Авыр чакларда йомылып һаман,
Яман дөньядан шигырьгә качтым…
Дөнья айкаган сәйях шикелле,
Бу җаным сәер дөньялар ачты.
Аңламадым ла тик бер сорауны —
Җавапсыз килеш кала җиһанда…
Аңлату мөмкин түгелдер аны
Мең җавап табар даһи булсаң да!
Мәңгелек сорау мәңгегә калыр,
Җавапсыз килдем, җавапсыз китәм:
Табигать көче нәкъ минем өчен
Нигә нәкъ сине сайлады икән?
Болгавыр дөнья түрләрен айкап,
Нигә нәкъ сине тапкан бу күңел?
…Табышмак булып кала бер сорау:
– Нигә нәкъ сине? Бүтәнне түгел?..
Күз тидермә айлы күлгә —
Сулар чайкалып китәр,
Айлы да утлы агымнар
Талның толымын сүтәр!
Юкәле күлдә ялтырап,
Тагын йолдыз атылды,
Нидер буласын тоепмы,
Сизепме этләр тынды…
Кое бавын ычкындырды,
Сөйгәнем минем, көлеп —
Сиртмәдәге Ай
Коега
Мәтәлеп төште кебек.
Әйтәсем килә «Сөям!» дип…
Әйтсәм,
дөнья саташыр —
Күкләр күлгә төшеп чумар
Йә күлләр күккә ашар!
Ә бит әйтәсем килә…
Син – таңдагы күзлут чәчәгем…
Таҗ-керфегең истә ич әле!
Мең чәчәген күреп елларның,
Күзлут күзләренә карадым
Һәм галәмнең тойдым күчкәнен.
Таҗ-керфегең истә ич әле…
Бүгенгеңме, әллә кичәгең
Сулыш булып җанда кабына?
Ярсу таңнар аткан чагында
Кил әле, кайт! Еллар кич әле! —
Таҗ-керфегең истә ич әле!
Мең чәчәген күреп елларның,
Күрдем – мәхәббәткә соңардым.
Ашыктымы шулай бу гомер?
Күрәсең, бу – серле билгедер…
Болыннарда ялгыз елармын,
Мең чәчәген күреп елларның…
Күзлут күзләренә карадым —
Ак болыттай җаным таралды
Һәм сарылды барып офыкка!
Җан түрендә генә – ышыкта
Сүнә белмәс бер ут яралды…
Күзлут күзләренә карадым.
Һәм галәмнең тойдым күчкәнен!
Йолдызны гөл итеп иснәдем
Таң чыклары янып тамганда,
Төн җилләре арып талганда
Күрдем йолдыз очып төшкәнен
Һәм галәмнең тойдым күчкәнен…
Син – таңдагы күзлут чәчәгем!
Синсез күпме еллар кичкәнмен…
Адаштырган дөнья юллары!
Сөйлә ерак таңның нурларын,
Анда нинди җилләр искәнен,
Син – таңдагы күзлут чәчәгем!
Йөрәгемне кайнар оя итте
Сандугачым —
Тома ятимем…
Нинди каргыш кара итте икән
Җиргә Ходай биргән ул көнне?
Моң дускаем!
Синдәй бер сандугач
Йөрәгемә корды оясын —
Елыйсы да, җырлыйсы да килә,
Килә сайрап чыклар коясы!..
Салкын кергән
Ятим сандугачның
Оясына —
Моңлы йортына…
Җырлыйм әле диеп, изү чишәм…
Күкрәгемдә килеш җыр тына.
Гел таманга килер,
Галәм үзе
Былбыл тын алганны сизгәндә,
Җырласаң да, үксеп еласаң да
Моң дигән бу кичке үзәндә…
Йолдыз нуры тамсын җаныңа!
Җанның гөлдәй тибрәр чагында,
Яраларга тозлар сибелер…
Без хак икәнлекне кем белер,
Упкын безне көткән чагында?
Йолдыз нуры тамсын җаныңа…
Җанның гөлдәй тибрәр чагында,
Дөньяның бер нәфис чагында…
Сафмы минем хыял, и җаным?
Йолдыз тулы төнен дөньяның
Күреп, Ходай Үзе табына,
Җанның гөлдәй тибрәр чагында.
Яраларга тозлар сибелер —
Шуңа бирелгән бит бу гомер,
Сөя бел син, Адәм баласы!
Яшәү белән үлем арасы
Җан өчен соң чик түгелдер!
Яраларга тозлар сибелер…
Без хак икәнлекне кем белер?
Яшел җилле каен иелер
Бездән калыр-калмас эзләргә,
Җан йолдыз күк әзер йөзәргә —
Елт итәр дә сүнәр бу гомер,
Без хак икәнлекне кем белер?
Упкын безне көткән чагында,
Нур күпере балкып кабына,
Узыгыз, уз, дигән шикелле,
Бу кичкесез шомлы үткелне,
Очкын атып өмет кабына,
Упкын безне көткән чагында.
Йолдыз нуры тамсын җаныңа!
Керфегеңә җилләр кагыла,
Һәр бөртеге саен – якты таң…
Сөю өстен икән Вакыттан
Куеныма сеңгән чагында…
Йолдыз нуры тамсын җаныңа!
Бездән калыр-калмас эзләр бар.
Кайда бу салкын җил – күңелдәме?
Җан җилкәнен капылт күтәрә!
…Эзләп килгән мине караңгы җил,
Кап-кара җил кара күкләрдән…
Китерә дә бәрә бозлы җилләр
Борынгыдан үчле шикелле,
Яктыдан да якты бу язмышлар
Шул караңгы җилдә сүтелде.
Авыр уйлар уйлар кешеме мин?
Тик
Кара җил төшә күкләрдән…
Ул өстери мине!
Серле сулыш —
Явыз сулыш өрә
Җилкәнгә…
Җандагы ут,
Җилләр искән килеш,
Балкып китә алмый тилмерә —
Чөнки
Явыз җилләр куенында
Калды бугай безнең гомерләр…
Китсәм дә төп йортыма, мин
Үкенмәм бер дә,
Гашыйклар качып үбешсә
Минем шигырьгә.
Дошманга тик калкан булма,
Шигырем минем,
Шигырем генә түгел син —
Гомерем минем!
Ышыклама явызларны,
Шигырь дигәнем —
Яктырт күңеле сафларның
Яшәр көннәрен!
Тере утым, и гашыйклар,
Сездә кабынсын —
Шигырем былбыл сайраган
Талтирәк булсын…
Яшәмәдем юкка диеп,
Мин үләр идем —
Гашыйклар бер ышык тапса
Шигырьдә минем!..
Ага вакыт җиргә ак кар булып,
Бәгырьләрдә гүли бу вакыт.
Күзләренә кара,
Көчең җитсә,
Шул вакытны юлда туктатып.
…Рафаэль дус Сибат! Бу гомердә,
Безнең яшьлек янган елларда,
Үзенчә бер ЖЗЛлык затлар
Аз очрадымы узган юлларда!
Мин бүгеннән —
Мәүлам мәдәт бирсен! —
Яд итәрмен гаҗәп чакларның
Куен дәфтәренә сыя торган
ЖЗЛлык кызык затларын!
…Ният кылып, каләм алуга ук,
Узмагандай һичбер чор-дәвер,
Кубарылып
Күз алдыма килде
Хирач агай – тере әзмәвер…
Сибат! Синең гармун моңнарыңны
Тигез кушып көчле хәмергә,
Сыкрады ул:
– Талстуй булалмагач,
Ник яшибез икән бу җирдә?!
Өйлән инде, диләр…
Әнкәй кыстый,
Бер кинәндер, диеп, киленгә!
Гашыйк булыр өчен кирәк миңа
Анна Каренина… кимендә!
Дояркалар бар ул…
Тотмаганы,
Кочмаганы инде калмады —
Безнең Карл Маркс колхозында
Каян тапмак кирәк
Аннаны?!
Ник соң миңа Каренина кирәк?
Ник шуны гел күрәм төшемдә?
Кирәк лә ул
Поезд асларыннан
Саклап алып калыр өченгә!
Рәнҗетелгән хатын-кызның җаны
Һаман әҗәл эзләп яскына…
Янында мин булсам,
Каренина
Төшмәс иде поезд астына!
…Исеңдәме, Сибат, шушы агай?
Сипкәч еллар төрле якларга,
Хат язгалый иде кайчак Хирач —
Ахры, бик сагынган чакларда…
Ә берсендә язган:
«Рафаэльнең
Кайсы якта гомер иткәнен
Беләсеңдер… Ә белмәсәң юлла! —
Гозерем шул, Дөлфәт үскәнем.
Бергә шаулашкан шәп вакытларны
Уйлап тилмердем дә… тилердем!..
Сәлам итеп, зинһар, юлла әле
Рафаэльгә шушы шигырьне:
«Кулларыңа гармун алдың да,
Йөрәгемне моңга салдың да
Әллә кая китеп югалдың…
Кайда соң син, Хуҗин Рафаэль?!»
Хирач абзый… Колхоз Дон Кихоты!
Гомумҗыелышта бүтәннәр
Кукуруз һәм силос мәсьәләсен,
Ящур хәлләрен хәл иткәндә,
Мәшһүр Хирач менә
Трибунага:
– Наданлыктан бетә бу калхуз! —
Талстуйны укымаган килеш
Ничек гомер итмәк буласыз?!
…Һәр кылганы аның гел үзенчә…
Килеп чыгар сыман
Әле дә,
Бу болгавыр чорның сәбәпләрен
Талстуе белән дәлилләп!
Артык аек, төгәл яшәешне
Күңеллерәк итәр өченме —
Ходай Үзе махсус бар итәдер
Әнә шундый
Сәер кешене…
Казанга ул кинәт килеп чыгып,
Шактый гына «иҗадиланып»
Бер шаулар да юкка чыгар иде,
Бер ел кыйланасын кыйланып.
Табын корган чакта,
Иҗадилар
Аны телгә алмый калмады —
Иҗадилар өчен үз иде ул!
Иҗадилар аны
Аңлады…
Ул да вафат булган икән, Сибат,
Дөнья шундый шаулы чагында…
Әйтерсең лә гел-гел укый торган
Китап янды кара янгында…
Килеп керер сыман ишек ачып,
Салкын көзнең юеш төнендә —
Алтмышлыдыр кирза итекләре,
Брезент кәжән – өч пот кимендә!
– Бусы торсын… Ач яңасын, Дөлфәт!
Мин килдем бит!
Давай ял итик!
Лиф Талстуй шәрәфенә берне
Җилпеп куйыйк әле
Ялт итеп!
…Без кызыклы булып калыйк, Сибат —
Берсен берсе җаннар сагынсын,
Тилмерүдән тилерердәй булып,
Сагынулы шигырь язылсын:
«Кулларыңа гармун алдың да,
Йөрәгемне моңга салдың да
Әллә кая китеп югалдың —
Кайда соң син, Хуҗин Рафаэль?»
Хаким һәм халык… Шул икәү арасындагы мөнәсәбәт гомер-гомергә шагыйрьләрне уйландырган. Бу нисбәттән безнең Президентыбыз Минтимер Шәрип улы Шәймиев чын мәгънәсендә милләт көткән шәхес булып чыкты. Җөмһүриятебез өстендә кара болытлар күпме генә куермасын, ул безне әлегә исән-имин саклап калуга иреште. Бу шигырь Президентыбызның шул көннәрдәге тимердәй ныклыгына, зирәклегенә сокланган көннәремдә язылды.
Халкы хакын хаклый
Чын ир
Күзгә-күз карап —
Кирәкми аңа салютлар,
Кирәкми парад!
Меңләгән гайбәт яуса да
Өстенә аның.
Сау чыкты яман яулардан,
Саклап иманын.
Милләт җаны күтәрәмгә
Калган чакларда,
Илбашның уйлысын Ходай
Бирде татарга!
Инде тәмам бу дөньяда
Беткән мәл иде! —
Хәтта аңгыра сарык та
Үлеп яткан арысланга
Типкән хәл иде!
Милләт бит бетеп, күшегеп
Өшәнгән иде,
Ахырзаманга туры юл
Түшәлгән иде,
Үз шәүләбезне күреп тә
Өреккән идек,
Ил-тел бетү генә түгел…
Гел беткән идек!
Юлларда тәмам егылып
Калыр чакларда,
Уйлы Илбашы килде лә
Безнең татарга…
Уян, милләт! Танавыңны
Ал инде җирдән,
Зинһар,
Яшәргә өйрән син,
Уйларга өйрән!
Мокыт бер кавем шикелле
Китә күрмә лә! —
Яктыга – якты биеккә,
Зинһар, үрмәлә!
Мондый мөмкинлекләр кабат
Булмаска мөмкин —
Үз хәлеңне уйла, зинһар,
Татарым минем!
Курыкма! Чык язмышыңа
Күзгә-күз карап! —
Кирәкми сиңа салютлар,
Кирәкми парад!
Сынадылар:
– Шушы татар
Әле дә ныкмы?! —
Күрсеннәр инде, ниһаять,
Чын татарлыкны!
…Уйласаң уйла, и милләт,
Уйларлык чагың —
Тезгене ныклы кулларда
Чакта чаптарның!
Яктыра барсын ла, татар,
Яшисе көнең,
Ул – синең күптән көткәнең,
Чын ханың синең!
Һәммә кешегә дә илдә
Бетмәс ул ярап…
Ә нигә аңа салютлар?
Ник аңа
Парад?
Соратты тарих
Шундыйны
Авыр хәлләрдә,
Ау башы түгел, яу башы
Кирәк көннәрдә.
Күпләр әзер иде безне
Салып таптарга! —
Ныклап уйланыр сәгатьләр
Җитте татарга…
Уйланыр, уйлар чакларың
Җитте, татарым,
…Тезгене затлы кулларда
Чакта чаптарның!..
Намуслы булыйк,
Тотмасын —
Каргышы каты —
Бер күрәсен мең кат күргән
Халыкның хакы!
Фаҗигадән бераз тын алгач ук,
Яшь сурыга төшкәч күзләрдә,
Таң калабыз дәһшәт җилен тоеп
Хәтта уйнап әйткән сүзләрдә.
Бик ашыгып язган шаян язу
Өстәлендә калган Фаилнең:
«Бик көтмәгез. Булмам. Берничәләп
Космик елга киттем әле мин!»
Кызык өчен туган кешеләр бар,
Гомер итми алар каңгырып,
Шаян җилдәй исеп уза алар
Кызык яшәп, кызык калдырып.
Яши-яши, синең талантыңның
Хикмәтенә, Фаил, төшендем:
Син гүяки шаян бер пәйгамбәр —
Чын урынын тоеп кешенең —
Шул урыннан аны таба идең
Асыл сүзне тапкан төслерәк,
Әйткән кебек:
– Үзеңнән зур булма
Һәм үзеңнән булма кечерәк!
О проекте
О подписке