеп бара ул Көн,
Горур карап таулар өстеннән.
Күпме кеше соңгы минутында
Кодрәт алды икән шул Көннән?
Тираннарның холкын Көннәр белә,
Тираннарның холкы бер генә:
Баш игәнгә мунчак кидерә ул,
Имәгәнгә элмәк кидерә.
Мәңгелеккә китеп бара Хара,
Әманәтен илгә тапшырып,
Эшең генә кала бу дөньяда,
Башкасына булмый баш булып.
Тыныч түгел заман, җырдагыча –
Ниләр килмәс ир-ат башына.
Һәр көн саен офыктагы көннәр
Хара булып баса каршыма.
Мәңгелеккә китеп бара ул Көн,
Яна-яна фани утларда…
Кеше шулай эшафотка менә
Һәр көн төрле континентларда.
Ә бит кеше ялгыш явызлыкның
Тезгеннәрен генә җибәрә:
Китә мәхшәр… газетларда илнең
Исемнәре генә үзгәрә.
…Шәфәкъ алсу,
Су өсләре алсу,
Элмәкләнеп сикерә балыклар.
Тагын бер Көн мәңгелеккә китте,
Хәтереңә, кешем, салып кал!
О проекте
О подписке