10. Δοκῶ γάρ µοι δείξειν τὰ περὶ τὴν [φυσικὴν] τῆς τροφῆς οἰκονοµίαν ὄργανά τε καὶ τὰς δυνάµεις αὐτῶν διὰ ταύτην γεγονότα. ἐπειδὴ γὰρ ἡ ἐνέργεια ταύτης τῆς δυνάµεως ἐξοµοίωσίς ἐστιν, ὁµοιοῦσθαι δὲ καὶ µεταβάλλειν εἰς ἄλληλα πᾶσι τοῖς οὖσιν ἀδύνατον, εἰ µή τινα ἔχοι κοινωνίαν ἤδη καὶ συγγένειαν ἐν ταῖς ποιότησι, διὰ τοῦτο πρῶτον µὲν οὐκ ἐκ πάντων ἐδεσµάτων πᾶν ζῷον τρέφεσθαι πέφυκεν, ἔπειτα δ’ οὐδ’ ἐξ ὧν οἷόν τ’ ἐστὶν οὐδ’ ἐκ τούτων παραχρῆµα, καὶ διὰ ταύτην τὴν ἀνάγκην πλειόνων ὀργάνων ἀλλοιωτικῶν τῆς τροφῆς ἕκαστον τῶν ζῴων χρῄζει. ἵνα µὲν γὰρ τὸ ξανθὸν ἐρυθρὸν γένηται καὶ τὸ ἐρυθρὸν ξανθόν, ἁπλῆς καὶ µιᾶς δεῖται τῆς ἀλλοιώσεως· ἵνα δὲ τὸ λευκὸν µέλαν καὶ τὸ µέλαν λευκόν, ἁπασῶν τῶν µεταξύ. καὶ τοίνυν καὶ τὸ µαλακώτατον οὐκ ἂν ἀθρόως σκληρότατον καὶ τὸ σκληρότατον οὐκ ἂν ἀθρόως µαλακώτατον γένοιτο, ὥσπερ οὐδὲ τὸ δυσωδέστατον εὐωδέστατον οὐδ’ ἔµπαλιν τὸ εὐωδέστατον δυσωδέστατον ἐξαίφνης γένοιτ’ ἄν. πῶς οὖν ἐξ αἵµατος ὀστοῦν ἄν ποτε γένοιτο µὴ παχυνθέντος γε πρότερον ἐπὶ πλεῖστον αὐτοῦ καὶ λευκανθέντος ἢ πῶς ἐξ ἄρτου τὸ αἷµα µὴ κατὰ βραχὺ µὲν ἀποθεµένου τὴν λευκότητα, κατὰ βραχὺ δὲ λαµβάνοντος τὴν ἐρυθρότητα; σάρκα µὲν γὰρ ἐξ αἵµατος γενέσθαι ῥᾷστον· εἰ γὰρ εἰς τοσοῦτον αὐτὸ παχύνειεν ἡ φύσις, ὡς σύστασίν τινα σχεῖν καὶ µηκέτ’ εἶναι ῥυτόν, ἡ πρώτη καὶ νεοπαγὴς οὕτως ἂν εἴη σάρξ· ὀστοῦν δ’ ἵνα γένηται, πολλοῦ µὲν δεῖται χρόνου, πολλῆς δ’ ἐργασίας καὶ µεταβολῆς τῷ αἵµατι. ὅτι δὲ καὶ τῷ ἄρτῳ καὶ πολὺ µᾶλλον θριδακίνῃ καὶ τεύτλῳ καὶ τοῖς ὁµοίοις παµπόλλης δεῖται τῆς ἀλλοιώσεως εἰς αἵµατος γένεσιν, οὐδὲ τοῦτ’ ἄδηλον. ἓν µὲν δὴ τοῦτ’ αἴτιον τοῦ πολλὰ γενέσθαι τὰ περὶ τὴν τῆς τροφῆς ἀλλοίωσιν ὄργανα. δεύτερον δ’ ἡ τῶν περιττωµάτων φύσις. ὡς γὰρ ὑπὸ βοτανῶν οὐδ’ ὅλως δυνάµεθα τρέφεσθαι, καίτοι τῶν βοσκηµάτων τρεφοµένων, οὕτως ὑπὸ ῥαφανίδος τρεφόµεθα µέν, ἀλλ’ οὐχ ὡς ὑπὸ τῶν κρεῶν. τούτων µὲν γὰρ ὀλίγου δεῖν ὅλων ἡ φύσις ἡµῶν κρατεῖ καὶ µεταβάλλει καὶ ἀλλοιοῖ καὶ χρηστὸν ἐξ αὐτῶν αἷµα συνίστησιν· ἐν δὲ τῇ ῥαφανίδι τὸ µὲν οἰκεῖόν τε καὶ µεταβληθῆναι δυνάµενον, µόγις καὶ τοῦτο καὶ σὺν πολλῇ τῇ κατεργασίᾳ, παντάπασιν ἐλάχιστον· ὅλη δ’ ὀλίγου δεῖν ἐστι περιττωµατικὴ καὶ διεξέρχεται τὰ τῆς πέψεως ὄργανα, βραχέος ἐξ αὐτῆς εἰς τὰς φλέβας ἀναληφθέντος αἵµατος καὶ οὐδὲ τούτου τελέως χρηστοῦ. δευτέρας οὖν αὖθις ἐδέησε διακρίσεως τῇ φύσει τῶν ἐν ταῖς φλεψὶ περιττωµάτων. καὶ χρεία καὶ τούτοις ὁδῶν τέ τινων ἑτέρων ἐπὶ τὰς ἐκκρίσεις αὐτὰ παραγουσῶν, ὡς µὴ λυµαίνοιτο τοῖς χρηστοῖς, ὑποδοχῶν τέ τινων οἷον δεξαµενῶν, ἐν αἷς ὅταν εἰς ἱκανὸν [ἀθροιζόµενον] πλῆθος ἀφίκηται, τηνικαῦτ’ ἐκκριθήσεται. δεύτερον δή σοι καὶ τοῦτο τὸ γένος τῶν ἐν τῷ σώµατι µορίων ἐξεύρηται τοῖς περιττώµασι τῆς τροφῆς ἀνακείµενον. ἄλλο δὲ τρίτον ὑπὲρ τοῦ πάντη φέρεσθαι, καθάπερ τινὲς ὁδοὶ πολλαὶ διὰ τοῦ σώµατος ὅλου κατατετµηµέναι. µία µὲν γὰρ εἴσοδος ἡ διὰ τοῦ στόµατος ἅπασι τοῖς σιτίοις, οὐχ ἓν δὲ τὸ τρεφόµενον ἀλλὰ πάµπολλά τε καὶ πάµπολυ διεστῶτα. µὴ τοίνυν θαύµαζε τὸ πλῆθος τῶν ὀργάνων, ὅσα θρέψεως ἕνεκεν ἡ φύσις ἐδηµιούργησε. τὰ µὲν γὰρ ἀλλοιοῦντα προπαρασκευάζει τὴν ἐπιτήδειον ἑκάστῳ µορίῳ τροφήν, τὰ δὲ διακρίνει τὰ περιττώµατα, τὰ δὲ παραπέµπει, τὰ δ’ ὑποδέχεται, τὰ δ’ ἐκκρίνει, τὰ δ’ ὁδοὶ τῆς πάντη φορᾶς εἰσι τῶν χρηστῶν χυµῶν, ὥστ’, εἴπερ βούλει τὰς δυνάµεις τῆς φύσεως ἁπάσας ἐκµαθεῖν, ὑπὲρ ἑκάστου τούτων ἂν εἴη σοι τῶν ὀργάνων ἐπισκεπτέον. ἀρχὴ δ’ αὐτῶν τῆς διδασκαλίας, ὅσα τοῦ τέλους ἐγγὺς ἔργα τε τῆς φύσεώς ἐστι καὶ µόρια καὶ δυνάµεις αὐτῶν.

11. Αὐτοῦ δὲ δὴ πάλιν ἀναµνηστέον ἡµῖν τοῦ τέλους, οὗπερ ἕνεκα τοσαῦτά τε καὶ τοιαῦτα τῇ φύσει δεδηµιούργηται µόρια. τὸ µὲν οὖν ὄνοµα τοῦ πράγµατος, ὥσπερ καὶ πρότερον εἴρηται, θρέψις· ὁ δὲ κατὰ τοὔνοµα λόγος ὁµοίωσις τοῦ τρέφοντος τῷ τρεφοµένῳ. ἵνα δ’ αὕτη γένηται, προηγήσασθαι χρὴ πρόσφυσιν, ἵνα δ’ ἐκείνη, πρόσθεσιν. ἐπειδὰν γὰρ ἐκπέσῃ τῶν ἀγγείων ὁ µέλλων θρέψειν ὁτιοῦν τῶν τοῦ ζῴου µορίων χυµός, εἰς ἅπαν αὐτὸ διασπείρεται πρῶτον, ἔπειτα προστίθεται κἄπειτα προσφύεται καὶ τελέως ὁµοιοῦται. δηλοῦσι δ’ αἱ καλούµεναι λεῦκαι τὴν διαφορὰν ὁµοιώσεώς τε καὶ προσφύσεως, ὥσπερ τὸ γένος ἐκεῖνο τῶν ὑδέρων, ὅ τινες ὀνοµάζουσιν ἀνὰ σάρκα, διορίζει σαφῶς πρόσθεσιν προσφύσεως. οὐ γὰρ ἐνδείᾳ δήπου τῆς ἐπιρρεούσης ὑγρότητος, ὡς ἔνιαι τῶν ἀτροφιῶν τε καὶ φθίσεων, ἡ τοῦ τοιούτου γένεσις ὑδέρου συντελεῖται. φαίνεται γὰρ ἱκανῶς [αὐτοῖς] ἥ τε σὰρξ ὑγρὰ καὶ διάβροχος ἕκαστόν τε τῶν στερεῶντοῦ σώµατος µορίων ὡσαύτως διακείµενον. ἀλλὰ πρόσθεσις µέν τις γίγνεται τῆς ἐπιφεροµένης τροφῆς, ἅτε δ’ ὑδατωδεστέρας οὔσης ἔτι καὶ µὴ πάνυ τι κεχυµωµένης µηδὲ τὸ γλίσχρον ἐκεῖνο καὶ κολλῶδες, ὃ δὴ τῆς ἐµφύτου θερµασίας οἰκονοµίᾳ προσγίγνεται, κεκτηµένης ἡ πρόσφυσις ἀδύνατός ἐστιν ἐπιτελεῖσθαι πλήθει λεπτῆς ὑγρότητος ἀπέπτου διαρρεούσης τε καὶ ῥᾳδίως ὀλισθαινούσης ἀπὸ τῶν στερεῶν τοῦ σώµατος µορίων τῆς τροφῆς. ἐν δὲ ταῖς λεύκαις πρόσφυσις µέν τις γίγνεται τῆς τροφῆς, οὐ µὴν ἐξοµοίωσίς γε. καὶ δῆλον ἐν τῷδε τὸ µικρῷ πρόσθεν ῥηθὲν ὡς ὀρθῶς ἐλέγετο τὸ δεῖν πρόσθεσιν µὲν πρῶτον, ἐφεξῆς δὲ πρόσφυσιν, ἔπειτ’ ἐξοµοίωσιν γενέσθαι τῷ µέλλοντι τρέφεσθαι. κυρίως µὲν οὖν τὸ τρέφον ἤδη τροφή, τὸ δ’ οἷον µὲν τροφή, οὔπω δὲ τρέφον, ὁποῖόν ἐστι τὸ προσφυόµενον ἢ προστιθέµενον, τροφὴ µὲν οὐ κυρίως, ὁµωνύµως δὲ τροφή· τὸ δ’ ἐν ταῖς φλεψὶν ἔτι περιεχόµενον καὶ τούτου µᾶλλον ἔτι τὸ κατὰ τὴν γαστέρα τῷ µέλλειν ποτὲ θρέψειν, εἰ καλῶς κατεργασθείη, κέκληται τροφή. κατὰ ταὐτὰ δὲ καὶ τῶν ἐδεσµάτων ἕκαστον τροφὴν ὀνοµάζοµεν οὔτε τῷ τρέφειν ἤδη τὸ ζῷον οὔτε τῷ τοιοῦτον ὑπάρχειν οἷον τὸ τρέφον, ἀλλὰ τῷ δύνασθαί τε καὶ µέλλειν τρέφειν, εἰ καλῶς κατεργασθείη. τοῦτο γὰρ ἦν καὶ τὸ πρὸς ῾Ιπποκράτους λεγόµενον· “τροφὴ δὲ τὸ τρέφον, τροφὴ καὶ τὸ οἷον τροφὴ καὶ τὸ µέλλον”. τὸ µὲν γὰρ ὁµοιούµενον ἤδη τροφὴν ὠνόµασε, τὸ δ’ οἷον µὲν ἐκεῖνο προστιθέµενον ἢ προσφυόµενον οἷον τροφήν· τὸ δ’ ἄλλο πᾶν, ὅσον ἐν τῇ γαστρὶ καὶ ταῖς φλεψὶ περιέχεται, µέλλον.

12. ῞Οτι µὲν οὖν ἀναγκαῖον ὁµοίωσίν τιν’ εἶναι τοῦ τρέφοντος τῷ τρεφοµένῳ τὴν θρέψιν, ἄντικρυς δῆλον. οὐ µὴν ὑπάρχουσάν γε ταύτην τὴν ὁµοίωσιν, ἀλλὰ φαινοµένην µόνον εἶναί φασιν οἱ µήτε τεχνικὴν οἰόµενοι τὴν φύσιν εἶναι µήτε προνοητικὴν τοῦ ζῴου µήθ’ ὅλως τινὰς οἰκείας ἔχειν δυνάµεις, αἷς χρωµένη τὰ µὲν ἀλλοιοῖ, τὰ δ’ ἕλκει, τὰ δ’ ἐκκρίνει. καὶ αὗται δύο γεγόνασιν αἱρέσεις κατὰ γένος ἐν ἰατρικῇ τε καὶ φιλοσοφίᾳ τῶν ἀπο-φηναµένων τι περὶ φύσεως ἀνδρῶν, ὅσοι γ’ αὐτῶν γιγνώσκουσιν, ὅ τι λέγουσι, καὶ τὴν ἀκολουθίαν ὧν ὑπέθεντο θεωροῦσι θ’ ἅµα καὶ διαφυλάττουσιν. ὅσοι δὲ µηδ’ αὐτὸ τοῦτο συνιᾶσιν, ἀλλ’ ἁπλῶς, ὅ τι ἂν ἐπὶ γλῶτταν ἔλθῃ, ληροῦσιν, ἐν οὐδετέρᾳ τῶν αἱρέσεων ἀκριβῶς καταµένοντες, οὐδὲ µεµνῆσθαι τῶν τοιούτων προσήκει. τίνες οὖν αἱ δύο αἱρέσεις αὗται καὶ τίς ἡ τῶν ἐν αὐταῖς ὑποθέσεων ἀκολουθία; τὴν ὑποβεβληµένην οὐσίαν γενέσει καὶ φθορᾷ πᾶσαν ἡνωµένην θ’ ἅµα καὶ ἀλλοιοῦσθαι δυναµένην ὑπέθετο θάτερον γένος τῆς αἱρέσεως, ἀµετάβλητον δὲ καὶ ἀναλλοίωτον καὶ κατατετµηµένην εἰς λεπτὰ καὶ κεναῖς ταῖς µεταξὺ χώραις διειληµµένην ἡ λοιπή. καὶ τοίνυν ὅσοι γε τῆς ἀκολουθίας τῶν ὑποθέσεων αἰσθάνονται, κατὰ µὲν τὴν δευτέραν αἵρεσιν οὔτε φύσεως οὔτε ψυχῆς ἰδίαν τινὰ νοµίζουσιν οὐσίαν ἢ δύναµιν ὑπάρχειν, ἀλλ’ ἐν τῇ ποιᾷ συνόδῳ τῶν πρώτων ἐκείνων σωµάτων τῶν ἀπαθῶν ἀποτελεῖσθαι. κατὰ δὲ τὴν προτέραν εἰρηµένην αἵρεσιν οὐχ ὑστέρα τῶν σωµάτων ἡ φύσις, ἀλλὰ πολὺ προτέρα τε καὶ πρεσβυτέρα. καὶ τοίνυν κατὰ µὲν τούτους αὕτη τὰ σώµατα τῶν τε φυτῶν καὶ τῶν ζῴων συνίστησι δυνάµεις τινὰς ἔχουσα τὰς µὲν ἑλκτικάς θ’ ἅµα καὶ ὁµοιωτικὰς τῶν οἰκείων, τὰς δ’ ἀποκριτικὰς τῶν ἀλλοτρίων, καὶ τεχνικῶς ἅπαντα διαπλάττει τε γεννῶσα καὶ προνοεῖται τῶν γεννωµένων ἑτέραις αὖθίς τισι δυνάµεσι, στερκτικῇ µέν τινι καὶ προνοητικῇ τῶν ἐγγόνων, κοινωνικῇ δὲ καὶ φιλικῇ τῶν ὁµογενῶν. κατὰ δ’ αὖ τοὺς ἑτέρους οὔτε τούτων οὐδὲν ὑπάρχει ταῖς φύσεσιν οὔτ’ ἔννοιά τίς ἐστι τῇ ψυχῇ σύµφυτος ἐξ ἀρχῆς οὐκ ἀκολουθίας οὐ µάχης, οὐ διαιρέσεως οὐ συνθέσεως, οὐ δικαίων οὐκ ἀδίκων, οὐ καλῶν οὐκ αἰσχρῶν, ἀλλ’ ἐξ αἰσθήσεώς τε καὶ δι’ αἰσθήσεως ἅπαντα τὰ τοιαῦθ’ ἡµῖν ἐγγίγνεσθαί φασι καὶ φαντασίαις τισὶ καὶ µνήµαις οἰακίζεσθαι τὰ ζῷα. ἔνιοι δ’ αὐτῶν καὶ ῥητῶς ἀπεφήναντο µηδεµίαν εἶναι τῆς ψυχῆς δύναµιν, ᾗ λογιζόµεθα, ἀλλ’ ὑπὸ τῶν αἰσθητῶν ἄγεσθαι παθῶν ἡµᾶς καθάπερ βοσκήµατα πρὸς µηδὲν ἀνανεῦσαι µηδ’ ἀντειπεῖν δυναµένους. καθ’ οὓς δηλονότι καὶ ἀνδρεία καὶ φρόνη-σις καὶ σωφροσύνη καὶ ἐγκράτεια λῆρός ἐστι µακρὸς καὶ φιλοῦµεν οὔτ’ ἀλλήλους οὔτε τὰ ἔγγονα καὶ τοῖς θεοῖς οὐδὲν ἡµῶν µέλει. καταφρονοῦσι δὲ καὶ τῶν ὀνειράτων καὶ τῶν οἰωνῶν καὶ τῶν συµβόλων καὶ πάσης ἀστρολογίας, ὑπὲρ ὧν ἡµεῖς µὲν ἰδίᾳ δι’ ἑτέρων γραµµάτων ἐπὶ πλέον ἐσκεψάµεθα περὶ τῶν ᾿Ασκληπιάδου τοῦ ἰατροῦ σκοπούµενοι δογµάτων. ἔνεστι δὲ τοῖς βουλοµένοις κἀκείνοις µὲν ὁµιλῆσαι τοῖς λόγοις καὶ νῦν δ’ ἤδη σκοπεῖν, ὥσπερ τινῶν δυοῖν ὁδῶν ἡµῖν προκειµένων, ὁποτέραν βέλτιόν ἐστι τρέπεσθαι. ῾Ιπποκράτης µὲν γὰρ τὴν προτέραν ῥηθεῖσαν ἐτράπετο, καθ’ ἣν ἥνωται µὲν ἡ οὐσία καὶ ἀλλοιοῦται καὶ σύµπνουν ὅλον ἐστὶ καὶ σύρρουν τὸ σῶµα καὶ ἡ φύσις ἅπαντα τεχνικῶς καὶ δικαίως πράττει δυνάµεις ἔχουσα, καθ’ ἃς ἕκαστον τῶν µορίων ἕλκει µὲν ἐφ’ ἑαυτὸ τὸν οἰκεῖον ἑαυτῷ χυµόν, ἕλξαν δὲ προσφύει τε παντὶ µέρει τῶν ἐν αὑτῷ καὶ τελέως ἐξοµοιοῖ, τὸ δὲ µὴ κρατηθὲν ἐν τούτῳ µηδὲ τὴν παντελῆ δυνηθὲν ἀλλοίωσίν τε καὶ ὁµοιότητα τοῦ τρεφοµένου καταδέξασθαι δι’ ἑτέρας αὖ τινος ἐκκριτικῆς δυνάµεως ἀποτρίβεται.