Старыя знаёмыя. План па вызваленні караля Мацея і каралеўства

Першай прачнулася Мілана. Дзяўчынка расплюшчыла вочы, агледзелася і ўсміхнулася.

«Як жа тут файна і ўтульна, – падлавіла яна сябе на думцы. – Усё тут, як у казцы, у якую я чароўным чынам патрапіла. А сама нібы прыгожая каралеўна». І няхай яна была не ў палацавых пакоях, і не спала на сямі пярынах, аднак усё гэта падалося Мілане не менш рамантычным, загадкавым і таямнічым. Распавядзі яна каму хоць частку гэтага – ні за што не дадуць веры!

Яна яшчэ раз азірнула пакой, пацягнулася і вылезла з цёплага ложка. Казка казкай, а сёння чакаюцца госці з нагоды іх з Янкам з’яўлення, трэба дапамагчы гаспадару.

Пугач ужо клапаціўся па гаспадарцы, але было відаць, што і ён нядаўна падняўся.

– Дзень добры, юная каралеўна! Ці добра вам спалася? – павітаўся ён.

– Дабрыдзень, спадар Пугач! Так, дзякуй! У вас так утульна, што сніліся выключна салодкія сны.

– Хо-хо, дзякуй! – павесялеў птах. – Залічу за камплімент, вельмі прыемна. Юнай пані гарбату падаць ці адразу сняданак?

– Вой, дзякуй, толькі гарбату.

– Як пажадаеце. Тады пакуль умывайцеся, я зараз прыгатую. Акурат нядаўна паставіў імбрычак.

Мілана прывяла сябе ў парадак і выйшла да стала. Гасцінны Пугач прыгатаваў ёй зусім лёгкі сняданак. Дзяўчына прысела, паднесла да вуснаў кубачак гарачай гарбаты і зацягнулася водарам.

– Як шыкоўна пахне, – замілавана прамовіла яна і зрабіла глыточак. – Што гэта?

– Хо, найсмачнейшыя духмяныя і гаючыя зёлкі – чабор, ліпавы цвет, крыху мяты і мелісы, ну і так, па дробязі. А для асаблівай асалоды – борцевы мёд ад лясных пчол-баровак.

– Ай, як цудоўна! – шчыра здзівілася Мілана. – У нас такога, падаецца, і не знайсці.

– Дык мы жывём у лесе, – сціпла пахваліўся Пугач. – Вам смакуе?

– Шыкоўна!

Яна адпіла яшчэ, і напой, хоць і быў гарачы, прабегся па нутры адначасова цяплом і прыемнай прахалодай мятных траў. І адразу ж зрабілася так прыемна, лёгка і ўтульна…

– М-м-м, – была дзяўчына ў захапленні.

А потым яна яшчэ і адкусіла хатняе хрумсткае печыва, клапатліва вырабленае гаспадаром, запіла і тым засталася вельмі задаволеная:

– М-м-м, цудоўны смак.

– Мяне, прызнацца, вельмі цешыць, што так дагадзіў юнай пані, – расчулена прамовіў птах. – Але ж дзе наш Янка? Ён дагэтуль яшчэ не выйшаў. Няўжо яшчэ спіць?

– Напэўна. Я ўчора клалася, а ён заставаўся яшчэ пачытаць. У вас такая багатая і цікавая бібліятэка. Мой брат быў настолькі захоплены, што папросту не мог адарвацца. Я нават і не ведаю, а каторай ён лёг. Не здзіўлюся, калі ўжо пад раніцу.

– Ён, пэўна, аматар?..

– Так. Ён і дома шмат вольнага часу праводзіць за кнігамі.

– Гэта вельмі пахвальна, калі малады чалавек прагне ведаў і цягнецца да іх. Вельмі пахвальна! У вас, напэўна, таксама вялікая бібліятэка?

– Дастаткова багатая, але з вашай і блізка не параўнаць, – гаспадар, вядома ж, усцешыўся такім словам, прыняўшы іх за пахвалу. – Яе пачаў складаць яшчэ наш дзядуля, ён быў вучоны.

– Сапраўды?! – прыемна здзівіўся Пугач.

– Так. Потым працягнуў гэты занятак тата, ну і маці далучылася.

– А тата – таксама вучоны?

– Не, толькі дзядуля па маці. А маці ў нас лекарка.

– Мая ёй павага.

– Дзякуем! А нейкая частка кніг – наш унёсак.

– Вельмі добра.

– Тым не менш у вас кніг значна болей.

– Гэта і зразумела, – усміхнуўся птах. – Іх збірала шмат пакаленняў, многія з гэтых кніг значна старэйшыя за мяне. Ім нават больш гадоў, чым маім бацькам і бацькам маіх бацькоў.

– Ад гэтага яны яшчэ больш каштоўныя.

Нечакана іх размову перапыніў заспаны голас:

– Добрай раніцы! Ці дзень?!

Яны азірнуліся, і на іх тварах з’явілася лагодная ўсмешка. У пройме стаяў, пазяхаючы, паўсонны Янка, паціраючы вочы.

– Добрай!

– Нават не буду пытацца, выспаўся ты ці не, – пажартавала сястра.

– І не пытайся, – толькі адмахнуўся брат.

– Але ж а каторай ты лёг? – усё ж пацікавілася яна.

– Нават не ведаю, – толькі пацепнуў ён плячыма. – Але вельмі… – ізноў пазяхнуў ён.

– Вельмі познай ноччу ці ранняй раніцай? – не пераставала дражніцца сястра.

– Недзе паміж, – усміхнуўся хлопча. – Так засядзеўся, што і не прыпомню.

– Знайшлося што цікавае? – спытаўся гаспадар.

– Так, і дужа багата. У вас шыкоўная бібліятэка. Столькі ўсяго!

– Дзякую! Буду рады, калі яна прынесла карысць.

– Яшчэ і якую! Я дазволіў сабе некалькі кніг адкласці. Вывучаў іх і знайшоў інфармацыю, якой мы можам скарыстацца. І хацеў бы гэтымі знаходкамі і сваім меркаваннем наконт іх падзяліцца з вайскаводцамі, калі вы не супраць.

– Вядома ж! Я толькі за. А калі не сакрэт, што такое цікавае атрымалася адшукаць?

– Для вас не сакрэт. Але я хацеў бы напачатку прывесці розум у парадак. Бо ўстаць устаў, а прачнуцца не паспеў, – пажартаваў хлопец.

– Хо-хо-хо, – засмяяўся Пугач. – Добра, мой юны сябра, усё разумею, пачакаю. Мяркую, да вечара амаль усе прыйдуць, там і паслухаю.

– Так хутка? – здзівіліся Янка з Міланай.

– Я ні на імгненне не сумняваўся, што вы прыйдзеце нам на дапамогу.

– Такі давер вельмі нас цешыць, – прызналася Мілана. – Але што было б, каб Вужу не атрымалася нас адшукаць? Бо мы маглі і не быць там.

– Тады я прапоўз бы ўсё ваша каралеўства, але б адшукаў вас, – выказаўся вужык.

– Калі шчыра, у мяне было вельмі моцнае прадчуванне, што ён знойдзе вас. Інакш і не ўяўляю, бо вы насамрэч нам зараз вельмі патрэбныя. Толькі на вас усе нашыя спадзяванні. У любым выпадку сабрацца на нараду не будзе марным. Жыць далей пад прыгнётам, зведаўшы і памятаючы, што такое воля, больш ужо немагчыма. Даўно час аб’яднацца ўсім ізноў і зрынуць тыранію, гэтае ярмо са сваіх плячэй.

– «Памерці стоячы альбо жыць на каленях?!» – згадаў былыя часы Янка.

– Менавіта так! – Пугач яшчэ раз зірнуў на хлопца і прамовіў: – Але зараз, мне здаецца, вам трэба надаць бадзёрасці. Бо сёння спатрэбіцца ясны розум і светлая галава.

– Так. Кубачак кавы мне б зараз не зашкодзіў.

– Кавы? – перапытаў птах.

Падобна, ён не ведаў, што гэта. Напэўна, у каралеўстве яго не існавала.

– Ну, гэта напой такі, бадзёрасці надае, дапамагае прачнуцца, – патлумачыў Янка.

– Такога напою, на жаль, я не ведаю. Але магу прапанаваць нешта іншае, не горшае.

– Не адмоўлюся.

– Добра. Тады пакуль займайцеся сваімі справамі, а я зраблю.

Хлопча пайшоў прыводзіць сябе ў парадак, а Пугач узяўся за прыгатаванне. Умыўшыся, Янка выйшаў у гасцёўню і з прыемным здзіўленнем на твары стаў знерухомеўшы. Па пакоі разыходзіўся смачны карамельна-арэхавы водар. Ужо толькі ад яго на душы рабілася цёпла і светла.

– М-м-м, чым так пахне?

– Сядайце, зараз пакаштуеце.

– Што гэта можа быць? – перапытаў ён яшчэ раз, звярнуўшыся ўжо да Міланы, якая магла сачыць за дзеяннямі Пугача.

Дзяўчынка толькі пацепнула плячыма.

Напой акурат быў гатовы, запараны, і гаспадар наліў кубачак Янку, які прысеў за стол і чакаў сваёй порцыі.

– Вам таксама, юная каралеўна? – прапанаваў Пугач Мілане.

– Так, хацелася б пачаставацца. Я хоць і бачыла, але так і не зразумела, што гэта.

Пугач на тое толькі ўсміхнуўся.

– Калі ласка. Але я крыху здзіўлены, што вы такога не каштавалі, зрэшты, як і я вашай кавы.

Брат з сястрой адпілі па глыточку, смакуючы пітво.

– Ну як? – пацікавіўся гаспадар.

– Але нешта ў гэтым ёсць, – прызналася Мілана. – Уласна карамельна-арэхавы смак з лёгкай гаркатой надае асаблівы прысмак.

– Так, сапраўды, – пагадзіўся Янка. – Нават да какавы з малаком чымсьці падобна.

– Какава? Хм, такога напою я таксама не каштаваў, – дзівіўся і тут Пугач.

Яны пілі, атрымліваючы асалоду, і смачна закусвалі хрумсткім печывам, якое было вельмі дарэчы.

Дапіўшы, юнакі паставілі кубачкі на стол і падзякавалі гаспадару.

– Дзякуем за пачастунак! – прамовіла Мілана. – Але ж, спадар Пугач, прызнайцеся, калі ласка, што гэта?

– Так і не здагадаліся?

– Папраўдзе, нават ніякіх думак не ўзнікае. Нешта непараўнальнае.

– Хм, – усміхнуўся птах, – на самай справе ўсё вельмі проста. Гэта жалудовы напой.

– Жалудовы напой? Як гэта? – не маглі паверыць у такую прастату яны. – Са звычайных жалудоў?!

– Ну, не зусім, тут таксама ёсць свае тонкасці. І не любыя жалуды можна выкарыстоўваць.

– Не падзеліцеся? – пацікавілася Мілана, якая вельмі захацела даведацца рэцэпт. – Калі ласка!

– Чаму ж не? Можна. Па-першае, выбіраць трэба толькі спелыя, цвёрдыя, зелянявыя жалуды. Мяккія, хутчэй за ўсё, могуць быць папросту чарвівыя.

– Зразумела.

– Можаце назбіраць пасля першых замаразкаў – вельмі добры час для іх. Калі пажадаеце пазбавіцца гаркоты – вымачыце альбо паварыце іх з паўгадзіны, можаце болей. Але ж некаторыя менавіта іх гаркоту і шануюць. А потым раскладаеце іх на бляху – і ў печ. Як прасохнуць, пачысціце ад шалупіння, яны падзеляцца на дзве палоўкі. Можна пакалоць і яшчэ драбней, каб яны хутчэй падсмажыліся. І зноўку іх смажце, але не ператрымайце. Дастаткова, каб яны пабурэлі і былі хрумсткія. М-м-м, у гэты час такі водар неверагодны стаіць!

– Вы пакуль запарвалі напой, духмяна пахла на ўсё памяшканне, – прымеціла дзяўчына. – Уяўляю, што адбываецца, калі іх смажыш.

– Так, нешта надзвычай прыемнае. Потым застаецца змалоць зярняткі на парашок, які можна варыць, на ваш густ. Яшчэ я дадаю змолатыя карані цыкорыя. А можна і парашок з падсмажанага ячменю, жыта ці аўса. Што каму даспадобы. Ну, і для прысмаку дадаю лыжачку мёду.

– Дзякуй вялікі, спадар Пугач! – падзякавала Мілана. – Як-небудзь здзіўлю нашых бацькоў. Няхай таксама паспрабуюць здагадацца, што гэта, – пажартавала яна.

– Мяркую, ім таксама прыйдзецца да душы. Апроч таго, гэты ж напой яшчэ і карысны. Ён не толькі надае бадзёрасці, але і дапамагае пры нястраўнасці ды добры для сэрца.

– О, гэта наагул файна.

– Але ж мне цікава, ці падобны ён на вашу каву?

– Ну, мы не вялікія знаўцы. Гэта больш напой для дарослых. Мы з гарачага пітва ўжываем гарбату ці какаву. Каву вельмі рэдка. Але ж адрозненне ёсць.

– І?

– На кожнае свае аматары, безумоўна, але нам спадабалася. Праўда.

– Так, – падтрымаў брат, – вельмі незвычайна. Нешта ў гэтым дакладна ёсць.

– Дзякуй, дзякуй! Вядома ж, усе стравы трэба рабіць з душой. Ну што ж, юны рыцар, – звярнуўся Пугач да Янкі, – ці не адмовіцеся цяпер паўнавартасна паснедаць?

– Так, давайце, – усміхнуўся хлопец.

Гаспадар гасціна накарміў юнакоў, пасля чаго даў ім пэўны час адпачыць пасля сняданку, а сам заняўся гаспадаркай. Хутка да яго далучыліся і Мілана з Янкам. Бо добра разумелі, што сёння будуць госці, якія прыбудуць здалёк. І трэба будзе іх сустрэць як мае быць.

Удзень завітаў першым рыцар Мікалай, паплечнік караля. Ён плячо ў плячо біўся разам з Мацеем. Даведаўшыся, што Янка з Міланай ізноў могуць тут апынуцца, вобцас панёсся, адкінуўшы ўсе справы. Ён і ўвайшоў амаль так жа хутка, як і нёсся сюды.

– Янка, Мілана, гэта вы? Дарагія нашы, дайце ж я вас абдыму, – кінуўся ім насустрач гарачы на справы рыцар.

І толькі выказаўшы свае гарачыя пачуцці, ён успомніў, хто перад ім, і выявіў адпаведную тактоўнасць і далікацтва.

– Прашу прабачыць мяне, Ваша Вялікасць, – укленчыў ён перад Міланай, апусціўшыся на калена.

– Мы вельмі ўсцешаныя такой гарачай і ветлівай сустрэчай. Падыміцеся ж, прашу вас.

– Як я магу, о каралеўна?!

Але Янка сам падышоў да яго і падняў за локці.

– Шаноўны рыцар! Устаньце, я таксама вас прашу. Сваю адданасць вы пацвердзілі на справе. І не годна вам стаяць зараз на каленях. Мы яшчэ падчас нашых мінулых бітваў выказаліся, што сярод нас няма ні галоўных, ні падначаленых, ні старэйшых, ні малодшых. Мы ўсе роўныя адзін перад адным, бо плячо да пляча змагаліся з ворагам.

Рыцар кіўнуў галавой у знак згоды і падняўся. Выпрастаўшыся, ён прыклаў руку да сэрца і паважліва схіліў галаву.

– Дзякую! Але ведайце, я і ўсе рыцары гатовыя верна і аддана служыць вам да скону.

– Дзякуем, высакародны рыцар! – паклаў Янка яму руку на плячо. – Вашы жыцці спатрэбяцца і нам, і каралеўству.

– Так, – падтрымала Мілана, – мы будзем радыя бачыць вас жывымі. І верым, што пасля ўсяго вашы рукі будуць трымаць не меч, а паслужаць у гаспадарцы дзеля сваёй сям’і.

– Спадзяюся і мару пра гэты час, – прамовіў рыцар.

– Ён ужо не за гарамі!

– Як вы тут, то я ў гэта шчыра веру…

– Але ж зараз вы з дарогі, трэба падмацавацца, – клапатліва прамовіла дзяўчына.

– Так, скакаў да вас так, што ледзьве не загнаў каня.

– Я паклапачуся пра яго, – прапанавала Мілана.

– Хадзем, я дам табе мех аўса, – адгукнуўся Пугач.

– О, вялікі дзякуй за клопат. Мой конь стаміўся яшчэ болей за свайго гаспадара.

Госця пасадзілі за стол, а Мілана ўзяла невялікі мех з аўсом і адправілася карміць стомленую жывёлу. Янка не хацеў заставацца ў баку і набраў вядро вады, каб каня з дарогі яшчэ і напаіць, што было не меней важна. Той, змучаны далёкай дарогай, выпіў яго амаль за раз.

Раптам пачуўся грукат капытоў. Хтосьці дастаткова хутка набліжаўся. Ад лесу падаўся бляск даспехаў. Было відаць, што яшчэ адзін рыцар скача да іх. Неўзабаве яны пазналі ў яго постаці старога знаёмага. Вершнік наблізіўся, прыпыняючы свайго скакуна, і саскочыў у якіх двух метрах ад іх. Спешыўшыся, ён апусціўся ва ўсіх сваіх латах на калена, не выпускаючы з рук павады. Вельмі кранальна было бачыць, што і конь таксама разам з ім укленчыў на пярэднюю нагу.

– Не, не, не, – адразу замахаў рукамі Янка. – Ніякага кленчання, хопіць на сёння.

– Высакародны рыцар, устаньце, – папрасіла і Мілана, – годзе вам.

– Але ж як я яшчэ магу засведчыць вам сваю павагу?

– Не час зараз адзін прад адным на калены кідацца, не дзеля таго мы разам столькі перажылі і біліся побач, – выказаўся Янка.

– І сапраўды, вы ўжо ўсё даказалі на справе, – падтрымала Мілана. – А астатняе не варта. Не такія мы ўжо значныя персоны.

– Але…

– І ніякіх але, – прамовіла Мілана. – Гэта наша просьба.

– Як скажаце, міласцівая каралеўна.

– Праходзьце лепей да стала. Мусіць, стаміліся з дарогі.

– Ёсць трошку, але не гэта галоўнае.

– Праходзьце, праходзьце. Аб вашым кані мы паклапоцімся.

– Гляджу, мяне ўжо нехта апярэдзіў? – прамовіў рыцар, заўважыўшы, што яго скакун тут не адзін.

– Так, толькі нядаўна прыехаў.

– Гэта я бачу, – выказаўся ён, падыходзячы бліжэй.

Рыцар пагладзіў каня па шыі і па корпусе, затым пацёр далоні і прамовіў:

– Доўга ж, відаць, на ім скакалі, увесь упараны.

– Стаміўся, бедны, – сказала Мілана і памкнулася паднесці каню мех з аўсом.

– Пачакайце, калі ласка, – прыпыніў яе рыцар.

– Ён цэлае вядро ад смагі за раз выпіў.

– Мяркую, гэтага мала.

– Мала? Цэлага вядра?

– Так. Пажадана, каб яму яшчэ вядро налілі.

– Ну што ж, вы лепей знаецеся ў конях, пайду яшчэ па ваду. А лепш два вядры адразу прынясу. Ваш конь, бачу, таксама патрабуе.

– О, быў бы вельмі ўдзячны.

– Ха, не варта, – адмахнуўся зычлівы хлопец.

– А я пакуль іх аўсом пакармлю, – прапанавала Мілана.

– Не-не, ні ў якім выпадку, – запярэчыў рыцар.

– Чаму ж? – не зразумела дзяўчына.

– Справа ў тым, што каня напачатку трэба напаіць вадой, а потым ужо можна даваць авёс. Калі даць каню запіць авёс, збожжа ўнутры разбухне, і конь будзе пакутваць на страўнік.

– Зразумела, дзякуй за падказку.

– Пазней мы ўжо самі сходзім на рэчку ды дагледзім, пакупаем іх.

Янка хутка вярнуўся, але вёдры былі няпоўныя, для яго зацяжкія. Як толькі коні іх прагна асушылі, рыцар сам узяў ёмістасці і пайшоў па ваду, а Мілана клапатліва прынялася карміць першага каня.

Як толькі яны накармілі коней, пачуўся хруст, а потым з-за дрэў паказаўся магутны зубр, прадстаўнік велічных і незалежных істот.

І так на працягу ўсяго дня да іх далучаліся вайскаводцы, а таксама тыя, хто прагнуў вольнага і мірнага жыцця без прыгнёту і прымусу, хто быў гатовы ў бітве заваяваць для сябе свабоду.

Пад канец вечара прыйшоў і баявы мядзведзь. Няспешна ідучы, ён падаваўся марудным. Але ў баі ці калі добра раззлаваць яго – паспрабуй яшчэ ўцячы, умомант дагоніць! Яго цярпліва чакалі, бо ўсе добра памяталі, як адважна і мужна баявыя мядзведзі сябе праявілі ў мінулых бітвах. Сапраўдныя прыроджаныя ваяры, вартыя павагі.

Амаль усе прадстаўнікі гатовых падняцца на паўстанне былі ў зборы. Нарэшце было вырашана пачаць ваенную нараду. Вайскаводцы сабраліся вакол круглага стала. Іх мужнасць, гатоўнасць да справы выразна адлюстроўваліся на іх гордых і непакорных тварах. Іх вочы гарэлі, як у каршукоў, гатовых рынуцца ў бой. Але ўсе гэтыя бясстрашныя і загартаваныя ў баях ваяры пакорліва і ўважліва чакалі, што ім скажуць юныя рыцар і каралеўна. Бо ўсе добра ведалі і памяталі, што толькі дзякуючы юнакам была атрымана ў мінулы раз перамога. Усе былі ўдзячныя ім за гэта і шчыра спадзяваліся на тое, што пад іх умелым і таленавітым камандаваннем яны здолеюць атрымаць перамогу. Нават нягледзячы на тое, што іх сілы ладна патрапаныя. І, пэўна ж, зараз давядзецца значна цяжэй. Але ўсе былі гатовыя пераадольваць любыя перашкоды, цяжкасці і нягоды, каб толькі ў канцы ізноў пабачыць яе – доўгачаканую волю.

Таму і позіркі ўсіх так пільна былі засяроджаныя на Янку і Мілане. Дзяўчына паклала на стол мапу каралеўства і разгарнула яе так, каб усім было добра відаць. А хлопец прынёс некалькі старых і важкіх кніг з бібліятэкі Пугача і прамовіў:

– Яшчэ раз вітаем вас усіх, шаноўнае спадарства, дзякуем, што адгукнуліся на заклік!

– Гэта вам шчыры дзякуй, што пагадзіліся нам дапамагчы, – выказаўся рыцар Мікалай.

– Так, так… – падтрымалі разам астатнія.

– Сапраўдныя сябры ніколі не кідаюць сваіх сяброў у цяжкую хвіліну, – адказала на тое Мілана.

– Дзякуем! Нам вельмі прыемная ваша пашана, – падзякаваў Янка. – Шаноўнае спадарства, мы доўга думалі, з чаго ж варта пачаць нашы дзеянні…

– З вызвалення караля! – гучна і рашуча выказаўся рыцар.

– Безумоўна, з вызвалення караля Мацея! – яго падхапілі ўсе.

– Вы ўжо прабачце, што я вас перабіў, – папрасіў прабачэння ён. – Вызваленне Мацея паслужыць важкім і пераканаўчым заклікам для падняцца на барацьбу. І гэта было б моцным ударам па Семаргалу і яго самалюбстве.

– Менавіта да такога ж рашэння прыйшлі і мы, – пагадзіўся Янка.

– Усё гэта так, – разважліва прамовіў яшчэ адзін рыцар. – Але ж з мінулага разу яны вынеслі добры ўрок. Наколькі мне вядома, яго зараз ахоўваюць больш пільна, чым усіх нас, рыцараў, сцераглі ў мінулы раз. Калі б не высакародны Цмок і ваша кемлівасць, – звярнуся ён з павагай да Янкі з Міланай, – нам бы ў жыцці адтуль не вызваліцца. Тады вельмі пашэнціла, што атрымалася ўгаварыць перайсці Цмока на наш бок. Але як мы зараз хаця б трапім туды?

– А вось пра гэта можна і не турбавацца. Ёсць тут у мяне адна ідэя. Усю ноч спаць не мог, яе абдумваў, – казаў Янка, раскрываючы адну з кніг.

І ўсе ўважліва ўтаропіліся ў фаліянт. Хлопча адкрыў яго пасярэдзіне і пачаў разгортваць укладыш паміж старонак, складзены ў некалькі разоў.

– Дзіўна, – прамовіў Пугач. – Не магу ўспомніць гэтай кніжкі.

– Я выпадкова на яе наткнуўся, – адказаў Янка. – Яна ляжала ў вялікім стосе сярод іншых.

– А, відаць, яна з палацавай бібліятэкі. Іх мне кароль Мацей асабіста перадаў. Усё ніяк не стае часу, каб іх перачытаць.

Прысутныя з цікаўнасцю ўтаропіліся на разгорнутую паперу. Якое ж было іх здзіўленне, калі яны пачалі разумець, што перад імі.

– Я не вялікі спецыяліст па мапах, – гучным голасам прамовіў мядзведзь, – але ж вазьмі мяне трасца, калі на ёй не той самы замак, дзе зараз вязніца.

– Маеш рацыю, – дадаў рыцар Мікалай. – І цяпер там пакутуе наш кароль. Я добра ведаю план тых будынкаў, вось толькі не сцямлю, што гэта такое? – паказаў ён на палосы, якія беглі праз план, нібыта некалькі разоў перакрэсліваючы тэрыторыю замкавага комплексу.

– А вось гэта самае цікавае, – загадкава прамовіў Янка. – Гэта падземныя хады. Пры будоўлі замкаў іх нярэдка клалі як абаронная збудаванне і выкарыстоўвалі падчас аблогі – рабіць вылазкі ў варожы лагер ды дастаўляць правіянт. Але яны звычайна трымаліся ў вялікім сакрэце.

– І з цягам часу пра іх, відаць, зусім забыліся.