1944 елда педучилищега укырга кердем. Малай-шалай, тәнәфестә ду күчереп, бер сугышып алабыз. Бервакытны Габделхәй исемле малай белән (икебез дә отличник, ул – староста, мин – профорг) шәп кенә уйнап алдык. Бәхетсезлеккә каршы, беребез этте, икенчебезнең терсәге тәрәзәнең дәфтәр зурлыгындагы бер өлгесенә кереп чыкты. Нишләргә? Болай, тәрәзәне көн саен аз-маз тишкәләп торалар. Ярый инде, ди Габделхәй, хезмәт укытучысы Сабир абыйга әйтербез дә куйдырырбыз. Ә мин риза түгел, әтинең еракта калган, онытылган шәүләсе миңа яный:

– Ялганлама. Тик дөресен генә сөйлә…

Һәм менә без директор кабинетында.

– Ни йомыш? – дип елмая калын иренле, көдрә чәчле директор.

– Без ни… тәрәзәнең бер кечкенә өлгесен ваттык…

– Әһә, ярый, барыгыз…

Без өстән тау төшкәндәй бәхетле чырай белән кабинеттан чыгып китәбез. Бер көннән безгә менә нәрсә мәгълүм була: малайларның директорга үз аяклары белән кереп тәрәзә ватканны әйтүе училищеның тарихында беренче очрак икән. Ун көннән икенче нәрсә билгеле була: Габделхәй белән безнең октябрь ае стипендиясен «тәрәзә ваткан өчен» директор приказы белән тотып калганнар. Ялгышмасам, 35 әр сум ала идек бугай. Дәфтәр кадәр өлге – җитмеш сум! Егерме елдан соң өченче нәрсә билгеле була: директорыбыз ул елларда дәүләт милкен шактый туздырган икән…

Урлама. Кеше малына, дәүләт милкенә кагылма.

Бу кагыйдә безгә тел ачылганчы ук, «дәүләт» сүзен аңлаганчы ук киртләнде. Бервакыт, мәктәптән дәфтәр урлаганда, мин моны онытып торырга тырыштым. Чөнки бу актны караклык дип түгел, ә бер зарури хәл, табигый эш дип кабул иттем. Шуннан соң әтинең бу кагыйдәсе белән гомер буе җәфа чиктем.

…Гражданский киемне салдырдылар да хәрби формага төрделәр. Төн. Киемнәребезне капчыкка салып, караңгылыкта каяндыр каядыр атлыйбыз. Якында гына томан эченнән бер нәрсә үкерә, моны маяк диделәр, бик якында гына, имеш, диңгез. Ул вакыт-вакыт ух-ах килгән сыман, малайлар әйтә – шторм, имеш. Мин диңгез тавышын ишетмим дә, гел уйланып барам. Минем тәнемне әле генә кигән өр-яңа тельняшка рәхәтләндерә, минем бөтен киемем яңа, яңа киемнең хуш исеннән башым әйләнә. Минем беркайчан да болай бөтенләй өр-яңадан киенгәнем юк иде. Ә теге елларда, кибетләрдә күлмәк, чалбар материаллары аз вакытта, әти авыр сулап әйтеп куя иде:

– Кечкенә улыма флотский күлмәк алып бирәм әле баегач…

«Флотский күлмәк», аның нәрсә икәнен белмәгән килеш, минем каныма сеңеп, бәхетнең гөмбәзе сыман булып хыялыма керде. Әмма әти аны кигертә алмады. Әти белән әни бакча казыганда, мин балчык арасыннан ялтыравыклы бер тимер таптым. Чылбыр кебек ишкән. Мин инде моны чүкеч белән төеп боҗраларга аерырмын дип уйлап та бетермәдем, әти белән әни йөгереп килеп моны миннән алдылар. Һәм ах та ух килделәр. Баксаң – заманында әти тарафыннан әнигә бүләк ителеп, соңыннан балалар югалткан алтын брушки икән. Егерме еллап балчыкта яткан…

Әти минем аркамнан сөйде. Иртәгесен ул Казанга чыгып китте:

– Моны «Торгсин»га (Торговля с иностранцами) биреп, улыма флотский күлмәк алып кайтам, – диде. Мин ике-өч көн үземә урын тапмыйча әтине көттем. Әмма «Торгсин», пробасы түбән дип, брушкига бик аз хак биргән. Шуның өстенә кибетләрдә флотский күлмәк бөтенләй юк икән. Теге брушкины әни сугыш вакытында ике чиләк бәрәңгегә алыштырды. Ә флотский күлмәкне миңа 15 ел узгач дәүләт кигертте.

…Бераздан утлар күренде, ниндидер йортка кердек, казарма, имеш. Бүлмәләргә тараттылар. Икешәр катлы буш тимер караватлар. Буш матраслар бирделәр. Әйттеләр:

– Ишегалдында фәлән җирдә салам бар, шуны тутырыгыз. – Салам – без белгән эш, тутырдык. Әмма караватның тактасы юк. Главстаршина әйтә: ишегалдына чыгыгыз, анда такта склады бар, шуның кырыенда вак-төяк горбыль-фәлән бар, шуларны юнәтегез, ди.

Ул арада малайлар такта күтәреп тә керделәр. Мин дә киттем. Әмма складка якынлашуыма яшь бер тавыш ишеттем:

– Стой, кто идёт?

– Мин такта алырга килдем, – дидем.

– Стой, стрелять буду.

Затвор чыңлады. Мин главстаршина янына кердем:

– Аннан алырга ярамый икән, – дидем.

Теге исә пыр туздырып мине сүгә башлады:

– Ярый дип кем әйтте сиңа, салага?!

– Соң бит ул урлау була!

– Ә кем кушты сиңа урларга? Мин бит «юнәтегез» дип әйттем.

Мин тагын чыгып киттем һәм складка икенче кырыйданрак килдем. Шул ук хәл:

– Стой, кто идёт?

– Стой, стрелять буду!

Әле Ватанга ике сәгать тә хезмәт итмәгән көе, әлбәттә, үләсе килми иде.

Казармада главстаршина белән минем арада ямьсез аңлашу булды.

– Әти мине урламаска өйрәтте, теләсә нишләтегез, мин урлый белмим, – дидем.

Главстаршина мыекларын чәйнәде:

– Сиңа кем кушты урларга. Митя ты с трудоднями, деревня, салага, – дип эт итте. – Мин бит юнәтергә куштым…

Гомер юлында мин байтак әйберемне урлаттым (арада иң кызганычлары – китаплар), шул вакытларда әтине аеруча ачык искә ала торган булдым.

Укытучы алдында белгәнеңне яшермә. Бераз белсәң, кул күтәр. Укытучы үзе ярдәм итәр.

Монысы – аңлау өчен иң кыены булды. Безнең тирән ышануыбызча, укытучы бары тик укучыны тотар, батырыр, «ике»ле (ул заманда «начар») билгесе куяр өчен генә дөньяга килгән иде. Әти исә үзенекен алга сөрде:

– Аз гына белсәң, укытучыга ярдәмгә кил. Ул бит үз эшенең нәтиҗәсен белер өчен, тилмереп класска карап тора. Син ярдәм итсәң, ул сине ташламый.

Әти дәресләре гомер буе миңа ярдәм итте.

Әти инде олайган, балалар күп иде. Ул инде укытмый, бакчада гына эшли. Кич. Әти идәнгә мендәр салып сузылып ята да өстәл янында дәрес әзерләп утырган балаларын тыңлый. Аеруча рус теле дәресләрен. Кычкырып укыта. Әйтә алмый торган сүзне яткан җирдән әйтеп җибәрә. Мине иң гаҗәпләндергәне шул иде. Ничек инде ерактан торып китапта ни язылганны белергә?

Ә кайвакытта ул кызып китә дә «Диктовка» яздыра. Ул яздырган җөмләләрдән икесе хәтергә бик нык сеңеп калган. Беренчесе:

«Если я знаю, что знаю мало, то добьюсь того, чтобы знать больше…»

Бу җөмлә В. И. Ленинның чыгышыннан икәнен мин 1937 елгы дәфтәрләрдән белдем. Дәфтәр тышына шуны язалар иде. Әти әйтеп яздыра торган икенче җөмләне мин ни өчендер Горькийныкы дип хәтерләп калганмын.

Кемнеке булса да булгандыр, әти, яткан җиреннән торып, бу җөмләне язган апаларның кәгазен тикшереп, һәрберсенә көн саен билге куя иде. Ә җөмлә, минем хәтерем ялгышмаса, менә мондый иде:

«Жена коллежского асессора Онуфрия Артамоновича, сидя на террасе, потчевала околоточного винегретом». Минем апалар (ә мин яза белмим – эш рәхәт!), гадәттә, өч сүзне яза белмиләр иде. Болар: асессор, потчевала, винегрет. Кайвакытта «Ануфрий»мы, «Онуфрий»мы дип аптырап калучылар да була иде.

Ара-тирә әти әйтеп куя иде:

– И-их, бер марҗа китереп укытырга сезне…

Бу сүзгә әнидән башка барыбыз да әсәренә идек. Нәрсә, кем икән ул безне олы дөньяга чыгарырлык марҗа?

Әти кайвакытта сүзнең этимологиясе белән дә шөгыльләнә иде. Өйдә укучылар күп, нигә әле эксперимент алып бармаска, нигә әле проблемалы ситуацияләр тудырмаска? Һәм әти, идәнгә сузылып яткан килеш, проблемалы ситуация тудыра. Ул бер җыр әйтә. Ул җырның беренче икеюллыгы нинди булгандыр, анысын белмим, әти исә «ситуацияне» соңгы икеюллыктан тудыра иде.

 
Күпкә түзгәнне азга түзмичә,
Ятларга каласың.
 

Ә менә болай булса ничек? Бәлки, соңгысы дөрестер?

 
Күп түзгәнне азга түзми
Чи ятларга каласың…
 

Мондый грамматика дәресләре безнең өйдә байтак кичләрне ала иде.

Орнитология. Кошлар турындагы тикшеренүләрне, фәнни яктан өйрәнүне хәзер шулай диләр. Әти кошлардан бары тик сыерчыкны гына өйрәнә иде. Безнең бакчада дүрт тополь булып, шуларның берсе йортка якын. Шул топольнең башына, авызын көнчыгышка каратып, сыерчык оясы куелган. Әтинең бөтен игътибары шул иде: фәлән кеше сыерчык оясы куйган. Әмма авызын көнбатышка караткан. Балалары иртәнге кояш белән җылынмаса, сыерчык ул оядан игелек күрми инде, – дип борчылып сөйли иде.

Әти һәр язны беркөнне шатланып өйгә керә һәм әйтә:

– Үзебезнең сыерчык килгән…

Моны без барыбыз да шатланып каршы алабыз. Үзебезнең сыерчык килгән! Үзебезнеке! Әти безгә сөйли: сыерчыклар ничек итеп ерак диңгезләр аша күчеп китәләр, ничек итеп арыган кошларны күтәрә алмыйча, бер диңгез пароходы баткан, ничек итеп безнең сыерчык Урта диңгезне кичкән һәм Кызыл диңгез буенда кышлаган, бездә яз килгәнне сизеп, ничек юлга чыккан һәм Татарстан җөмһүрияте Арча районындагы бер авылда, беренче тополь башындагы үз оясына кайтып җиткән… Болар берсе дә әкият түгел: әти, беренче топольдәге сыерчыкны тотып, аягына ситсыдан берәр «балдак» тегеп җибәрә һәм алдагы язда шул сыерчыкны тотып өйгә алып керә һәм ситсының Урта диңгездә, Кызыл диңгездә никадәр уңганын, төсен югалтканын безгә күрсәтә, куркынган сыерчыкның аягына яңа ситсыдан яңа «боҗра» киертә иде. Бу вакытта ул бездән бигрәк шатлана һәм «сез дә минем кебек шатланасызмы?» дигән кебек безгә карап-карап ала иде.

Ветеринария. Әтинең бу өлкәдә азмы-күпме мәгълүматы булганын хәтерлим. Аты яки сыеры бәвел итә алмаса, күршеләр әти янына киңәшкә керәләр иде. Андый очракка әтинең җыеп куйган үләне була. Бу үлән безнең ишегалдында – баскыч төбендә үсә, исеме – «мәче борчагы». Шуны кайнатып, шул суны атка яки сыерга эчерсәң – күр дә тор, авыру узар. Кайвакытта агай-эне әти янына килеп зарлана иде: ат ябыга, ашаткан тәненә ятмый. Әти шул вакытта ул агайның атына режим куя иде: алдына әрекмәннән башка әйбер куймаска. Бер көн, ике көн уза – атның эченнән әллә никадәр корт коела. Ә берәр атнадан ат тәнгә ит сала, карыйсың – аның инде чакмалары кушыла…³

Безнең өйдә «Җәгърафия» дигән яшел тышлы бер китап бар иде, аның тышына глобус төшерелгән. Мин бик кечкенәдән глобус, карта (харита) кебек нәрсәләргә гашыйк булып үстем. Миңа географ булырга, карталар, координатлар, яшел тирәлекләр, чия таулар, аксыл чүлләр белән эш итәргә иде! Язмыш алай кушмады. Әтинең шул «җәгърафиясе» аркасында мин дөнья киңлекләренә – атаулар, вулканнар, тайгалар, чүлләр, океаннарга малайларча – аларның нинди табигый кырыс куәткә ия булганын аңламаган хәлдә гашыйк булдым. Гомергә. Ярымшарлар картасы, яшькелт-зәңгәр глобус – минем өчен изге! Ярымшарлар картасын мин гомер буе эзләдем, Казан кибетендә аны бары тик мәктәпләргә «за безналичный расчёт» бирәләр, ниһаять, мин аны Феодосиядән алып кайттым. Безнең өй баеды! Безгә бөтен дөнья керде, без инде Яңа Җир утравы, Камчатка, Патагония, Флорида, Сингапур, Кунашир, Иокогама, Оклахома белән генә эш итәбез! Мин дә, улым да бәхетле!

Йорт өчен урын сайлаганда, әти, үзенең күршесе Гыйбадулла карт белән сөйләшеп, аның ындырын алган һәм чирек гектарлы урында бакча ясаган. Шул ындырга ул иң башта дүрт тополь утырткан. Ул топольләр хәзер бик юан һәм бик җәенке. Аларны биш-ун ел саен кыркып торасы. Әни барлыгы тугыз бала тапкан. Бишесе үлгән. Аларның кабере дә билгесез. Бары тик берсе – сугыш вакытында окоп казуда чирләп 26 яшьтә дөньядан киткән Ракига апаның гына кабере билгеле. Безнең гаиләдән дүрт кеше үсеп дөньяга чыкты. Мин хәзер уйлап куям: әти нигә инде тугыз яки ун тополь утыртмады икән?

Әти мине тәрбияли алмады. Вакыты ул түгел иде. Әмма алда әйтелгән таләпләрнең өч пунктын йөрәгемә сеңдереп дөньядан китте. Мин әтине хәзер хәтеремне эшкә җигеп кенә күз алдына китерәм. Ул кем иде, нинди иде, дуслары кем иде?

Дуслары дигәннән, өч кешене телгә алмыйча мөмкин түгел. Беренчесе – Яхин Кәрим. Мәгърифәтче Таиб Яхиннар, композитор Рөстәм Яхиннар нәселеннән. Каяндыр килеп Арча районы Сеҗе авылына утырган. Бу авылны рәсми документларда «Мурия Мусич» дип атыйлар иде. Әтинең Яхин Кәрим белән аралашуы бакчачылык, умартачылыкка нигезләнгән иде кебек. Боларның бөтен нәрсә уртак иде: әтидә сирень бар, Кәрим абыйда – крыжовник. Әтидә яңа сорт кызыл карлыган бар, ә ШКМ укытучысы (Школа колхозной молодежи) Яхинда – яңа сорт алмагач яки помидор. Помидор – яңа төр яшелчә, аның исеме – урыс алмасы. Моны безнең төбәктә Яхин гына үстерә иде. Бакчада әтинең малайларча эксперимент уздыра торган гадәте дә бар иде. Мәсәлән, үсеп килгән кабакка ул бервакыт тырнап үзенең исемен язып куйган. Кабакны күп үстерә һәм кыш буе кабак бәлеше пешерә идек. 1938 елның кышында сәке астыннан бәлешкә турарга дип бер кабак тәгәрәтеп чыгарсак күрәбез: әтинең имзасы матур булып кабарып үскән. Әни кабакның ул төшен кисеп алды. Аннан гел шуны кулына алып елый торган булды. Тагын – Савелий Петрович. Монысы Чүриле авылыннан. Әтинең бар әвәрә килгәне – шуның белән. Савелий аңа буяу табып бирә, әти умарта буйый. «Менә моны бер генә банка бирде Савелий», – дип, кадерләп кенә тәрәзә рамы буйый, йортка затлы ак буяу исе чыга, бу ис хыялларны әллә кая алып китә, сары фуражка кигән кызыл битле Савелий күз алдында хикмәтле бер мифик шәхескә әйләнә. Савелий диюгә, баш әйләндергеч буяу исе килгән сыман була, шул буяу исе килгәндә, ничектер йортка ямь тула: руска-татарга бүлмичә, кулыннан эш килгән, гуманлы, юньле холыклы, дөнья күргән ирләрне ярата, ихтирам итә торган, кызыл битле, сары фуражкалы Савелий елмаеп торган сыман була. Безнең өйгә Савелий Петрович килгәндә, әти бик бәхетле була, умарталар, рамнар, тәрәзә-ишек буяулары белән мәш килә, безне онытып тора иде. Чүриледә Савелий Петрович өендә дә шулай булган икән. Моны миңа, инде әти дә, Савелий Петрович та теге дөньяга вакытыннан элек китеп баргач, Савелий хатыны Полина Потаповна сөйләде.

– Сунгат, Сунгат… – дип авыр сулады ул. – Какие хорошие люди были. Как они дружили с нашим-то, Савелием. Какие пасеки для колхоза поставил наш-то! И как они любили красить. Оконные рамы-то. И наличники. Ульи… Ох-ох, господи…

Әтинең өченче бер дусты Арча урысы Пётр Степанович иде. Монысы – столяр. Кызыл агач остасы (русча «столяр-краснодеревщик»). Әти русча-татарча школада укыганда шуларда квартирда торган. Шуннан гомергә дус булып калганнар. Савелий Петровичта да, Пётр Степановичта да татарга кимсетеп яки өстән карауның эзе юк, әтигә, безнең гаиләгә алар тигез дәрәҗәдә карыйлар, һич тә руслык-татарлык аркасында аерма чыкмый иде. Пётр Степановичның йорт-җире бик зур булып, алгы йортына ул мастерская эшләгән, анда балта остасында нинди нечкә корал булуы мөмкин – барысы да тупланган һәм кул белән әйләндерелә торган зур маховиклы верстак куелган иде. Пётр Степанович яныннан кайткач, әти, һичшиксез, лапаска чыга һәм яңа материалдан нәрсә дә булса ясый башлый иде. Ул ышкылаганда бөтерелеп-бөтерелеп төшкән йомычкадан лапаска хуш ис тарала, лапас яктырып, ямьләнеп китә. Малай кайчан бәхетле була дип сорасалар, мин бер дә шикләнмичә әйтә алам: лапас астында, әтисе рубанок яки фуганок астыннан ап-ак йомычка бөтеркәләре очырганда, әтисе шомарта торган яңа тактаның башын тотып, ярдәм итешеп торганда. Хәзер олайгач бу турыда мин еш уйланам: суд залыннан хәбәр итәләр, мораль темага газетада мәкалә бастыралар. Фәлән бала әтисенә суккан, фәлән бала әти-әнисен рәнҗеткән, диләр. Мин шунда крестьянча уйлап куям: димәк, ул ата кечкенә чакта малаена такта ышкылап күрсәтмәгән, димәк, алар бергәләп яңа тактадан эскәмия яки уенчык ясамаганнар, малай яңа йомычка исен сизми калган…

Безнең өйдә еш кына традицион бәйрәм көннәре була иде. Боларны оештыручы, моңа дәртләндерүче – әти. Бәйрәмнең берсе – бал суырткан көн. Моңа бөтен гаилә катнаша, иртүк «баз өсте» дигән саргылт, хуш исле, урталай ярма бүрәнәдән эшләнгән каралтыда суырту машинасы көйләнә, һәркем бер җаваплы эшкә билгеләнә иде. Бу эштә тик әни генә катнашмый. Корт чакса, аңа һәрвакыт бүре уы (аллергия) була һәм ул, шешенеп, өчәр көн буе урын өстендә ята иде. Бал суырткан көнне безнең ишегалдына күрше-күлән керә. Әти умарта ачканда, кортлар дуламый, күршеләргә куркыныч булмый. Күршеләр дә юньле: савыт белән катык, каймак тотып керәләр (безнең сыер юк), әти исә аларның савытына ахак төсле, сыек, хуш исле бал тутырып бирә, тышы ачык зәңгәр эмальле чүмеч белән алып балаларына эчерә иде, тик ишегалдына чыкканчы авызыгызны гына юыгыз: кортлар аны гафу итми. Бал суырткан көнне йортка хуш ис тула, күршеләрдә дә, бездә дә бәйрәм була иде. Бәйрәмнең тагын берсе – бакчада алма җыю. Әти авылда бердәнбер алма үстерүче иде.

– Иртәгә алма җыябыз…

Август башларында бер кичне әти шундый хәбәр сала иде. Алма җыю… Һәр агачның үзенә аерым бер тәме, исе… Өстәге ботакларыннан әти саклык белән генә табагач ярдәмендә өзеп төшерә, ә без йөгерешеп җыябыз. Бер чиләк тула, ике чиләк, аннан куәс чиләге. Бакча уртасында җыйнак кына кибән, кипкән печәннән дөньяга хуш ис таралган. Алмалы чиләкләрне шул кибән төбенә китереп куябыз. Кипкән печән исенә алма исе килеп кушыла да баш әйләнеп китә, ә җылы кичтә бакча тутырып чикерткәләр чырылдый. Шундый бакча эчендә үскәнгәме, минем хәтер гел искә генә корылган. Әле дә шулай: унбиш көнгә башкалага командировкага барган идем. Ял көнне Новодевичье зиратына барып чыктым. Кабер өстендәге һәйкәлләрне карап йөргәндә, кинәт кенә чүмәләдәге печән (әле кибәнгә салынмаган) исе килеп бәрелде. Зиратның буш урынын чапканнар да чүмәлә куйганнар икән. Шуннан… шуннан кырылдым да беттем. Мин инде троллейбусны да, метро поездын да тоймадым. Иртәгесен ашыгыч билет алып Казанга кайтып киттем (бер атна вакытым бар иде әле), аннан ашыгыч рәвештә авылга. Ярый әле кайтканмын: бакчабызның печәнен чапканнар, иртәгеләргә җыярлык булмасмы дип кабартып йөриләр иде. Искә сизгер булу агач, печән, алма-фәләнгә генә бәйле түгел. Шәһәр урамыннан трактор узганда да, мин рәхәтләнеп калам: без кечкенә вакытта, басуга чыгып, җир сөргән трактор артыннан чабулап йөри идек. Күпереп яткан кара җир, куәт иясе машина, аннан чыккан ис, ялантәпиле балачак – барысы бергә хәтердә калган һәм хәтернең ул почмагын актарып кузгатыр өчен, трактор исе җитә кала.

Әйе, печән исе, печән кибәне… Атасыз калгач, миңа олы ирләр эшләгән бик күп эшләрне сигез-тугыз яшьтән эшләргә туры килде. Мактанып әйтә алам: унбер-унике яшемдә мин бик матурлап, шеш һәм үзәк белән кибән куя, кибән очлый белә идем. Ундүрт яшемдә урман кисәргә өйрәндем: агачны кундырмыйча, үзең теләгән якка салу шактый зур осталык таләп итә. Ныгып бетмәгән мускуллар белән мин кләймәләнгән бик зур агачларны еккалап урман кистем. Хәзер инде урманны алай кисмиләр, йә төртеп егалар да өстерәтеп алып кайталар, йә «Дружба» белән рәттән – кунганын, кунмаганын сыпырып чыгалар. Агач эшеннән иң яратканым һәм оста белгәнем – утын яру гына калды. Кайсы бүкәннең кай төшеннән чапкач ничек ярылачагын әле дә булса әйтеп торып малайны өйрәтәм. Ахрысы, бу эшне ул да яратыр кебек.

Әти гомеренең соңгы елында мичче һөнәрен үзләштерде. Башта бер останың берәүләргә мич чыгарганын карап торды. Аннан үзебезгә кечкенә мич чыгарды. Аннан колхоз фермасына зур мич чыгарды. Аннан күрше колхоз фермасына чакырып алдылар. Безнең авыл, нинди генә һөнәрле булмасын, шушы һөнәрне үзләштермәгән. Гомернең гомер буена мич чыгару эше күрше авыл Мөрәлеләрдә булды. Әле дә шулай: мич чыгарасы кеше Мөрәлегә чыгып китә. Морҗачы исә мәңгелек чиратта:

– Фәлән кешедән соң фәлән кешегә вәгъдә бирдем, вәгъдәне бозарга ярамый, – ди.