Читать книгу «Çı Robinzon Kruzo heyrətinə jimon iyən çəy macəron» онлайн полностью📖 — Daniel Defo — MyBook.
image

III fəsil. Çı Robinzoni əsirəti. Tıleş. Bə Brəzilya səyohət

Mı Londonədə hejo çı sıftə rujiku bə qıləy çokə cəmiyyət eqıne səadəti nayil bim. Bə vaxtonədə ım hol bənəy mı ıştə roy dəqijovniyə cıvonon kam ğısmət əbiy.

Az, nezə vaxtədə çı Afrika sahiliku dəvardə, ısətən əyo bo şeyo hozı əbıə de qıləy qəmiçi oşno bim. Əy çımış xoşış oməbe. Çımı bə səyohət əbıə oruzuş zınə bəpeştə dıştə bardeyo təklifış karde, joğoş vote:

– Im boşməno de hiçi duzbəbe. Şımə dımı bənəy qıləy dusi bə ico bahardeyon. Əqəm dıştə bo mol peqəte imkonon hese, bo ticorətiyo bəvəc omə cəmi mənfəətinə molonədə dıştə peğətən… Gıləy təcrubə bıkən, bakam şımə bəxti varde.

Im qəmiçi qıləy nomusinə duzə odəm beyo çəy təklifım ğəbul karde. Bə ro beşeyədə dıştə bo hıre-həvateyo qıləy sıvıkə boymi peqəte. Vəhşiyə vıronədə bə çokə pul əşı çıl funt sterlinği curə-bə-curə quşovon iyən co çiyonım səy. Im çıl funt sterlinğım bəştə kə məktub nıvışteyədə dıştə ğomon vositə qırdəmkardəbe.Joqo məhlum, əvon çımı dədə iyən çımı nənəşon bı səftənəni təşəbbusiyom bəmı de kamə puli bo koməq kardeyo rozişon kardəbe.

Çımı ım dıminə səfəm vote bəbe ki, cımı cəmi macəronsə lap mıvəffəğiyyətin be. Im mıvəffəğiyyət iyən çı səfə zəmonədə mıni de qəmi koon oşno əkə çımı dus bə kapitani ğarzıxo bim. Bəy, ıştə zınəy bəmı omute, bəmınən bəy quş eğande ləzət dodəbe. Oxonə sıxan ım kərəni səyohət mınış fəğət qəmiçi ne, tacirişən karde. Dıştə peğətə molonım de penc qirvankə ğızılə xokəm dəqeş karde. Bə London oqardeyədə çimi kaməymi bə se sa funt sterlinğim həvate.

De joğoən ıştəni çimi bəpeştə qıləy tacir hisob karde əzınim. Əmo çımı bəxtiku çımı dus kapitan veş dənıkəşəy ki, noxəş qıni marde. Həni dıminə səyohəti dıştə ğıvvə kardənin bim.

Çı Inqiltərəo de həmonə qəmi bə ro beşim. Im səyohət bə qıləy insoni sə ome zınə de qıləy yolə fəlokəti təmom be.

Gıləy çokə maştəyədə həvo hostə-hostə ruşin bedəbe. Bə Kanarya cəzirə tərəf bə ro dəqıniyə çəmə qəmi berdəm de Mavritani (Fas) dıyo ğuldurə qəmi poyəbe (təəğib kardəbe). Əy ıştə qəmi vokıronış okardəbe, bəçəmə dum omedəbe. Çəyku diyərobe umi əmənən ıştə çəmi vokıronımon okarde. Əmo ğulduron əmənışon peştbır karde iyən be şək-şubhə bə çan sahat bəçəmə qəmi rəseş vindeyədə əmənən bə dave dəmandimon hozı be. Bəməku donzə qılə, əmo deşmenonku həjdə qılə top hesbe. Se sahat dəvardənıbe bə çoştə kam mandəbe ki, əvon oməyn bəmə rəsəyn. Əmo bə qəmi bəpe çı peştiku nez bəvoyn səhvışon karde çı çəpə qəmi tərəfo nez oməyn. Əmo çı fırsətikumon isifodə karde, bəvonımon çı həşt topi otəşimon okarde. Çimi nəticəku əvon itkə bəpeş mandin. Əmo bəçəmə okar- də otəşi nav navko top, peşoən tosə dı sa tifanqə otəşışon okarde. Dımiyən çəvon tosə dı sa kəs beşon məhlum be. Çəməniyon çı qəmi kəmiku niyonbe qoroş çı deşmeni otəşiku zərərışon sənıbe.

De joğoən ğulduron nubəsətin bə hıcum, əmənən nubəsətin bo mıdofiə kardeyo hozıbimon. Əmo bı səfnəni hıcumədə de xısusiyə ğırməğon bə çı qəmi kəmi nezi oməyn, tosə şest kəs ğuldur bə dılə purbin. Imon çəmə i sorəynə azuğə dəmandin vılo karde. Əmənən de otəşi, de nizə iyən de dasə bombə çəvon nadə mandimon dı kərə əvonımon bəbiye bekarde. Əmo çəmə qəmi həni bo sinov kardeyo bəvəc nomeş, çəmə se kəs həmronədə marde iyən haft kəsən bə yarə qıne əmənışon bo təslim beyo məcbur karde.

Ğulduron əmənışon bə çı Fasi limanonədə qıləy əsirışon barde. Çımı fəlokəti, dəhşəti çımı fik kardəysə kam be. Çımı cəmi həmronışon bə çı məmləkəti dılə bə mustəbidə sultani sərayışon barde. Əmo mı cıvon, həmonə vaxtədə cald ıştənən məhorətin beykum çı ğulduron qəmi kapitani ıştə tonikuş bənəy ğuliş oqəte. Çımı dədə:-«Ruyi bəbe, tıni kəsi ıştı eqıniyə bəloku roxniyə dılsandi nibədo»,-votə sıxanonış hərf-bə-hərf bə çımı yod dəqıneku tel-teli dəmandim bəme. Fəğət heyhat! Im çımı dəvordıneyədə əbıə əzobon ranqış pərə qıləy soğnəşbe.

Çə dıyo ğulduron qəmiyədə əbıə çımı tojə əğə çı cənob kapitani toniku mandekum ıştə bı səfədə mıni dıştə bə ico bardeş umi kardəbim. Az çəy rə-di Ispanya yaən çı Porteqizi daveyə qəmiyon qıləy tərəfo qətə beyoş iyən bəvədə boştə ozod beyo əmin bim. Əmo cəmi umiyonım bə təy beşe. Çunki çımı əğə ıştə iminə səfədə mınış kəyku noy çı kəy kon vindeş dasparde. Çı səfəo oqardə bəpeştən mınış bə qəmi keşiq əkəş vığande.

Çı rujiku bə yali tıle fik dəqınim. Ğəyzi bımi hiç fikimi nıbe. Əmo tıle ve çətin be. Çımı əsir eqıniyə həmron dılədə i kəsən bıbu inqilis nıbe ki, ıştə ım sırri bəyo okarde ehtibor bıkəm, əyən dıştə bo tıleyo rozi bıkəm. De joqo dı sor dasım çı tıleku siyəy.


Əncəx dı sor dəvardə bəpeştə bomono tıle imkon ofəyəbe. Im joğobe. Çımı əğə həmişə haftədə i yaən dı kərə de qəmi lotkon dıyo kənonədə bo moy qəteyo şedəbe. Həmişə dıştə bə ico mıni iyən çı Ksuri nomədə əbıə ışiə qıləy hırdəni bardəbe. Əmə avər kəşedəbimon çanə zumon hesbe kulşiyedəbimon. Mıni moy qəteyədə mahir vindeku, əv kali kərə əməni hay çəy nomusinə piyəmerdə ğomi nəzarəti yiyo bo moy qəteyo əvğandiy.

I kərə çımı əğə dı kəsış de lotkə nəveyo ğonəğış hele kardəbe. Əv bo həmonə nəveyo hozı kardə veyə azuğəş i ruj navko bə lotkəş doy qırdə karde.

Mı har şem çoknə daspardəşbe, yəqom duz karde. Çəy maşkinə maştə rəbədə bə qıləy təmiz şıştə barkəz dəşim dəmandim ğonəğon çəş karde. Berdəm çımı əğə yali oməy, əy ğonəğon koşon be qoroş ım ruj nomeşon xəbəş doy. Peşoən bəçəmə se kəsi-bəmı, bə Ksuri, bə ərəbi-bo moy qəte şeyo əmrış karde.

– Çımı duson,-votışe-bo şanqonə hardeyo çəmə kəykun, bəçəy qoroşən tosə moy qəte duz bə kə bəvardeyon.

Hoqo həmin iyo çımı tıle həxədə əbıə fikon tojədən dəmande rosbe. Isət əsli qəmi mıku be. Tosə çımı əğə şe bo hozı beyo dəqınim,-əlbətdə ım hozıəti bo moy qəteyo nıbe, bo tıleyobe. Rose bə kom tərəf şe zındənıbim, əmo çı əsirətiku rəxeyo bə har tərəfi bedə bıbu şəninbim.

Çı har şeysə bə nav de ərzoği ehtiyotin be qoroş ərəbi bə sə dəğandeyo:

– Çı əğəku be izn çəy nuni hardeyo ixtiyorımon ni,-votıme.

– Ha, rose,-votışe iyən bə barkəz qıləy yolə şəvədə suxari iyən se qulə ovış varde.

Mı çı əğə çəxırə yeşiqon bəke beş zındəbim. Ərəb bo azuğəyo şeyədə bərəy cəmi şişonım varde, navko bo əğəyo bə işğaf noy təki duzım kardəbe. Ğəyzi bımon qıləy penco həşt qirvankəynə de qıləy mumə poə toğə kələf, təvə, mişor, çəkuşımən peqəte. Sıftədə ımon həmə, xısusən peşoən şəm tumo kardə mum, çanə bıvotoş bəçəmə koyış koməq karde. Bə ərəbi iqlən kələk oməym. Soyə dılə odəm çımı ım hiləşən bovə karde. Çəy nom İsmail be. Əncəx həmə əy Mevla hele əkəyn.

– Mevla, barkəzədə çı əğə silohış hese. Itkə borut, seçmə pəydo bıkoş bevəc nibəbe. Bakam bo pateyo i-dı qılə kiyəmon yəy. Çı əğə qəmiyədə seçmə iyən borut beş zındəm,-votıme.

– Çok bəvardem,-votışe iyən dıləş de seçmə, boruti pur əbıə dıqlə yolə sumkəş varde. Borut həşt qirvankə nim əbiy. Seçmən şəş qirvankə əbiy. Əy qulləşən vardəbe. Imonımon həmə barkəzədə vırəbəvırə karde.

Ğəyzi bimi çı əğə kəyutədə əbıə yeşiqon qıləyədə vaxtədə ziyodə mandə çəxıri təyli kardeyədə qıləy yolə şişədən itkə borut pəydobe.

De joqo bo royo lozim əbıə cəmi ehtiyoton hozı kardə bəpeştə, de moy şiko karde bəhonə çı limano beşimon.

Tilovımon şodoy çanəmon çəşkarde hiçimi qəte nızınəy (çunki moy bə tilov omeyədən zıne-zıne okırnedənıbim). Bə ərəbi:

– Çəmə ko xərobe! Əqəm joqo təylə das bə kə oqardəmon çiçon nibəvoten. Boy itkən bə nığıli bışəmon,-votıme.

Ərəb çımı hiyləku hiç şubhəyşi nıkardəy rozi be iyən vakıronış okarde. Mınən sukani idorə kardeyo beşim. Barkəz i mil şə bəpeştə, mı joqo bızın bo moy qəteyo dorozbəm çəy kəmiku doroz bim, peşoən sukanım bə Ksurim doy bə barkəzi tıki tərəf şim. Bə ərəbi nez oməym çəy duşi piyo bə nav bə şey diyəkarde təki qıləymi hol səy. Çəy miyonom qəte rosım karde bə dıyom şodoy. Çəy bə ov eşe bə dim beşeş i be, çunki bənəy pu be. Əy tosə dınyo bə sə dımı şeş bəştə sıxan doy, əy bə barkəz bekırneyoş lovə karde.Joqoən rə-rə sinov hardəbe ki, çəmə arədə əbıə məsafə bə çəş qıniyə dərəcədə bə kam bedəbe. Vo nıbeku barkazən hostə-hostə şedəbe. Çəy bərəy bəmə rəseş hissım karde, bo kəyut tıləym, tifanqım peqəte bəyım nişon doy:

– Bətı bevəci kardem pidəni, tınən mıni rohət vadə, çok sinov hardəş, dıyoən çoke. Tosə kəno bıvotono sinov harde çiy ni, çokiş ıme ki, bəpeş oqard; bəvədə mı bətı niməqıniyə; əks-təğdirədə i kərəm bə barkzi tərəf sinov bəhoş; qullə duz bəştı sə bəjem. Çunki harçi bedə bıbu mı ozod bem ğət kardə,-votıme.

Əv, bə hışki tərəf peqardəy. Əminim ki, əv çokə sinov əhə be qoroş əziyyət nibəkəşe bə sahil bebəşe.

Həlbəttə mı piyə ərəbi dıştə peqəte cıvoni bə dıyo əzınim şodoy. Əmo bə piy ehtibor karde nəbiy. Əv xəyli diyəro bəbe, ıştə dimım bə Ksuri tərəf qəte, votıme:

– Əqəm dımı duz bıvotoş, tıni qıləy çokə odəm bəkardem; boştə duziyətiyoən bə Məhəmməd peğəmbəri bəpe ğəsəm bəhəy. Əqəm joqo nıbu tıniyən bə dıyo şobədom. Əv sof bə çımı çəşi dılə dəmande diyəkarde sırəy iyən bəmı xain nıbeyo, bə har vırəy dımı şeyoş ğəsəm harde.

– Tosə ərəb çı çəşo qin be vokıronım okarde bə dıyo dıləm ro karde. Əmo toyki darşiye vaxtədə barkəzım bə ğıblə tərəf qordıniy çı sahiliku veyən diyəro nıbe qoroş çı həşi-pemə cihətım qəte. Bə sərinə vo qıne diyə nıkardəy ləpə hiç nıbe. Çanə bıvotoş de qıləy çokə suruəti şeykumon maşkinə ruji sahat seədə, sıftə kərə bıbu sahil çiyəy sadı penco mil bə ğiblə tərəf şimon, Fas iyən çı Mərakəşi hukuməti zəmino çı Afrika davlətmandon vıronku diyəro bemon hisım karde.



Əmo bə nez omə sahilədəmon təmomən odəmon yidəbin. Əmo çı ərəbonku joqo tarsəbim ki, nubəsətin bə çəvon das dənıqıneyo qıləy musaidə voykum istıfodə karde, penc ruj nımandim lobərım şonodoy,