Знаёмства з чароўным каралеўствам і яго дзіўныя жыхары

Дзеці чулі пра Залюстрэчча ў казках, але трапіць у яго самім… Ці маглі яны пра такое нават марыць?

– Як такое магчыма? – ледзь дыхаючы, спытала Мілана. – Гэта ж проста неверагодна.

Тым часам на дуб, праз які яны тут з’явіліся, прыляцела сарока. Яна ўселася на сук і пачала з цікаўнасцю іх разглядаць. Дзеці зірнулі на птушку і адвярнуліся. Сарока як сарока, хоць і не так часта яны трапляюцца на вочы.

– Я ўжо і сам не ведаю, ува што цяпер верыць, – разгублена адказаў Янка. – Не, я чытаў казку «Аліса ў краіне цудаў», глядзеў з захапленнем фільм «Дзясятае каралеўства». Але патрапіць у тую краіну самому… Такое ў галаве не ўкладаецца. Ушчыкніце мяне! Можа, я сплю?

– Ушчыкніце тады і мяне.

– Цікава, што гэта за месца?

– Ну, дзіўныя людзі! – пачулася ўгары.

Яны ўзнялі галовы, але там, апрача сарокі, нікога не было. Янка і Мілана здзіўлена пераглянуліся і зноў паднялі галовы.

– Вандруюць у нашым каралеўстве і нават не ведаюць, дзе яны, – данеслася ізноў.

– Сарока размаўляе? – уразілася Мілана.

– Вядома ж, размаўляе, – прамовіла сарока, нібыта была здзіўленая такім пытаннем. – А якія ж сарокі, на вашую думку, яшчэ бываюць? Хіба што нямыя, – працягвала размаўляць з імі балаболка, крыху пакрыўджаная іх заўвагай. – Во народ, во людзі! З якога, цікава, каралеўства, вы да нас завіталі, што гаманкіх сарок не бачылі? Фы, – чмыхнула незадаволена яна і, саскочыўшы з галіны, некуды паляцела.

– Во цуд, – толькі і прамовіла дзяўчынка.

– Мажліва, цыркавая, – выказаў здагадку ейны брат. – Хутчэй за ўсё з нейкага цырка. Муштраваная, – упэўнена выказаўся ён.

– Так, – пагадзілася сястра. – Не, мне трэба прысесці. Нешта ў мяне ад усяго гэтага галава закруцілася.

Яна запрыкмеціла непадалёк ад дуба вялікі камень, падышла да яго і памкнулася была прысесці. Але нечакана пачула перасцерагальнае сыканне.

– Асцярожна, змяя! – гукнуў Янка, пабачыўшы, як з-за каменя паднялася галава паўзуна, і кінуўся да сястры.

– Так, асцярожна, пані! Глядзіце, на што сядаеце, – даляцела з-за каменя.

Мілана стаяла, вылупіўшы вочы і не верачы ім. Ужо і змяя размаўляе з ёй! Янка таксама заўважыў гэта і замарудзіў свой рух, гледзячы на змяюку, нібы зачараваны.

– О, каралеўна! – змяніла змяя тон, выказваючы пашану да Міланы. – Прабачце, не адразу пабачыў, што вы каралеўская асоба. Шчыра перапрашаю.

Змяя размаўляла. Гэта быў пан Вуж, – звычайны вуж, на галаве якога жаўцелі плямкі, нібы намаляваныя вушкі.

Вочы Міланы зрабіліся вялікія-вялікія, і раптам усё некуды паплыло. Янка ледзьве паспеў падхапіць яе. Колькі дзяўчына была ў непрытомнасці, цяжка сказаць. Калі яна ачомалася, пабачыла твар брата.

– Урэшце! Дзякуй Богу, ты ачуняла! А то мы перахваляваліся.

Мілана сціпла ўсміхнулася і стомлена павярнула галаву, пасля падхапілася і прыціснулася да брата. Побач з ёй, крыху прыўзняўшыся ад зямлі, гайдаўся Вуж. Яго пыска і напалохала дзяўчыну. Ён незвычайна ўсміхаўся, амаль па-чалавечы.

– Не пужайся, – супакоіў яе Янка, – ён добры.

І Вуж пры гэтым, нібы пацвярджаючы, хітнуў галавой, не перастаючы дзіўна ўсміхацца. Здавалася, што ён разумее ўсё, што кажа Янка. Ці не цуд?

– Мне тут наш новы знаёмы апавёў… – пачаў гутарку хлопец.

– Які знаёмы? – перапыніла яго сястра, не зусім разумеючы, пра што гаворка.

– Вось ён, Вуж.

І змейка ізноў весела і спагадна кіўнула галавой.

– Ты жартуеш? А, разумею, ты спрабуеш мяне павесяліць. Слухай, Янка, я страціла толькі прытомнасць, а не розум. Так, ён вельмі пацешны, нават дзіўны, але я ведаю, змеі не размаўляюць.

– Як гэта не размаўляюць? Што за навіна?! – знікла ўсмешка з пыскі Вужа.

– А-а-а! – спалохана залямантавала Мілана. – Змяя размаўляе!

І яна хутка схавалася за Яна. Дзяўчына ўся трэслася ад перапуду. Такога яна яшчэ ніколі ў жыцці не бачыла ды нават не чула, што такое бывае. Мілана адчувала, што яшчэ не з’ехала з глузду і што гэта не сон: «Усё адбываецца насамрэч, а не падаецца», – ад гэткіх думак ёй станавілася яшчэ горай.

– Не лякайся, сястрычка, – паспрабаваў ізноў супакоіць яе Янка. – Я сам напачатку быў крыху здзіўлены і спалоханы. А потым пагаманіў з ім. Высветлілася, што тут усе жывыя істоты размаўляюць.

– Як гэта? Ты жартуеш? Ці такое бывае?

– Здаецца, тут бывае.

– Прабачце, цудоўная каралеўна і высакародны рыцар, але вы сапраўды нейкія… – падбіраў ён словы, не жадаючы іх пакрыўдзіць ці выказаць непавагу. – Словам, як не з нашага каралеўства, не з нашых зямель. Вы так дзіўна ўсё кажаце. Прабачце, але ж адкуль вы? Я сустракаў усіх высакародных асоб падчас святочных імпрэз, але вас бачу ўпершыню. Упэўнены, вы дакладна не згэтуль.

– Мы… мы… – задумаўся Янка, разважаючы, як лепей адказаць, што прыдумаць.

– А якое гэта каралеўства? – перапыніла яго Мілана.

– Вядома ж, каралеўства Сварга! – з гонарам азваўся Вуж.

– А хто гэта? – запыталася Мілана.

– Ды ніхто. Папросту так каралеўства называецца. Як жа вы тут вандруеце, калі нават не ведаеце, дзе вы?

– Ды мы выпадкова сюды трапілі, – адказаў Янка.

– Заблукалі, ці што?

– Можна і гэтак мовіць.

– Во, у нядобры ж час вы сюды трапілі, – з сумам уздыхнуў Вуж.

– Што так?

– Ды яшчэ гадоў колькі таму тут было адно з самых квітнеючых каралеўстваў, а цяпер… – і Вуж зноўку ўздыхнуў.

– А што з ім здарылася?

– Як, вы не ведаеце?

– Не, адкуль? Мы ўпершыню тут.

– Пэўна, вы з надта далёкага каралеўства, – прамовіў Вуж.

– О, гэта так! – пацвердзіў Янка.

– Яшчэ не гэтак даўно, недзе гадоў дваццаць таму, гэтымі землямі кіраваў мудры і добры кароль. І ўсе яго любілі і шанавалі, бо ён клапаціўся пра сваё каралеўства, як ніхто іншы. Усяго сябе аддаваў дзеля дабрабыту гэтай зямлі, і дбаў, каб кожны ягоны насельнік жыў добра. Але невядома, скуль і як з’явіўся чорны вядзьмак Волх. Ніхто не ведае, адкуль ён прыйшоў, некаторыя кажуць, што з самога Лукамор’я. Яму ўдалося выклікаць давер у нашых жыхароў, а потым ён падлабуніўся і да караля. Волх зачараваў яго сваім штукарствам, а калі налучыўся момант – атруціў, а ўсім сказаў, што гэта нехта з каралеўскай аховы ўчыніў. І паабяцаў усім разабрацца з гэтым. Ды так незаўважна для ўсіх і замацаваўся на стальцы.

– А што ж каралеўская ахова?

– А што ахова? Народ паверыў новаму каралю, які ашуканствам захапіў уладу. А ахова, разумеючы, што ўсе падазрэнні на іх, хутка разбеглася.

– Яны што, збаяліся?

– Не ведаю. Мо хто і спалохаўся, а можа, хто і расчараваўся ў жыхарах каралеўства за тое, што яны паверылі ў ману, ды з той крыўды і сышлі. Пра што тут казаць, калі сышоў нават улюбёны волат караля – Вярнігара. Ён мог горы руйнаваць, падымаць і кідаць вялізныя камяні. Гэта быў наймагутнейшы волат…

– Уражвае!

– Так, моцы ён надзвычайнай.

– І што, ён так і не пажадаў вярнуцца?

– Не. Нават калі жыхары і самі ўжо зразумелі, кім ёсць гэты чорны вядзьмак, і пайшлі да Вярнігары прасіць, каб той дапамог пазбавіцца ад Волха, ён не стаў з імі і размаўляць, а толькі сышоў невядома куды.

– А чаму, пане, вы кажаце, што Волх – чорны вядзьмак? Ён што, насамрэч нейкі чарадзей?

– Мажліва, і не самы магутны, але дакладна надзвычай хітры і падступны.

– А што ён можа? На што здольны?

– Волх валодае чароўным кіем, з дапамогай якога выклікае такія рэчы, што і ў начных немарасцях вы не бачылі. Таму яму ніхто не можа даць рады.

– Дык атрымліваецца, уся ягоная моц у тым кіі? – выказаў здагадку Янка.

– Ха! Каб так. Аднойчы адзін з ягоных блізкіх паплечнікаў адважыўся паўстаць супраць яго – завалодаў кіем, які паспрабаваў скіраваць супраць свайго гаспадара.

– І?

– Ды нічога не атрымалася. У ягоных руках гэта быў не болей чым звычайны кій.

– Значыцца ім можа карыстацца толькі Волх?

– Падобна на тое.

– А што здарылася з тым паўсталым набліжаным?

– Яго чакала жорсткая расправа. Волх яго кінуў сваім верным дзікам. Гэта было жахлівае відовішча. Яны растапталі і разадралі паўстанца жыўцом.

– Верныя дзікі?

– Так. Волх сабраў вакол сябе багата лютых і драпежных істот – дзікоў, ваўкоў, крумкачоў, ваўкалакаў…

– Ваўкалакаў? Яны сапраўды існуюць? Пярэваратні? – здзіўлена перапыніла Мілана.

– О, гэта надта крыважэрныя істоты. Адны з найстрашнейшых істотаў, якія яму прыслугоўваюць. Яны больш драпежныя за ваўкоў, не грэбуюць у ежы нічым. Ды нярэдка і на людзей нападаюць, асабліва на маладых. А тое і на дзяцей. Тыя яшчэ пачвары!

– Жах які…

– Яшчэ не жах. Тыя монстры не ядуць сваіх ахвяраў, а высмоктваюць з іх кроў, мазгі, чым амалоджваюць сябе. І ніхто не можа процістаяць ім.

– А як жа гэтыя пачвары выглядаюць? Як іх распазнаць?

– Не вельмі цяжка. У адрозненне ад ваўка ён мае вакол шыі белы пасак, а праз поўсць на тулаве месцамі відаць і ягонае чалавечае цела. І вочы ў яго чалавечыя, а вые ён не па-воўчы, а нібыта скавыча і плача.

– Так, нешта ўжо ніякавата. І што, ніяк нельга ім даць рады?

– Іх толькі пабачыш, ужо карціць уцякаць, як мага далей.

– Зразумела, чаму вашага Волха ніхто не можа адужаць.

– Калі вы думаеце, што гэта ўсе істоты, якія яму прыслугоўваюць…

– Што, яшчэ ёсць нехта?

– З найбуйнейшых гэта Цмок.

– І яны тут існуюць?

– Насамрэч яны не такія і злосныя, хоць і з рознымі характарамі сустракаюцца. Але чаму гэты Цмок выступае на баку Волха, ніхто не ведае. Звычайна цмокі нікому не падпарадкоўваюцца. Пэўна, у Волха нешта ёсць, што змушае таго слугаваць яму.

– Ведаць бы што.

– О, тады гэта надта падважыла б магутнасць ведзьмака.

– Скажыце, пане Вуж, – звярнулася з павагай да змяі Мілана, – няўжо ва ўсім каралеўстве Сварга няма ніводнага мудраца, у якога можна было б атрымаць адказы на тое, як можна даць рады чарадзею і даведацца пра Цмокавы сакрэты. Хоць нехта ведае гэтыя таямніцы?

– Мудраца?.. Зрэшты, ёсць у нас адзін такі мудры Пугач.

– Гэта ўжо цікава.

– Але… Не любіць ён ні з кім размаўляць.

– А што так?

– Замкнёны ён, як пустэльнік. Разумееце?

– Занадта разумны, каб весці размовы з простымі людзьмі?

– Так, – зразумеў жарт Вуж. – Нешта накшталт таго. З людзьмі не любіць размаўляць, ды і ні з кім наагул. Ведае, калі не ўсё, дык дужа багата, а вось гутарыць пра тое ні з кім не мае ахвоты.

– А мо не так спрабавалі завесці з ім гаворку? – запыталася Мілана.

– У сэнсе? – не зразумеў Вуж.

– Можа, усе прыходзілі да яго толькі з пытаннямі, як да бяздушнага даведніка? А ён жадае, каб да яго прыйшлі проста шчыра паразмаўляць, як да цікавага сябра і суразмоўцы.

– Авохці мне! – здзівіўся Вуж такому нечаканаму падыходу. – А ведаеце, мажліва, вы і маеце рацыю. Усе прыходзілі да яго адно таму, што ім усім было нешта трэба, але ніхто не прыходзіў да яго проста на госці, па-сяброўску. Паспрабуйце, а раптам з вамі ён падзеліцца сваімі ведамі…

– А як жа нам трапіць да яго?

– Я завяду вас, калі жадаеце, – зычліва прапанаваў Вуж.

– О, як гэта велікадушна з вашага боку, – усцешыліся Мілана з Янкам. – Мы будзем вельмі ўдзячныя.

– Ну што вы, – збянтэжыўся Вуж. – Калі ў вас нешта атрымаецца, гэта нам самім на карысць.