– Сөп, Оля, – Даша, бара турбут кыргыттарын ситээри, хаамыытын түргэтэтэ сатаата.
Хаһан баҕар, субуотаҕа буоларыныы, пааралар да хаамыылара сыыдамсыйбыт курдук. Кэпсэтэр кэпсэ-тиилэрэ киэһэ ким ханна барарын туһунан. Дашалаах хоһунан туспа куомуннаах курдук сылдьаллар. Варя-лара «биир дойдулааҕым баар, салайар кадрдары бэ-лэмниир техникумҥа барыаҕыҥ» диэн этиитин үөрүү-нэн ылынан, сэмээр тэриммиттэрэ ыраатта.
Үөрэнэн бүтэн хосторугар кэлэн чэйдии олорон ким тугу кэтэрин, баттахтарын хайдах оҥостоллорун кэпсэтиитэ буолла.
– Чэ, кытаатыҥ, эдэрдэр. Баҕар, биригэдьиирдэр, управляющайдар, совхоз директордарын хотуттара буолар аналлааххыт буолуо. Үчүгэйдик оҥостуҥ, – Варялара мэлдьи буоларыныы холку, киниэхэ эрэ сыһыана суох биэчэргэ барар курдук саҥарар-иҥэрэр.
– Варя, эн дьону дьаһайа олорума, хата, эн биһик-ки биир саастыылаахтарбыт бааллара буолуо. Бу кыр-гыттар аналлара манна Сэргэлээххэ хаама сылдьар ини, – Марианна Варятын сэргэхситэ сатаата.
– Бу кыыс хойутуура буолуо, тоҕо да бүгүн бараҕытый, ол тётяҕытыгар? – Аня сиэркилэ иннигэр эргичийэ-эргичийэ таҥас мээрэйдэнэртэн ордубат.
– Оля бүгүн арыый сололоммут быһыылаах. Ха-йаан да барыахпын наада. Куттаныма, Аня, хойутуом суоҕа, – Даша таҥнан-саптан Олята кэлэригэр бэлэмнэнэр.
– Марианна, эн мин хааспын оҥоруох буолбутуҥ дии, – Аня хаас үргүүрүн туппутунан ороҥҥо олорор Марианнаҕа кэллэ.
– Оччоҕо «брежневскэй» хааспыт суох буолар дуо. Иһити хомуйуҥ, билигин кыыспын оҥорон биэриэм. Ааспыттааҕы курдук, остуол үөһэ сыттык ууран баран үргүөхпүт, – Марианна ааспыт сырыыга бииргэ үөрэнэр кыыстарын Лизаны хааһын үргээбит, кулгаа-ҕын үүттээбит «опыттаах».
Даша Олята кэлэн автобус тохтобулугар бардылар. Ахтыспыттар ахан, иккиэн да сонуннара баһаам эбит. Автобустан түһүөхтэригэр диэри астына кэпсэтэн тиийдилэр.
Ираида Никоновна кыргыттар киирэн кэлбиттэ-ригэр соһуйда ахан. Массыынаҕа таҥас сууйтара сыл-дьар эбит.
– Оленька, телефоннуоххун. Тугу эрэ астыам этэ буоллаҕа дии. Дьэ, билигин тугунан күндүлүүбүн, – Ираида Никоновна куукунатыгар киирэн тугу эрэ бэрийэн барда.
– Хайдах эрэ барыта ыксал. Тётя Ида, ончу ох-торум буолла. Биирдэ да соло буолбаппыт. Атын фа-культеттары көрө-көрө ымсыырыах курдукпун. Үөһээ курска чэпчиэ дииллэр да, – Оля куукунаҕа киирэн үөрэҕин түбүктэрин кэпсээн-ипсээн барда.
Даша да иһиттэҕинэ, киһиттэн улахан дьулууру, сыраны ылар үөрэх. Оля оҕо эрдэҕиттэн эмчит буолар эрэ баҕалаах этэ, куукуланан, бэйэлэрэ ыал буола да оонньоотохторуна кини мэлдьи маҥан халааттаах эмчит буолара. Иккиэн биир идэҕэ интэриэстээх дьон кэпсэтиилэригэр мэһэйдэспэт санааланан Даша саала-ҕа дьыбааҥҥа олорон хаһыаттары, сурунааллары көрө олордо. Чуумпу, ыраас дьиэҕэ олорор үчүгэйин! Уоп-сайга олорор туспа тартарыылаах, интэриэһинэй эрээ-ри, киһи дьиэ усулуобуйатын эмиэ сытыытык ахтан кэлэр түгэннэрдээх. Даша дьиҥинэн дойдутун, дьиэ-тин-уотун, ийэлээх-аҕатын саныыра кэмэ суох. Ордук киэһэ утуйаары сытан, эбэтэр сарсыарда уһуктан ба-ран дьиэтин санаан хараҕын уута тахсан, мунна кычыгыланан ылар. Дьоно да кинини суохтаан эрдэх-тэрэ. Ийэтэ үлэлэри, хотоннору, дьиэлэри бэйэтэ эр-гийэрэ буолаахтыа, аҕата өрөбүлүгэр эрэ көмөлөһөн эрдэҕэ. Урут дьиэ иһин Даша көрөн-истэн олордоҕо дии. Оо, хаһан эрэ кыһыҥҥы сынньалаҥ буола охсон тиийэр! Дойдутун салгынынан дуоһуйа тыынар, дьо-нун-сэргэтин кытта астына кэпсэтэр. Кылааһын оҕо-лоро фермаҕа үлэлээн-хамсаан түбүгүрэ сырыттахтара. Даша суруйан көрөр да, кыргыттар биирдии-иккилии суругу суруйан баран тохтоон хааллылар. Дьэ уонна Даша кулуубу, онно «Хатыҥчаан» вокальнай-инстру-ментальнай ансаамбылларын доҕуһуолунан буолар үҥкүү киэһэлэри ахтара бэрт. Корпуска буолар үҥкүүлэргэ магнитофоҥҥа суруллубут омук, нуучча ырыаларынан үҥкүүлүүллэр. Биллэн турар, киһи сүргэтин өрө көтөҕөр, эрчимнээх эдэр сааһы доҕу-һуоллуур сэргэх музыка. Ол эрээри, сахалыы сайаҕас ырыаларга доҕуһуоллатан үҥкүүлээн тэйэр, намыын, уйаҕас ырыа долгунугар уйдаран аргыый устар туспа да умсулҕаннаах эбит. Даша кулгааҕар өрүү «Хатыҥчаан-нар» толорор ырыалара иһиллэн кэлэллэр, ойон-тэбэн ааспыт оҕо сааһын, улаатан, хараҕыттан уу-хаар баһа-баһа сабан тахсыбыт тиэргэнин санаталлар. «Хатыҥ-чааннар» нарын таптал, сөбүлэспит сүрэхтэр иэйии-лэрин туһунан ырыалара улахан, дьиҥнээх тапталы бүтэйдии күүтэр дууһатын уйадыта долгуталлар. Даша аттыгар хаһан эрэ эмиэ кинини умайа таптаабыт, кинитэ суох бу күн сиригэр олорор кыаҕыттан тахсыбыт уолан сэргэстэһэ хаамсыаҕа. Тапталы кэп-сиир харахтартан, харыстыы, өйүү тутар эрэллээх, күүстээх илиилэртэн Даша дьоллоох буолуоҕа! Тап-татан, таптаан өссө кэрэ сибэккилии тырымныы тыл-лыаҕа, орто дойду олоҕун эриэккэс бэлэҕиттэн эдэр-кээн дууһата дьиэрэҥкэй дорҕооннорунан туола түһүөҕэ!
– Даш-о-о, чэйдиибит, – Даша Оля ыҥырар саҥа-тыттан соһуйа түстэ. Санааларын кытта бу дьиэттэн ыраата охсубут эбит.
Чэйдии олорон, эмчит киһи быһыытынан, Ираида Никоновна Даша доруобуйатын тоһоҕолоон ыйыта-ласта, сүбэ-ама биэртэлээтэ.
– Кылаабынайа, кыратык да тоҥуо суоххун наада. Күһүн практикаҕа бараргар куттана санаабытым. Хата, ичигэс дьиэҕэ олорон үлэлээбиккит. Чэ, устудьуон дьон тугу аһаан-сиэн сылдьаргыт таайыллар, кыбыс-тыбакка аһаан иһиҥ. Хата, эһиги дьолгутугар чүөчэҕит остуола олус кураанаҕа суох буолла. Соҕотохпун, онон аһылыкпар улаханнык түбүгүрбэппин, – Ираида Ни-коновна буруолуу сылдьар итии хортуоскалаах эт ыһаарытын түҥэтэлиир.
– Ааспыкка, Өктөөп бырааһынньыгар демонстра-цияҕа, тоҥон да биэрдибит. Өр баҕайы хаампакка туран, Ленин болуоссатыгар чугаһаан баран, аны сүүр да сүүр. Бэргии сыстым, медпууҥҥа сүүрбүтүм, – Даша демонстрацияҕа сылдьыбыттарын кэпсиир.
– Уой, наһаа тымныы этэ. Биһиги испииһэккэ бэлиэтэтэн баран аара туораан хаалбыппыт, – Оля эмиэ тоҥон саллыбыттарын ахтар.
– Кыргыттар, олус ыксаабат инигит. Кэпсээҥ, төһө бэһиэлэйдик олороҕут аныгы устудьуоннар, – Ираида Никоновна наллаан олорон сэһэргэһиэн баҕарар бы-һыылаах.
– Бу кыыс ыксыы ахан олордо. Үҥкүүлүү бараары, биригэдьиир уолаттарга, – Оля дьээбэлэнэр.
– Ол эмиэ наада. Үөрэнэ сылдьан олоххутун оҥос-торгут ордук. Үлэлии бардаххытына солоҕут да суох буолуо, олус өйдөнөн да хаалыаххыт. Иккиэн да киһи хараҕар быраҕыллар кыргыттаргыт, «конкурска хапсар инигит», – Ираида Никоновна эр-биир кыргыттарын диэки тиэхэлээхтик көрбөхтүүр.
Кыргыттар, Даша барар чааһа кэлэн, сып-сап хому-нан уопсайдарын диэки айаннаатылар.
О проекте
О подписке