«Гаҗәб: һәркем гъәни булса…»
Гаҗәб: һәркем гъәни[479] булса,
аңа хөсне дидар[480] әйләр,
Фәкыйрь мескенгә пәрва[481] юк,
мөзәлләт[482] берлә зар әйләр.
Фәсахәтдә хисан[483] булса,
ки Локман1+ хикмәте булса,
Дәрига, бәхте юк ирне
фәкыйрьлек шәрмсар әйләр[484].
Гъәни бер нафилә эшдә
дийән тәгърифенә йитмәз[485], —
Зарурәтдән фәкыйрь яшен
түгеп мең игътизар әйләр[486].
Гаҗәбдер, гомдәтел-әгъян[487]
фәкыйрьне гайненә алмаз[488];
Вәләкин әгънияләрне[489]
зәһи садр кибар әйләр[490].
Менеп һиммәт мәтаййасын[491],
мәһабәт җилдереп байлар,
Берен бере хозур әйләп,
мәрамен[492] иддихаль әйләр[493].
Шаһамәт малике сәтъвәт
табып, бәһҗәтдә ба-фәрҗам,
Тәфәкөһ бабидә оббоһа
сафалар өстевар әйләр[494].
Ләбасе фахирә үзрә[495]
мөсәйкъәл мөргы тависдай[496],
Төзеп мәйдан фәзасында[497]
мәҗалисен ифтихар әйләр[498].
Тәвангирләр[499], берен бере
тәбәссемлә итеп икъбаль[500],
Урамчы өенә биңзәш[501]
фәкыйрьне тар-мар әйләр2+.
Аны шунчә тотарлар хар,
җөлүсендән идәрләр зар[502];
Әгәрчә булса ул диндар,
аны гүя химар[503] әйләр3+.
Мәсаиб[504] чикмәгән инсан
Һауасына дәва булмаз[505];
Сорашмаз шәйлә кибрендән[506],
фәкыйрьне ихтикар әйләр[507].
Сафа әүкатилә мәгърур
улып дәүранә биш көнлек[508],
Тәмәтти үзрә[509] көрлекдән
фәкыйрьләрдән нәфар әйләр[510].
Санадир мөтрифинләрең[511]
һауасындан, мәгаз Алла[512],
Ләбасе иске галимдәй
сәлам алмага гъар әйләр[513].
Дәрига, әрҗөмәнд[514] ирләр,
фәкыйрьлекдән булып паймал[515],
Хәйа пәрдәсене – ихракъ[516],
Замирен поргобар әйләр[517].
Күренсә капкадан бер бай,
кирәк – кыргыз, кирәк – нугай,
«Хуш-амәд» ләп[518] аңа, һай-һай,
мөфахирән софар әйләр[519] 5+.
Фәкыйрь Акмулла, кил, сабыр ит,
чәрхнең җәүренә[520] син һәм,
Үзең мәхбүс, сүзен мәрдүд[521] —
сиңа кем игътибар әйләр?
Казаның[522] серенә һәргиз[523]
гакыл бары өчен йитмәз,
Ләтаиф зимн[524] белүе дә
гыйбарындан зимар әйләр[525].
Кемен сурәтдә лотф[526] идеп,
хакыйкать газабына тартыр.
Кемен игъзаз идәр[527] ахыр —
әгәр заһирдә хар әйләр[528].
Кемен тоткын идеп бауда,
агызып дидәсендән[529] кан,
Кемен сәйр итдереп[530] багъда,
мәкамен[531] гөлгозар[532] әйләр.
Кемен…6+ заһир
ләтаиф нигъмәте үзрә,
Кемен мәсрүр[533] идеп даим,
Гыйбадын[534] ихтияр әйләр.
Назыймне[535] сорсаңыз, әй яр,
мәкяне[536] – хар, эчендә – нар[537],
Ләкабе[538] мәшһүр Акмулла,
хибесдә[539] зар-зар әйләр.
Агызып яшь, йөрәкдән – кан,
ятыр тик чыкмаган бер җан;
Дога бирең, әйя хөллан[540]! —
сезә күп игътизар әйләр[541].
«Минем кебек булыр микән бәхетсез…»
Минем кебек булыр микән бәхетсез,
Егет башым әсир булды вакытсыз;
Әсир диеп, борадәр, сүкмәңезләр,
Күземдәй канлы яшем түкмәңезләр.
Теләп алмадым үземә моны, әй яр!
Къәдәр[542] килсә, япан булыр икән тар.
Бәла килсә, күрер күз күрмәз улыр,
Каза килсә, аяклар йөрмәз улыр;
Кеше мәхбүс булыр тәкъдир эшендән,
Сәбәб булган исә дә кылмышындан.
Сәбәб булыр дәхи дошман кешедән,
Тәҗәссес әйләюп мәстүр эшидән[543].
Бу эшдә мөбтәлядер[544] канча әхъяр[545],
Асыл фетнәгә мәншаэ тагъны әгъяр[546].
Кәзаликә мөбтәля канча мөшаһир[547],
Мөгаллиме Санидәк1+ хикмәтдә маһир;
Шифа, шиддәт күрә килгән галиләр[548],
Әфазыйлдән[549] пәйгамбәрләр, вәлиләр[550].
«Әссәламегаләйкем асыл затка…»
Әссәламегаләйкем асыл затка1+,
Мәйданда узып килгән аргымакка;
Лаикъдап[551] дәрәҗәңә яздым сәлам,
Төбендә аса җөйрек[552] булмасак та.
Бөстансыз[553] былбылдагы сайрай алмас, —
Бу көндә охшап тормыз җабалакка.
Ходаның язганына чара бармы? —
Язылмыш ләүхелмәхфуз дигән такъка[554].
Илтимас[555] хәзрәтеңә сад-һәзәран[556]:
Без факыйрь бичараны читкә какба;
«Ишарәт – гакыллыга» дигән сүз бар2+, —
Артык сүз әдәбсезлек асыл затка.
Дөньяның төсеп тормын[557] мәзарына[558],
Сатылдым бер сом илдең базарына[559];
Агяһлек һич берендән сүз алмадым[560],
Сунда да[561] өмидемне өзалмадым, —
Хибестә интизар буп[562] зарыккандай
Сезләргә тагы җаздым – түзалмадым3+.
Бәндәдә булады усындай хәл,
Дананың ләфзы[563] – шикәр, мәгънәсе – бал;
Бичара зарыккандай айтканды дип[564],
Солтаным, илтимаска нәзарың сал[565].
Тоткынлар кыйбласиде[566] бусагаңыз,
Сүз полын[567] белмәгәнгә охшамаңыз4+.
Җусаңыз, бер төскән кер китбәй калмас,
Кайраса, кителгән җир үтбәй калмас;
«Һәрбер зат үз аелына кайтыр» дигән —
Дат җогып[568], булат кылыч үтбәй калмас.
Күп иде мөселманга нәзарыңыз,
Көн саен бәләнд[569] мәйдан базарыңыз,
Саркытдан[570] Акмулланы буш куймаңыз, —
Тасады сездең дәүләт казаныңыз[571].
Дөньяда артык кылган хакъ багыңыз[572],
Җәелгән мәмләкәткә әрүагыңыз[573],
Данишмәнд[574] алмагачның мивәсидең[575],
Кышы-җазы көелдәсен[576] җафрагыңыз.
Китбәгән[577] бәхет, дәүләт бас-малыңдан,
Чыкмаган ир-азамат икъбалеңдән[578];
Кәрәмең Бәхре Гоман къәтрәсендәй[579], —
Канча җорт[580] су эчәде ихсаныңдай[581].
Дәүләтең бәхетеңмин[582] таса бирсен,
Каһәрең дошманларны баса бирсен,
Дошманың кырдан өркеп кача бирсен,
Ходаем маңдаеңды ача бирсен!
Дога сул[583] Акмулладан, солтанымыз,
Эчендә күп җолдыздың Чулпанымыз;
Тумагасы – көмешдән, турын – алтын,
Һиммәте бәләнд мәйдан шоңкарымыз[584].
Киләсең ата-затдан нәкыйс[585] булмай,
Һиммәтең поркуәт5+, дәүләтең – сай[586];
Дога кунып, кот җоккан[587] бер урын дип,
Ботакка пәнаһлаган[588] без торымтай[589].
Җәһәннәм хәрам булсын этеңезгә.
Килмәсен дошманларың битеңезгә,
Гыйнайәт[590] өстәлеңдәй бер умыртка
Ташласаң ни булады этеңезгә?
(…) 6+.
«Кыпчак эче карабалык карагызлар…»
Кыпчак эче карабалык карагызлар1+,
Зарына Акмулланың караңызлар,
Мине остап бирдеңез[591] дошманларга, —
Барчамыз Тәңре алдына барамызлар.
Ходаем сезгә бирсен изге таләб,
Мин тордым илеңездә Тәңре калап[592] 2+;
Хыянәт кылгандарың искә төшсә,
Җылаймын күңлем бозлып, кабат-кабат.
Булмады үпкә җазмай чарамыз да,
Ачу тотып чыдар хәл юк җарамызга;
Бигөнаһ[593] хыянәтләп саргайтдыңыз3+ —
Үкертсен тычкан төшеп сабаңызга4+!
Кем чыдар усы[594] төрле бәлаңезгә,
Агъзы нәҗес саускандай алаңызга[595],
Мондай эс[596] мөселманга казакъ кылмас,
Бәрәкалла сезде тапкан анаңызга!
Тел тиде барча ата-карагызга,
Барчыгар[597] яхшыңыз да араңызда;
Җәфаны кайсың кылса, шуңа әйтәмен —
Күкрәге кара майдан[598] караңызга.
Разыймын сезең ата-бабаңызга,
Күкрәге фирасәтле[599] данаңызга[600];
Тимәсә яхшылардан бер шәфәгать[601],
Хур булып усы арада[602] каламызма?!
Күп-күп сәлам, бәхил мин данаңызга,
Изге дога изге ата-бабаңызга, —
Кятибен[603] сорасаңыз – мин бер тоткын,
Акмулла5+ Труйски калаңызда.
«Йа Хода, юлыңда булсын…»
Йа Хода, юлыңда булсын
бу гъәзиз җаным фида,
Идәмен сиңа мөнаҗәт —
агъласын телем нида[604].
Мөстәгыйн[605] бел һәр урында
бәндәңи, әй солтаным,
Саклану бәйлә улырмы —
бәндә фәрмандин җөда[606].
Афтабең[607] нуры төшмәсә,
рәүнәкъ улмас[608] бу җиһан;
Сайрамас былбыл, әгәр булса
гөлестандин җөда.
Әй борадәр, нә сорайсың
бу әсирең халене? —
Сезгә салус[609] нисен әйтсен,
булса икърардин җөда!
Нә гаҗәб: пешкән йимешдин
татлыдыр бу йәш вакыт,
Аһ [мин] булдым сәшкәдәй[610]
кыйммәтле дәүрандин[611] җөда.
Кайгы-хәсрәт тарта-тарта
башымда һуш калмады,
Гомречендә[612] булмадым бер
кайгы-хәсрәтдин җөда.
Бары гомрем көя-көя
йөздә нурым калмады,
Ялгыз булмаганымын бер
гъәзиз җанымдин җөда.
III
Хаким берлән галимдән күп сорау бар…
* * *
Ни файда аһ органдай үлгәндән соң?..
* * *
Иң әүвәл пакьләү кирәк эчнең керен!..
«Хат йибәрдек…»
Конец ознакомительного фрагмента.
О проекте
О подписке