– Хөршид, сиңа җитеп торыр, кызлар чәйне күп эчмиләр. Бар, әнә бакчада йөр! Ятканда мин сиңа каймак бирермен. Болай да кибеп барасың.

Зөфәр шунда ук чамалап алды: димәк, җитди сүз булачак. Чөнки әнисе, берәр сүз башларга уйласа, иң элек Хөршидне шулай табыннан озата иде.

– Әни, алайса, мин Люсяларга керәм, китап алыштырасым бар, – диде Хөршид, кыюсыз гына урыныннан торып; аңа табын яныннан куылгандай китү һәрвакыт бик уңайсыз, кыен була торган иде.

Таибә абыстай аның артыннан каты гына әйтеп калды:

– Озак торасы булма!

Хөршид өйгә кереп киткәч тә, Зариф абзый сорап куйды:

– Лусә дигәне кем?

– Күршедәге инвалид кызы, – диде Таибә абыстай, авыр гына көрсенеп. – Болай ипле, юаш кына кыз үзе, тик атасы, мәлгунь, бик эчә… Хөршидне бер дә кертәсем килми дә бит, нишлисең, күршедә бүтән тиңнәре булмагач…

– Эчә дигәннән, Гайсә картның эше кәкәй бит, – диде Зариф абзый, ияк астын кашып.

– Ни булган аңа тагын?

– Ни булсын, бер эчеп кайтуында подвал баскычыннан мәтәлеп төшкән. Хәзер кан косып ята икән… Сәкинә хәлен белергә кергән иде. Базлары караңгы, карчык сукыр, картын карый алмый, прәме харап, ди, эшләре…

Зөфәр борчылып абыйсына карады.

– Ник больницага салмыйлар, тизрәк больницага салырга иде…

– Врач килгән, караган да киткән. Кузгатырга ярамый, дип әйтә, ди… Салып торуның кирәге калмаган, ахрысы… Убшем, очлый тормышын бывший доверенный!..

– Менә сезгә гыйбрәт! – диде Таибә абыстай, улларына алмаш-тилмәш карап.

Зөфәрне бу хәбәр шактый пошынып уйланырга мәҗбүр итте. Йорт алганда арадаш булып йөргән картка ул вәгъдә иткән акчаның яртысын гына биреп, калганын соңыннан бирермен, дигән иде. Ә карт яңадан килеп, соранып йөрмәде – әнә ни булып киткән икән үзе белән… Кеше кайгысы – киштәдә. Шуңа Зөфәрнең вөҗданы кузгалып, ничектер эче сызланып куйды.

Аз гына уңайсыз тынлыктан соң Таибә абыстай, ниһаять, Зөфәргә карап сүз башлады:

– Менә абыең бик мөһим бер хәбәр белән килгән бит әле, тыңлыйк үзен.

– Кемгә? Сиңамы, миңамы? – диде Зөфәр сүлпән генә.

– Ишеткәч белерсең! – диде Таибә абыстай коры гына. – Йә, сөйлә, улым!

Зариф, урындык аркасына ята биреп, тамак кыргалап куйды:

– Ыһ-һым. И-е… Мин бит әле сиңа бик шәп бер кыз димләмәкче булып торам, туганкай!

– Рәхмәт! Ләкин мин синнән кыз сораганым юк шикелле.

– Йә, сез адәм төсле генә сөйләшегез әле. Көлке эш түгел бу, – диде Таибә абыстай, ачулана башлап.

– Дөрес, әни, – диде Зариф, шунда ук килешеп, һәм Зөфәрнең тезенә орынып алды. – Менә нәрсә, туган, син башта әйбәт кенә тыңла, аннары инде үз сүзеңне әйтерсең.

– Пожалысты, мин тыңларга әзер, – диде Зөфәр, башын кагып, ә Зариф ашыгып сүзен дәвам иттерде:

– Сиңа бит инде башлы-күзле булырга бик вакыт. Өйләнү синең алда торган иң важный бер эш хәзер, шулай түгелме?.. Менә без дә әни белән гел шул турыда кайгыртабыз. Монда синең әйтеп торуың да кирәкми, әниең белән бертуган абыең сиңа бу эштә булышмаса, кем булышыр?! Синең кайгың – алар кайгысы, менә ничек бит ул! Дөрес әйтәмме?

– Ышанам. Ләкин син мәсьәләгә якынрак кил әле, абый! – диде Зөфәр, каядыр бакча түренә карап.

– Мәсьәләгәме? Мәсьәлә шул инде: өйләнер өчен кыз табарга кирәк. Дөрес бит?

– Дөрес булса кирәк.

– Бигрәк тә синең кебек асыл егеткә кызның да асылын табарга кирәк. Шулай түгелме?

– Монысы белән дә килешәм.

– Менә инде, алайса, мин сиңа кызның нәкъ әнә шундый җәннәт хурыдай асылын таптым да, беләсең килсә!

– Кем ул?

– Гамбәр. Гамбәр туташ! – диде Зариф абзый, ничектер серле-тантаналы итеп.

Зөфәр, башын чайкап, ихтыярсыз көлемсерәп куйды:

– Гамбәр?! Да-а! Беренче ишетәм мондый сәер исемне…

– Кругом килгән инде! – диде Зариф, кулларын җәеп. – Кругом! Төс-баш ягыннан да, әдәп-әхлак ягыннан да, әти-әнисе ягыннан да – ну, менә бер генә дә килмәгән җире юк туташның! Ышанасыңмы?

– Кайдан таптың соң син аны?

Зариф абзый урындыгын Зөфәргә якынрак тарта төште.

– Аның әтисе, Җиһанша абзый, безнең системада эшли. Әнә теге Татсоюз астындагы зур комиссионныйда, алтын-көмештән приёмщик булып… Бик кәттә кеше. Күп сөйләмәс, әмма дөньяны күп күргән, бик күпне белә үзе… Әле теге елларны торгсинда, аннары сугышка чаклы ювелирторгта эшләгән. Череп аккан бай булырга тиеш… Ие… Менә беркөнне мин моның янына кергән идем. Канторкага таянып, сөйләшеп торабыз. Магазинны әбидкә яптылар. Шул чакта өф итеп киенгән яшь кенә бер сылу кыз килеп керде… «Әти, менә сиңа ашарга китердем», – ди бу Җиһанша абзыйга. Зур сумкасыннан ап-ак эскәтергә төргән кечкенә кәстрүлне алып, әтисе алдына куйды… Карап торам мин бу кызга, ну менә, Зөфәр туган, шундый да чибәр, шундый да сөйкемле булыр икән адәм баласы!.. Күзләре чем-кара, кашлары нечкә, керфекләре озын, түбән генә карап тора үзе… Ә буе-сыны – гөл сабагы инде, гөл сабагы! Килмәгән бер генә җире дә юк!.. Озак тормады кызый, әтисеннән күпмедер акча сорап алды да чыгып китте. Кәстрүлдә күпереп торган пәрәмәчләр булып чыкты. Җиһанша абзый мине дә кыстады… Ие, э-э! Кыз чыгып киткәч, Җиһанша абзыйга әйтәм, күз тимәсен, бик матур туташыгыз бар икән, мин әйтәм. Әйе, ди Җиһанша абзый, төпчегебез бусы, менә үстереп җиткердек инде, ди… Шул чакта кылт итеп син искә төштең, Зөфәр, син!.. Карале, дим, эчемнән генә, әгәр сиңа насыйп кыз булып куйса бу туташ, дим, ә, шайтан алгыры?! Моңардан да шәпне эзләп торасы да юк ич!.. Дөресме?.. Шулай да Җиһанша абзыйдан читләтеп кенә сорашам: укыймы, эшлиме, әнисе янында гына торамы?.. Әтисе әйтә, урта мәктәпне бетерде, ди, аннан частный рәвештә музыкага өйрәнде, ди, хәзергә әле өйдә генә тора, ди. Мин әйтәм, җиткән кызны озак асраудан мәгънә юк, Җиһанша абзый, берәр әйбәт кенә кеше кулына тапшырырга кирәк, дим. Анысы шулай инде, ди Җиһанша абзый, үзебез дә ул хакта уйлаштырабыз, язганы тагын ни булыр, ди… Һи, уйламыйлармы соң инде, тим паче ир затына менә мондый кытлык бер заманда?.. Беләсеңме, Зөфәр туган, бу эшкә чынлабрак тотынганда, берьюлы ике куянны атып булачак монда. Кызлы да, маллы да булып калырсың, валлаһи! Төпчекләре бит, бүтән юк, уйлап-чамалап кара!.. Вәт менә сиңа шул!

Зариф абзый, тавышын бер көчәйтеп, бер әкренәйтеп, дәртләнеп һәм тирләп бу озын сүзен, ниһаять, сөйләп бетергәч, ике куллап битен-күкрәген кат-кат җилләде дә суынган чәенә иелде. Зөфәр абыйсының сүзләрен тыштан артык кызыксыну күрсәтмичә тыңлады, сораулар бирергә ашыкмады һәм, ни уйлаганын сиздермичә, тыныч кына утыра бирде. Таибә абыстай, шуңа бераз пошынып булса кирәк, дәү улының сүзләрен куәтләргә ашыкты:

– Улым, абыең әйткәннәрне ишеттең инде, – диде ул, җитди генә сүзен башлап. – Син яхшы гына колак салсаң иде. Аллаһы Тәгалә үзе безгә шулай туры китереп, юл ачып тормыймы? Белмәссең, тәкъдиргә язылган булса. Мин үзем дә белешеп-сорашып карадым. Бер дә күңелгә ошамас нәрсә ишетмәдем. Бик әйбәт гаилә, бик әйбәт кешеләр икән. Кызның әнисе, кем, Мәфтүхә ханым да бик җитеш гаиләдән чыккан, бик уңган, бик акыллы бер хатын икән. Ире Җиһанша турында менә абыең әйтте инде. Андый дөнья күреп, бөтенлек белән торган кешеләрнең баласы да, билгеле, күркәм, инсафлы булырга тиеш. Йә, ни дисең, улым?

Зөфәр, иңбашын җыерып, сүз таба алмыйчарак торды:

– Ни диим? Кайгыртуыгыз өчен рәхмәт! Ләкин бу мәсьәләдә әти-әнисенә карап кына хөкем итеп булмый ич! Ул кыз минем өчен, руслар әйтмешли, капчыктагы мәче бит әле. Күрмичә-нитмичә!

– Сөйләп бирдем ич инде: кыз – мировой, үзе шундый нәгыз!..

– Анысы тагын ничек була?

Зариф абзый куллары белән нидер ишарәләп күрсәтмәкче булган иде дә әнисенә карап алгач тыелып калды.

– Юк, шулай да әллә ничек кенә килеп чыга әле бу, – диде Зөфәр, ихтыярсыз елмаеп. – Борын заманның байбәтчәсен өйләндерергә җыенган шикелле…

Таибә абыстай, хәтере калып, улының сүзен бүлде:

– Берәү дә сине алай өйләндерергә җыенмый. Ә димләү ул – ата-бабадан килгән йола. Кыз сайлаганда әти-әнисенә дә, нәсел-нәсәбенә дә караганнар борын акыллы кешеләр. «Оясында ни – очканында шул» дип белми әйтмәгәннәр.

– Ярый, әни, үпкәләргә торма. Мин бит аларның берсенә дә күз йоммыйм. Тик кызны күрмичә торып, мин сезгә бернәрсә дә әйтә алмыйм.

– Алайса, син кызны карап карарга ризасың? – диде Зариф, ашыгып.

– Ничек инде ул «карап карарга»? – диде Зөфәр, чыраен сытыбрак. – Сыер яки кәҗә түгелдер бит ул?.. Минемчә, танышып карарга кирәк. Анда да бик уңай җае чыкса гына…

– Май кап! – диде Зариф һәм әнисенә, дәшмә дигәндәй, күз кысып куйды. – Мин моны шундый итеп җайлармын, ничек танышканыңны үзең дә сизмичә калырсың, энекәш!

– Әлбәттә, Гамбәр туташ өчен дә бу шулай булырга тиеш!

Һәм Зөфәр: «Ярый, җитеп торыр бу хакта!» – диясе килгәндәй, кисәк кенә урыныннан торып, бакчага төшеп китте. Зариф аның артыннан кычкырып калды:

– Һи, туган, аны гына беләбез инде. Курыкма, бөтенесе шито-крыто булыр!

Зөфәр, бакча түренә узып, тәбәнәк кенә бер эскәмиягә утырды. Әйтергә кирәк, бу өйләнү турындагы сөйләшү аңа шактый авыр-ямьсез тәэсир итте. Ничектер менә әнисе белән абыйсы аның үтә шәхси эшенә дорфа рәвештә тыгылалар, аны ирексезлиләр кебек тоелды, һәм аңарда үзлегеннән диярлек каршы торасы, тыңлыйсы килмәү хисе уянгандай булды. Ләкин бу мондый очракларда тумыйча калмый торган, әмма иртәме-соңмы үтеп китәчәк вакытлы бер хис иде. Асылда исә, Зөфәр бүгенге сөйләшүнең әһәмиятен дә, кирәклеген дә бик яхшы аңлый иде. Өйләнү – аның алдында торган зарури бер мәсьәлә ул. Аңардан качып булмаячак.

Бакча түрендә ялгызы гына утырып, бераз тынычлангач та, ул ихтыярсыздан Гамбәр туташ турында уйлана башлады… Гамбәр туташ! Бу исемнең үзендә үк ниндидер хыялны котырта, күңелне тарта торган бер сихер бар кебек. Мондый исемле кыз, чынлап та, бик оригинальный булырга тиештер инде ул… Абыйсы да үтереп мактады бит: хур кызы кебек, диде, күзләре зур, керфекләре озын, диде, түбән генә карап тора, диде, аннары, авызына сулар китереп: «Бик нәгыз», – дип тә җибәрде. Нәрсә була икән ул… нәгыз? Бик җиткән, бик пешкән дип әйтүе булдымы инде, Хода белсен!..

Төпчек кенә кыз икән, музыкага да өйрәнгән икән. Бәлки, чынлап та, гөлчәчәктәй гүзәл, нәфис, оялчан, назлы бер туташтыр ул, Гамбәр?! Юк, аңа игътибар итмичә һич мөмкин түгел.

Шулай ук әти-әнисе турындагы сүзләр дә игътибарга бик лаек. Торгсин, ювелирторг, алтын-көмеш – боларның берсен дә исәптән чыгарырга ярамый, әлбәттә. Һичшиксез, уйларга, чынлап уйларга кирәк бу көтелмәгән димләү турында. Ихтимал, табылырга торган бәхет шул үзедер инде…

Шулай уйлады, шулай хыялланды Зөфәр, һәм күңеленнән «Гамбәр, Гамбәр» дип акрын гына кабатлап утырган чакта, кинәт бик ачык булып, йөрәген сискәндереп, аның күз алдына Рәшидәсе килеп басты.