III

Заміргалі лямпачкі над столлю. Мікалай быў устрывожаны тым, што за два апошнія дні збоі сталі часцей. Быццам нешта намякае на тое, што святло вось-вось зусім згасне. «Толькі не зараз.» – падумаў хлопец, упрыгожваючы стол ежай. Святло больш не сваволічала, пакінула ззаду ўсю трывогу прысутных.

Паліна доўга не выходзіла, яна атрымлівала асалоду ад цёплай вады, якая награвалася ад электрычнасці. Яна нібы ажывала, адчувала свабоду, быццам змывала з сябе ўсю цяжкую ношу.

Але калі прыйшоў час выходзіць да Мікалая, дзяўчына схавала невялікі нож у кішэні чыстых чорных спартыўных нагавіц. Яна адчувала ўнутры сябе недавер да яго, пужлівасць.

Паліна выйшла ў чорным спартыўным касцюме, які добра падкрэсліваў яе стройную постаць і высокія грудзі. Чыстая цёплая скура твару ўмомант адчула прахалоду паветра. Холад, як ток, хутка прабегся па ўсім целе і імгненна знік. Чорныя кучаравыя валасы блішчалі ад белага святла, маленькі акуратны нос злёгку паружавеў з-за цёплай вады. Дзяўчына пасля прыняцця душа адчула асалоду, прыемную слабасць.

Хлопец яе сустрэў з зачараваным поглядам і, захапляючыся яе прыгажосцю, паклікаў да стала. На маленькай прамавугольнай плоскасці ляжала неабчышчаная, гарачая, вараная бульба, дзве банкі мясной кансервы, адкрыты слоік кансерваваных ананасаў, шакалад і адзін яблык.

Паліна спачатку паглядзела на сабаку, які адпачываў на ложку з закрытымі вачыма, відаць, спаў. Затым дзяўчына асцярожна прысела на адзінае крэсла, спакойна паклала на стол свой завостраны нож і гэтак спакойна сказала:

– Цяпер расказвай, хто ты такі і ці ёсць яшчэ людзі ў горадзе. Адкуль тут электрычнасць? І пра жудасныя крыкі не забудзься.

– Добра. Але ты хоць падсілкуйся. Ты еш, а я табе ўсё раскажу.

– А ты што, сам есці не будзеш? – апусціла чорныя бровы Паліна і ледзь прыжмурылася. – Спачатку, ты паспрабуй.

Яна вельмі хацела есці, і тое, што было на стале, спакушала выдаліць голад.

– Ха, ты мне не давяраеш?! Разумею. З твайго боку гэта правільна. Але зараз усё выправім, – адказаў з усмешкай хлопец і патрошку пакаштаваў кожны прадукт.

Пасля хвіліннага маўчання, дзяўчына напала на ежу. А Мікалай, стаў адказваць на пастаўленыя пытанні.

– У тую ноч, у першы чорны месяц, да таго, як адбылося нешта дзіўнае, я падпрацоўваў у бары. Першы час, усё было, як звычайна: грала музыка, шумелі наведвальнікі, прыходзілі замовы. Ну а праз гадзіну…людзі застылі. Усе, акрамя мяне… Яны каля хвіліны стаялі нерухома, я спачатку разгубіўся, а потым выйшаў у залу. І людзі, як табун, усе хутка выбеглі на вуліцу. Нібы іх хтосьці паклікаў або спалохаў. Яны не штурхаліся, не крычалі. Без панікі маўкліва адышлі. Калі ў бары застаўся толькі я…я адчуў неспакой, не адпускаў пустую шклянку з рук. Я пайшоў следам за імі. Хацелася паглядзець, куды ўсе ўцяклі. «Можа нешта на вуліцы здарылася?», падумаў я. Але там нічога і нікога. Пусты горад. Начныя ліхтары згаслі ў раз. Не праглядальная цемра акружыла мяне. Цішыня палохала. А над горадам навіс месяц, дакладней, яго контур. Як кальцо. Магчыма, зацьменне ці нейкая іншая з'ява закрывала яго тады. Карацей, была такая ж цёмная ноч, як учора ці тыдзень таму. Толькі бляклае святло месяца, у абрысе круга, і не адной зоркі. Сувязі не было. Электроніку ўсю выключылі. Я правёў пры свечках усю ноч у бары. Ну а пад раніцу, гарадское святло хаатычна замігцела. Вуліцы, дамы, зайгралі святлом, як навагоднія гірлянды. Потым святло аціхла… Але ў горадзе па-ранейшаму не душы. Я пабег дадому. Праз пару кварталаў пачуў шматлікія сігналы машын, а пасля ўбачыў людзей, якія спяшаліся кудысьці, уцякалі ад чагосьці. Тым днём рабіўся хаос, ніхто не адказваў мне, куды яны з'язджаюць. Толькі крычалі на мяне: «Ратуйся! Ратуйся!» Ад чаго? Я не разумеў. Як зараз, памятаю іх страх у шалёных вачах і ўвесь спалох унутры сябе. Я не змог дазваніцца да родных, ніякай сувязі не было. Я не ведаў, што мне рабіць…гэта жудаснае замяшанне палохала мяне… Халера, цяжка ў душы, цяжка нават цяпер пра гэта казаць…

Паліна пакінула ежу і, адчуваючы сум, сказала:

– Мне гэта знаёма. Пасля той ночы, у першую раніцу, я страціла сувязь з бацькамі і з сястрой. Калі муж шаптаў пра нейкае выратаванне, я трымала дачку за руку і не адпускала тэлефон…мы селі ў машыну адправіліся ў бацькоўскі дом, але там нікога не было, толькі адчыненыя, насцеж, уваходныя дзверы. Мы вярнуліся ў аўтамабіль, працягвалі кудысьці ехаць, а затым спыніліся, трапілі ў скопішча машын. Я не ведала, куды мяне вязе муж, ён паводзіў сябе вельмі дзіўна, часта шаптаў нешта. Я ўключыла мясцовае радыё, якое чамусьці яшчэ працавала, жаночы голас усё паўтараў пра самавыратаванне, пра тое, што трэба хутчэй з’язджаць з горада. Я з раздражненнем, у страху, абдымала дачку. Мы прастаялі ў дарозе цэлы дзень, амаль не ехалі. Муж не хацеў пакідаць машыну і пешшу пакідаць горад. Потым вечар. І так хутка сцямнела, за імгненне вуліцы сталі чорнымі. У той момант я перастала чуць, мае вушы заклала, а цела і зусім перастала слухацца мяне, быццам ператварылася ў жэле. Я перастала адчуваць, гаварыць. Больш не адчувала дотык дачкі. Тады, у цемры, я страціла яе, сваю дачку Марыю… Было пакутліва страшна, хацелася крычаць, шукаць дзіця, але… Я праседзела на заднім сядзенні аўтамабіля да раніцы. У выніку мой муж, мая дачка, як і ўсе, хто быў побач, зніклі. Гэта было жудасна… Я адна засталася стаяць у здзіўленні, сярод кінутых машын… Я страціла яе…сваю маленькую прынцэсу… – Паліна недагаварыла, слёзы хутка скаціліся з счырванелых вачэй па яе далікатнаму твару.

Мікалай апусціў галаву, пачухаў рыжае шчацінне на левай шчацэ. Ён успомніў пра бацьку, аб адзіным родным чалавеку. Паліна выцерла сумныя вочы ад вільгаці, ёй хацелася хутчэй пагаварыць пра нешта іншае, і яна спытала:

– А ты адкуль?

Хлопец падняў галаву, паглядзеў на Паліну.

– Я жыў у далёкім раёне, у Валатаве. А бар быў у цэнтры. А асноўная праца была тут, у гэтым памяшканні…

– А чаму ты застаўся тут, а не дома? Твой дом стаў разбурацца?

– Ды не, на пачатку, горад жа не знікаў. Але там ужо было небяспечна, было шмат істот, гэтых стварэнняў. Мне здавалася, што я толькі адзін выжыў, не ператварыўся ў слізкую, гідкую істоту. Я ўцёк і схаваўся тут. А там, дома, я прабыў дзесьці тыдзень і зваліў. Набраўся я тады розных прыгод. Не ведаю, як я яшчэ выжыў. Але, як толькі я абжыўся тут, я здабыў хоць нейкі спакой. Толькі зрэдку стаў наторкацца на няўдачы. І ўяўляеш, да нашага знаёмства, дзесьці сем дзён я быў упэўнены, што я дакладна апошні, хто выжыў з нашага горада. Я так думаў, шчыра кажучы, пакуль не сустрэў цябе.

– Пачакай, а пра каго ты казаў? Тады, раней, і вось зараз пра іх згадаў, пра якіх істот? Я цябе не разумею.

– Ты што не сустракала нікога да мяне?

– Жывёл толькі, хворых жывёл… Ты першы чалавек, якога я сустрэла за гэты доўгі месяц.

Зноў замігцела святло ў невялікім памяшканні. Паліна трохі адцягнулася, а затым сказала:

– Дзіўна, што за гэтыя дні я так нікога не сустрэла… Хоць я абышла ўвесь горад. Дарэчы, я ж і тут была, каля твайго новага дома. Я хадзіла тут у першы тыдзень пасля таго, што здарылася, мабыць, таму мы з табой размінуліся. Ты быў яшчэ там, на іншым канцы горада… А ты ж не пра жывёл казаў, калі згадваў істот?! Той страшэнны крык, гэта былі яны, пра іх ты кажаш?

– Так, пра іх. Дзіўна, што ты не сустракала істот. Я б сказаў, што табе пашанцавала. Не, ну калі б я сустрэў цябе хоць бы на другі тыдзень, то мне б пашанцавала… А вось істота, гэта жудасць. Непрадказальная, моцная, бясстрашная. Яна ростам, як я ці ты, але выглядае непрыемна. Я спрабаваў прыдумаць ёй імя, а потым, як бы прывык называць па-простаму – істота. Я не сустракаў іх занадта шмат, бачыў і біўся з імі не толькі ў першы тыдзень. Яны, то па адным, то па двое хадзілі ў маім мікрараёне. Потым натоўпамі, акупавалі раён, і я перабраўся сюды. Уладкаваўся, змірыўся з адзінотай і выжываннем. Тут ніколі не было істот, у гэтай частцы горада. Але, я сустракаў іх, хіба толькі адышоўшы далей ад свайго прытулку, калі шукаў прадукты. Крамы з прадуктамі станавіліся ўсё далей і далей. Сёння, ты знайшла мяне, а істота ўжо побач. Магчыма, яна сачыла за табой…

– Мне падалося, што ты абвінавачваеш мяне, у тым, што я прывяла да цябе…істоту, якую я і ў вочы не бачыла?!

– Ды мне пляваць на істот. Я цябе ні ў чым не абвінавачваю, проста кажу аб тым, што яны цяпер захопліваюць увесь горад.

– Я амаль месяц блукала па горадзе, але толькі сёння ўпершыню пачула крыкі і даведалася пра істот. Дзіўна гэта ўсё… У цябе тут так светла. А адкуль электрычнасць? За першы ж тыдзень усе адключылася.

– Тут, каля чыгуначнага вакзала, яшчэ ёсць электрычнасць. Праўда збаіць ўжо, які дзень. Нават радыё працуе, шыпіць часам, але бывае, што грае музыка, паўтараецца толькі адна песня. Вось літаральна ўчора, яно зашумела, затрашчала, а затым зноў змоўкла. А пасля маўчання, скрозь перашкоды, загаварыў малады мужчынскі голас. Я бліжэй падышоў да хрыпаты. Хтосьці казаў. Казаў, быццам на іншай мове. Але я прыслухаўся і разабраўся, пачуў зварот, які гучаў неяк так: «Увага! Усе хто чуе гэта! Усе хто выжыў! Чакаем вас у Бабруйску. Увага! У Бабруйску! Бабруйск – горад для тых, хто выжыў!» Учора бліжэй да ночы яшчэ паўтаралася гэтае паведамленне. І сённяшнім ранкам. Зараз, уключу табе, сама паслухаеш.

Мікалай дастаў з-пад падушкі маленькае чырвонае радыё. Падключыў яго да разеткі і тут жа затрашчаў круглы чорны дынамік. Затым хлопец выцягнуў доўгую антэну і паставіў прадмет на паліцу, як мага вышэй. Зайграла песня:

«…І не звяртаючы ўвагі грому,

Хачу я бачыць твае прамяні!

Каб апынуцца каля дому

І цалавацца ля ракі…»

Мікалай усміхнуўся і паглядзеў на дзяўчыну радаснымі вачыма. Паліна павольна ўстала з-за стала, калі пачула першыя радкі.

– Я ніколі раней не чула гэтую песню, – сказала яна і падышла бліжэй да хлопца.

Яе вусны ўздрыгнулі. Музыка расслабіла душу, былое напружанне знікла на некалькі хвілін. Яна не думала больш пра недавер да Мікалая, не думала пра істот. Паліна вызваліла шкодныя думкі з пасткі памяці, прыслухоўвалася да выканаўца. Унутры з'яўлялася цеплыня.

Радыё перапыніла цішынёй мужчынскі голас выканаўца, змоўклі музычныя інструменты. Ні слоў, ні гукаў. Дзяўчына паглядзела на Мікалая, у яе карых вачах адбівалася цёмная думка. Паліна замерла ў чаканні пачуць нейкія словы ад хлопца. Пачуць ад яго, што зараз прагучыць зварот. Але Мікалай адразу паказаў незадаволены твар, адвярнуўся і з прыкрасцю вымавіў:

– Ну, вось. Цяпер зусім сціхла…

Хлопец пакруціў антэнай. Зноў зашыпела радыё, як гук залевы. Пачуўшы толькі шум і трэск перашкод, Паліна стала яшчэ больш прыслухоўвацца, чакала той самай аб'явы, пра якую так шчыра і жыва казаў Мікалай. Толькі шыпячы фон, нібы рой пчол, нічога больш не выдаваў. Дзяўчына адышла ад радыё, вярнулася да стала з засяроджаным позіркам. Яна ўспомніла пра дачку, вельмі моцна паверыла ў надзею яе адшукаць.

– Гэта дакладна! Мы не апошнія людзі. Мы ж знайшлі адзін аднаго, значыць і іншыя аб'ядналіся. Нам трэба ў Бабруйск! А што калі яна там?! Не, яна дакладна там! Мая дачка Марыя. Мы павінны, як мага хутчэй, накіравацца да яе, у Бабруйск! Мне трэба туды, – задуменна, з вялікім імкненнем казала Паліна, папраўляючы свае мокрыя валасы.

Мікалай прыглушыў радыё, затым выключыў яго. Ён бачыў, як ззяла дзяўчына ад таго, што з'явілася надзея. Прачытаў па яе выразе твару, што яна поўная рашучасці пакінуць Гомель, нават больш, чым ён сам. Хлопец прамаўчаў, прапусціў усе пытанні Паліны і прысеў на ложак, пагладзіў сабаку. Затым, ён зноў паглядзеў у ажыўленыя вочы дзяўчыны і сам заразіўся яе ўпэўненасцю. «Вось яна, магчымасць вярнуцца да людзей!» – падумаў ён і вымавіў услых іншыя словы:

– Нам трэба прыдумаць, як дабрацца да Бабруйска. Патрэбен план. Я не раз падумваў пра тое, што наш горад можа зусім знікнуць…і што я буду рабіць потым?! Мне ў галаву прыходзілі думкі перабрацца куды-небудзь, паглядзець, што робіцца за межамі Гомеля. Але я ўсё адкладаў, спадзяваўся, што ўсё гэтае невытлумачальнае трызненне спыніцца. Але неяк сур'ёзна я не разглядаў свой сыход, баяўся, што за горадам будзе яшчэ горш, чым тут, баяўся загінуць хутчэй, чым дабяруся куды-небудзь. Але калі я пачуў па радыё зварот, гэта стала для мяне, як першы крок да выратавання. Я вырашыў усё добра прадумаць, час у мяне быў. Запасы і дах пакуль таксама ёсць. Гэта ж трэба будзе пераадолець дзесьці палову краіны. А гэта не малая адлегласць, ад Гомеля да Бабруйска…

– Так, ты маеш рацыю. Трэба ўсё добра абдумаць, а галоўнае, хутчэй. Бо калі мы будзем марнаваць час, то паветра можа стаць яшчэ бруднейшым. А ежа, яшчэ хутчэй стане знікаць з паліц, будзе псавацца… Вунь, шматпавярховыя дамы, таксама бурацца. За гэтую ноч адразу некалькі паверхаў знікла, прама нада мной. І, як ты казаў, істот тут становіцца больш. Можа вось ён, наш шанец пакінуць горад?! У цябе ёсць карта? Пашукаем у ёй самы кароткі шлях.

– Няма. Няма папяровай. Была электронная, але сама разумееш, батарэйкі ў першыя ж дні хутка страцілі свой зарад, ператварыліся ў парашок. Я абышоў усе крамы электронікі, што былі паблізу, хацеў нешта змайстраваць, але няма такой батарэі, што трымала б зарад. Сёння я планаваў прайсціся па аўтамабілях, знайсці нешта вартае, а затым наведаць чыгуначны вакзал… Дарэчы, там дакладна павінны быць карты з паперы. Зараз я туды схаджу, пакуль не сцямнела. Я ўжо бываў там, таму, я хутка, – захапіўся планам Мікалай.

– А як жа твой квадракоптар? Я бачыла, як ты яго запускаў сёння раніцай. Як ён мог працаваць? – пыталася Паліна.

– Гэта быў груган, кружыў над мной. Прыстаў. Куды я, туды і ён. Але потым адстаў ад мяне, калі я схаваўся ад яго ў будынку. Атрымліваецца, ты мяне знайшла дзякуючы птушцы?!

– Не зусім. Я і твой сілуэт бачыла, – казала яна, – Я хачу з табой пайсці, па карту!

Хлопец ужо стаяў ля выхаду. Ён збіраўся і рэфлекторна, злёгку ўсміхаючыся, глядзеў на Паліну.

– Не! Не варта, – казаў ён, спяшаючыся да вакзала. – Заставайся тут. Адпачні. Я не ведаю, дзе і як ты правяла мінулыя дні, але табе варта застацца тут. Паклапаціся пра Яшу ці хутчэй, ён пра цябе паклапаціцца. Пазнаёміцеся бліжэй. Бяры тут што хочаш, еш, што хочаш. Усё роўна нам сыходзіць. Так што, збірай сумкі, шукай усё неабходнае. Я ўпэўнены, ты не з тых, хто будзе рабаваць мяне, не з тых, хто задумаў дрэннае. Заставайцеся тут. Так будзе бяспечней для цябе.

Мікалаю хацелася спадабацца дзяўчыне, таму ён гатовы быў дзяліцца з ёй усім і ісці на рызыкоўныя подзвігі.

Паліна трывожна паглядзела на сабаку, затым падняла вочы на хлопца і сказала:

– Асцярожна…

Мікалай быў ужо ў чорнай вопратцы. Ён схаваў сваю лёгкую ўсмешку пад маскай, абараніў вочы будаўнічымі шырокімі акулярамі. Хлопец кіўнуў і хутка выйшаў з памяшкання.

Яша ў той жа момант ускочыў, падбег да дзвярэй, сеў насупраць іх і стаў чакаць гаспадара.

– Спадзяюся, ён вернецца. Тут жа недалёка… – спакойна сказала Паліна гледзячы на адданага сабаку, нібы казала гэта яму.

Яша сядзеў смірна, ён не паварочваўся на звонкі голас, толькі злёгку паварушыў левым чорным вухам.