XVIII

 
Nullam, Vare, sacra vite prius severis arborem
Circa mite solum Tiburis et moenia Catili.
Siccis omnia nam dura deus proposuit neque
Mordaces aliter diffugiunt sollicitudines.
Quis post vina gravem militiam aut pauperiem crepat? 5
Quis non te potius, Bacche pater, teque, decens Venus?
Ac ne quis modici transiliat munera Liberi,
Centaurea monet cum Lapithis rixa super mero
Debellata, monet Sithoniis non levis Euhius,
Cum fas atque nefas exiguo fine libidinum 10
Discernunt avidi. Non ego te, candide Bassareu,
Invitum quatiam nec variis obsita frondibus
Sub divum rapiam. Saeva tene cum Berecyntio
Cornu tympana, quae subsequitur caecus amor sui,
Et tollens vacuum plus nimio gloria verticem 15
Arcanique fides prodiga, perlucidior vitro.
 

XIX

 
Mater saeva Cupidinum
  Thebanaeque iubet me Semelae puer
Et lasciva Licentia
  Finitis animum reddere amoribus.
Urit me Glycerae nitor, 5
  Splendentis Pario marmore purius;
Urit grata protervitas
  Et voltus nimium lubricus adspici.
In me tota ruens Venus
  Cyprum deseruit, nec patitur Scythas 10
Et versis animosum equis
  Parthum dicere nec quae nihil attinent.
Hic vivum mihi caespitem, hic
  Verbenas, pueri, ponite turaque
Bimi cum patera meri: 15
  Mactata veniet lenior hostia.
 

XX

 
Vile potabis modicis Sabinum
Cantharis, Graeca quod ego ipse testa
Conditum levi, datus in theatro
  Cum tibi plausus,
 
 
Care Maecenas eques, ut paterni 5
Fluminis ripae simul et iocosa
Redderet laudes tibi Vaticani
  Montis imago.
 
 
Caecubum et prelo domitam Caleno
Tu bibes uvam: mea nec Falernae 10
Temperant vites neque Formiani
  Pocula colles.
 

XXI

 
Dianam tenerae dicite virgines,
Intonsum, pueri, dicite Cynthium
  Latonamque supremo
    Dilectam penitus Iovi.
 
 
Vos laetam fluviis et nemorum coma, 5
Quaecumque aut gelido prominet Algido,
  Nigris aut Erymanthi
    Silvis aut viridis Cragi;
 
 
Vos Tempe totidem tollite laudibus
Natalemque, mares, Delon Apollinis 10
  Insignemque pharetra
    Fraternaque umerum lyra.
 
 
Hic bellum lacrimosum, hic miseram famem
Pestemque a populo et principe Caesare in
  Persas atque Britannos 15
    Vestra motus aget prece.
 

XXII

 
Integer vitae scelerisque purus
Non eget Mauris iaculis neque arcu
Nec venenatis gravida sagittis,
  Fusce, pharetra,
 
 
Sive per Syrtis iter aestuosas, 5
Sive facturus per inhospitalem
Caucasum vel quae loca fabulosus
  Lambit Hydaspes.
 
 
Namque me silva lupus in Sabina,
Dum meam canto Lalagen et ultra 10
Terminum curis vagor expeditis,
  Fugit inermem,
 
 
Quale portentum neque militaris
Daunias latis alit aesculetis
Nec Iubae tellus generat, leonum 15
  Arida nutrix.
 
 
Pone me pigris ubi nulla campis
Arbor aestiva recreatur aura,
Quod latus mundi nebulae malusque
  Iuppiter urget; 20
 
 
Pone sub curru nimium propinqui
Solis in terra domibus negata:
Dulce ridentem Lalagen amabo,
  Dulce loquentem.
 

XXIII

 
Vitas hinuleo me similis, Chloe,
Quaerenti pavidam montibus aviis
  Matrem non sine vano
    Aurarum et siluae metu.
 
 
Nam seu mobilibus veris inhorruit 5
Adventus foliis, seu virides rubum
  Dimovere lacertae,
    Et corde et genibus tremit.
 
 
Atqui non ego te tigris ut aspera
Gaetulusve leo frangere persequor: 10
  Tandem desine matrem
    Tempestiva sequi viro.
 

XXIV

 
Quis desiderio sit pudor aut modus
Tam cari capitis? Praecipe lugubris
Cantus, Melpomene, cui liquidam pater
  Vocem cum cithara dedit.
 
 
Ergo Quintilium perpetuus sopor 5
Urget! Cui Pudor et Iustitiae soror,
Incorrupta Fides, nudaque Veritas
  Quando ullum inveniet parem?
 
 
Multis ille bonis flebilis occidit,
Nulli flebilior quam tibi, Vergili. 10
Tu frustra pius heu non ita creditum
  Poscis Quintilium deos.
 
 
Quid? si Threicio blandius Orpheo
Auditam moderere arboribus fidem,
Num vanae redeat sanguis imagini, 15
  Quam virga semel horrida,
 
 
Non lenis precibus fata recludere,
Nigro compulerit Mercurius gregi?
Durum: sed levius fit patientia,
  Quidquid corrigerest nefas. 20
 

XXV

 
Parcius iunctas quatiunt fenestras
Iactibus crebris iuvenes protervi,
Nec tibi somnos adimunt, amatque
  Ianua limen,
 
 
Quae prius multum facilis movebat 5
Cardines. Audis minus et minus iam:
'Me tuo longas pereunte noctes,
  Lydia, dormis?'
 
 
Invicem moechos anus arrogantis
Flebis in solo levis angiportu, 10
Thracio bacchante magis sub inter-
  lunia vento,
 
 
Cum tibi flagrans amor et libido,
Quae solet matres furiare equorum,
Saeviet circa iecur ulcerosum, 15
  Non sine questu,
 
 
Laeta quod pubes hedera virenti
Gaudeat pulla magis atque myrto,
Aridas frondes hiemis sodali
  Dedicet Hebro. 20
 

XXVI

 
Musis amicus tristitiam et metus
Tradam protervis in mare Creticum
  Portare ventis, quis sub Arcto
    Rex gelidae metuatur orae,
 
 
Quid Tiridaten terreat, unice 5
Securus. O quae fontibus integris
  Gaudes, apricos necte flores,
    Necte meo Lamiae coronam,
 
 
Pimplei dulcis. Nil sine te mei
Prosunt honores: hunc fidibus novis, 10
  Hunc Lesbio sacrare plectro
    Teque tuasque decet sorores.
 

XXVII

 
Natis in usum laetitiae scyphis
Pugnare Thracumst: tollite barbarum
  Morem, verecundumque Bacchum
    Sanguineis prohibete rixis.
 
 
Vino et lucernis Medus acinaces 5
Immane quantum discrepat: impium
  Lenite clamorem, sodales,
    Et cubito remanete presso.
 
 
Voltis severi me quoque sumere
Partem Falerni? Dicat Opuntiae 10
  Frater Megillae quo beatus
    Volnere, qua pereat sagitta.
 
 
Cessat voluntas? Non alia bibam
Mercede. Quae te cumque domat Venus,
  Non erubescendis adurit 15
    Ignibus ingenuoque semper
 
 
Amore peccas. Quidquid habes, age,
Depone tutis auribus. A miser,
  Quanta laborabas Charybdi,
    Digne puer meliore flamma! 20
 
 
Quae saga, quis te solvere Thessalis
Magus venenis, quis poterit deus?
  Vix inligatum te triformi
    Pegasus expediet Chimaera.
 

XXVIII

 
Te maris et terrae numeroque carentis arenae
  Mensorem cohibent, Archyta,
Pulveris exigui prope litus parva Matinum
  Munera, nec quicquam tibi prodest
Aerias temptasse domos animoque rotundum 5
  Percurrisse polum morituro.
Occidit et Pelopis genitor, conviva deorum,
  Tithonusque remotus in auras
Et Iovis arcanis Minos admissus, habentque
  Tartara Panthoiden iterum Orco 10
Demissum, quamvis clipeo Troiana refixo
  Tempora testatus nihil ultra
Nervos atque cutem morti concesserat atrae,
  Iudice te non sordidus auctor
Naturae verique. Sed omnes una manet nox 15
  Et calcanda semel via leti.
Dant alios Furiae torvo spectacula Marti,
  Exitiost avidum mare nautis;
Mixta senum ac iuvenum densentur funera; nullum
  Saeva caput Proserpina fugit: 20
Me quoque devexi rapidus comes Orionis
  Illyricis Notus obruit undis.
At tu, nauta, vagae ne parce malignus arenae
  Ossibus et capiti inhumato
Particulam dare: sic, quodcumque minabitur Eurus 25
  Fluctibus Hesperiis, Venusinae
Plectantur silvae te sospite, multaque merces,
  Unde potest, tibi defluat aequo
Ab Iove Neptunoque sacri custode Tarenti.
  Neglegis immeritis nocituram 30
Postmodo te natis fraudem committere? Fors et
  Debita iura vicesque superbae
Te maneant ipsum: precibus non linquar inultis,
  Teque piacula nulla resolvent.
Quamquam festinas, non est mora longa; licebit 35
  Iniecto ter pulvere curras.
 

XXIX

 
Icci, beatis nunc Arabum invides
Gazis et acrem militiam paras
  Non ante devictis Sabaeae
    Regibus, horribilique Medo
 
 
Nectis catenas? Quae tibi virginum 5
Sponso necato barbara serviet?
  Puer quis ex aula capillis
    Ad cyathum statuetur unctis,
 
 
Doctus sagittas tendere Sericas
Arcu paterno? Quis neget arduis 10
  Pronos relabi posse rivos
    Montibus et Tiberim reverti,
 
 
Cum tu coemptos undique nobilis
Libros Panaeti Socraticam et domum
  Mutare loricis Hiberis, 15
    Pollicitus meliora, tendis ?
 

XXX

 
O Venus, regina Cnidi Paphique,
Sperne dilectam Cypron et vocantis
Ture te multo Glycerae decoram
    Transfer in aedem.
 
 
Fervidus tecum puer et solutis 5
Gratiae zonis properentque Nymphae
Et parum comis sine te Iuventas
    Mercuriusque.
 

XXXI

 
Quid dedicatum poscit Apollinem
Vates? Quid orat, de patera novum
  Fundens liquorem? Non opimae
    Sardiniae segetes feracis,
 
 
Non aestuosae grata Calabriae 5
Armenta, non aurum aut ebur Indicum,
  Non rura, quae Liris quieta
    Mordet aqua taciturnus amnis.
 
 
Premant Calena falce quibus dedit
Fortuna vitem, dives et aureis 10
  Mercator exsiccet culullis
    Vina Syra reparata merce,
 
 
Dis carus ipsis, quippe ter et quater
Anno revisens aequor Atlanticum
  Impune. Me pascunt olivae, 15
    Me cichorea levesque malvae.
 
 
Frui paratis et valido mihi,
Latoe, dones et precor integra
  Cum mente nec turpem senectam
    Degere nec cithara carentem. 20
 

XXXII

 
Poscimur. Siquid vacui sub umbra
Lusimus tecum, quod et hunc in annum
Vivat et pluris, age dic Latinum,
  Barbite, carmen,
 
 
Lesbio primum modulate civi, 5
Qui ferox bello tamen inter arma,
Sive iactatam religarat udo
  Litore navim,
 
 
Liberum et Musas Veneremque et illi
Semper haerentem puerum canebat, 10
Et Lycum nigris oculis nigroque
  Crine decorum.
 
 
O decus Phoebi et dapibus supremi
Grata testudo Iovis, o laborum
Dulce lenimen, mihi cumque salve 15
  Rite vocanti!
 

XXXIII

 
Albi, ne doleas plus nimio memor
Immitis Glycerae, neu miserabilis
Decantes elegos, cur tibi iunior
  Laesa praeniteat fide.
 
 
Insignem tenui fronte Lycorida 5
Cyri torret amor, Cyrus in asperam
Declinat Pholoen; sed prius Apulis
  Iungentur capreae lupis
 
 
Quam turpi Pholoe peccet adultero.
Sic visum Veneri, cui placet impares 10
Formas atque animos sub iuga aenea
  Saevo mittere cum ioco.
 
 
Ipsum me melior cum peteret Venus,
Grata detinuit compede Myrtale
Libertina, fretis acrior Hadriae 15
  Curvantis Calabros sinus.
 

XXXIV

 
Parcus deorum cultor et infrequens,
Insanientis dum sapientiae
  Consultus erro, nunc retrorsum
    Vela dare atque iterare cursus
 
 
Cogor relictos. Namque Diespiter, 5
Igni corusco nubila dividens
  Plerumque, per purum tonantis
    Egit equos volucremque currum,
 
 
Quo bruta tellus et vaga flumina,
Quo Styx et invisi horrida Taenari 10
  Sedes Atlanteusque finis
    Concutitur. Valet ima summis
 
 
Mutare et insignem attenuat deus,
Obscura promens; hinc apicem rapax
  Fortuna cum stridore acuto 15
    Sustulit, hic posuisse gaudet.
 

XXXV

 
O diva, gratum quae regis Antium,
Praesens vel imo tollere de gradu
  Mortale corpus vel superbos
    Vertere funeribus triumphos,
 
 
Te pauper ambit sollicita prece 5
Ruris colonus, te dominam aequoris
  Quicumque Bithyna lacessit
    Carpathium pelagus carina.
 
 
Te Dacus asper, te profugi Scythae
Urbesque gentesque et Latium ferox 10
  Regumque matres barbarorum et
    Purpurei metuunt tyranni,
 
 
Iniurioso ne pede proruas
Stantem columnam, neu populus frequens
  Ad arma cessantis, ad arma 15
    Concitet imperiumque frangat.
 
 
Te semper anteit saeva Necessitas,
Clavos trabalis et cuneos manu
  Gestans aena, nec severus
    Uncus abest liquidumque plumbum. 20
 
 
Te Spes et albo rara Fides colit
Velata panno, nec comitem abnegat,
  Utcumque mutata potentis
    Veste domos inimica linquis.
 
 
At volgus infidum et meretrix retro 25
Periura cedit, diffugiunt cadis
  Cum faece siccatis amici
    Ferre iugum pariter dolosi.
 
 
Serves iturum Caesarem in ultimos
Orbis Britannos et iuvenum recens 30
  Examen Eois timendum
    Partibus Oceanoque rubro.
 
 
Eheu cicatricum et sceleris pudet
Fratrumque. Quid nos dura refugimus
  Aetas? quid intactum nefasti
    Liquimus? unde manum iuventus 35
 
 
Metu deorum continuit? quibus
Pepercit aris? O utinam nova
  Incude diffingas retusum in
    Massagetas Arabasque ferrum! 40
 

XXXVI

 
Et ture et fidibus iuvat
  Placare et vituli sanguine debito
Custodes Numidae deos,
  Qui nunc Hesperia sospes ab ultima
Caris multa sodalibus, 5
  Nulli plura tamen dividit oscula
Quam dulci Lamiae, memor
  Actae non alio rege puertiae
Mutataeque simul togae.
  Cressa ne careat pulchra dies nota, 10
Neu promptae modus amphorae
  Neu morem in Salium sit requies pedum,
Neu multi Damalis meri
  Bassum Threicia vincat amystide,
Neu desint epulis rosae 15
  Neu vivax apium neu breve lilium.
Omnes in Damalin putris
  Deponent oculos, nec Damalis novo
Divelletur adultero,
  Lascivis hederis ambitiosior. 20
 

XXXVII

 
Nunc est bibendum, nunc pede libero
Pulsanda tellus, nunc Saliaribus
  Ornare pulvinar deorum
    Tempus erat dapibus, sodales.
 
 
Antehac nefas depromere Caecubum 5
Cellis avitis, dum Capitolio
  Regina dementis ruinas
    Funus et imperio parabat
 
 
Contaminato cum grege turpium
Morbo virorum, quidlibet impotens 10
  Sperare fortunaque dulci
    Ebria. Sed minuit furorem
 
 
Vix una sospes navis ab ignibus,
Mentemque lymphatam Mareotico
  Redegit in veros timores 15
    Caesar, ab Italia volantem
 
 
Remis adurgens, accipiter velut
Mollis columbas aut leporem citus
  Venator in campis nivalis
    Haemoniae, daret ut catenis 20
 
 
Fatale monstrum. Quae generosius
Perire quaerens nec muliebriter
  Expavit ensem nec latentis
    Classe cita reparavit oras.
 
 
Ausa et iacentem visere regiam 25
Voltu sereno, fortis et asperas
  Tractare serpentes, ut atrum
    Corpore combiberet venenum,
 
 
Deliberata morte ferocior,
Saevis Liburnis scilicet invidens 30
  Privata deduci superbo
    Non humilis mulier triumpho.
 

XXXVIII

 
Persicos odi, puer, apparatus;
Displicent nexae philyra coronae;
Mitte sectari, rosa quo locorum
  Sera moretur.
 
 
Simplici myrto nihil adlabores 5
Sedulus curo: neque te ministrum
Dedecet myrtus neque me sub arta
  Vite bibentem.
 

CARMINUM
LIBER SECUNDUS

I

 
Motum ex Metello consule civicum
Bellique causas et vitia et modos
  Ludumque Fortunae gravisque
    Principum amicitias et arma
 
 
Nondum expiatis uncta cruoribus, 5
Periculosae plenum opus aleae,
  Tractas et incedis per ignis
    Suppositos cineri doloso.
 
 
Paullum severae Musa tragoediae
Desit theatris; mox ubi publicas 10
  Res ordinaris, grande munus
    Cecropio repetes cothurno,
 
 
Insigne maestis praesidium reis
Et consulenti, Pollio, Curiae,
  Cui laurus aeternos honores 15
    Delmatico peperit triumpho.
 
 
Iam nunc minaci murmure cornuum
Perstringis auris, iam litui strepunt,
  Iam fulgor armorum fugacis
    Terret equos equitumque voltus. 20
 
 
Audire magnos iam videor duces,
Non indecoro pulvere sordidos,
  Et cuncta terrarum subacta
    Praeter atrocem animum Catonis.
 
 
Iuno et deorum quisquis amicior 25
Afris inulta cesserat impotens
  Tellure victorum nepotes
    Rettulit inferias Iugurthae.
 
 
Quis non Latino sanguine pinguior
Campus sepulcris impia proelia 30
  Testatur auditumque Medis
    Hesperiae sonitum ruinae?
 
 
Qui gurges aut quae flumina lugubris
Ignara belli? quod mare Dauniae
  Non decoloravere caedes? 35
    Quae caret ora cruore nostro?
 
 
Sed ne relictis, Musa procax, iocis
Ceae retractes munera neniae,
  Mecum Dionaeo sub antro
    Quaere modos leviore plectro.