ԺԸ

ԺԸ. Եւ մինչդեռ երանելին սուրբն Հռիփսիմէ խաւսէր զայս ամենայն՝ անդէն ի նմին գիշերի եկին *հասին վաղվաղակի ի տեղի անդր իշխանք թագաւորին, եւ դահճապետն դահճաւքն հանդերձ *ընդ նոսա, եւ ջահք լուցեալք առաջի նոցա։ 2 Եւ մատեան վաղվաղակի, կապեցին զնա *ձեռս յետս, եւ խնդրէին զի հատցեն *զլեզուն։ 3 Իսկ նա *իւրովի կամաւք բացեալ զբերանն՝ հանեալ մատուցանէր զլեզուն։

4 Եւ անդէն զհանդերձիկն պատառատուն *որ զնովաւն էր՝ ի բաց զերծուին ի նմանէ. եւ հարեալ չորս ցիցս ի գետինն , երկուս ոտիցն եւ երկուս ձեռացն՝ *եւ պրկեցին զնա. եւ մատուցին *զկանթեղունսն ցմեծ ժամս. այրէին եւ խորովէին զմարմինս նորա հրով կանթեղացն։ 5 Եւ քարինս վարեցին ընդ գոգս նորա եւ ի վայր վայթեցին զաղիս նորա. եւ մինչդեռ *կայր կենդանի՝ փորեցին *զաչս երանելւոյն։ 6 Ապա անդամ անդամ յաւշէին զնա եւ ասէին, եթէ «Ամենեքան որ իշխեսցեն անգոսնել եւ անարգել զհրամանս թագաւորաց՝ *ըստ դմին աւրինակի կորիցեն»։

7 Իսկ էին եւ *այլ սուրբք, արք եւ կանայք, որ ընդ նոսա եկեալ էին, աւելի քան զեաւթանասուն մարդ. այլ որ * ի ժամուն անդ հասին ի տեղին յայն *ի նոցանէն, որ խնդրէին ամփոփել *եւ *թաղել զմարմինս նոցա , յորոց *վերայ սուր եդեալ *կոտորեցին իբրեւ երեսուն *եւ երկու ոգիս։

8 Որոց ասացեալ եւ նոցա զայս. «Սիրեցաք *զքեզ, Տէր, զի լուիցես զձայն աղաւթից մերոց. խոնարհեցուցեր զունկն քո բարերար, եւ մեք կարդասցուք *առ քեզ։ 9 Քեզ փառք, որ ոչ զրկեցեր զմեր * անարժանութիւնս ի քոց բարեացդ, մարդասէր. որ պահեցեր զմեզ *իբրեւ զբիբ ական, եւ ի հովանի թեւոց քոց ապրեցաք *յանաւրէնութեանցս բազմութենէ. եւ ահա մեռանիմք վասն փառաւորեալ անուանդ քոյ»։ 10 Եւ զայս * միաբան ասացեալ՝ առ հասարակ սպառեցան։

11 Եւ մի ոմն որ անդէն *ի ներքս սպանին ի հնձանի անդ, ուր էին վանք նոցա. որ այսպէս ասէր ի ժամ հրաժարելոյն *իւրոյ. «Գոհանամ զքէն, Տէր բարերար, զի եւ զիս ոչ զրկեցեր. զի ես հիւանդ էի, եւ ոչ կարացի ընթանալ *եւ զհետ ընկերացն ժամանել. սակայն դու, Տէր մարդասէր *եւ քաղցր, ընկա՛լ եւ խառնեա՛ եւ զիմ ոգիս *ի գունդ քոյ սուրբ վկայիցն, ընկերացն իմոց եւ *քերցն, առ քո աղախինն եւ մայրն մեր *եւ *գլուխ Գայիանէ, եւ *զքեզ *սիրիչ եւ որդեակ մեր Հռիփսիմէ»։ 12 Եւ սա * այսու աւրինակաւ խաւսեալ՝ փոխեցաւ։ 13 Եւ քարշեալ *ի բաց ընկեցին զմարմինս նոցա՝ *առ ի կեր լինել շանց քաղաքին եւ գազանաց երկրի եւ թռչնոց երկնից։

ԺԹ

ԺԹ. Իսկ թագաւորին թողեալ զիւր *ամաւթն կորանաց, որ պարտէր նմա ամաչել, որ այնչափ անուանի եղեալ՝ քաջութեամբ առաւելոյր ի մարտս պատերազմացն. նա եւ յՈղիմպիադսն Յունաց հսկայազաւր երեւեալ, բազում գործս արութեան եւ անդ ցուցեալ, եւ ոչ սակաւ *մղեալ պատերազմունս յայնկոյս Եփրատ գետոյ ի կողմանս Տաճկաց, ուր եւ կարեվէր խոցեալ՝ ելանէր երիվարաւն ի պատերազմէն. իսկ նորա առեալ զերիվարն, եւ զասպազէն *նորին եւ զիւր զառնազէնն առեալ *կապեալ ի թիկունսն՝ *ի վերայ մկանանցն ի լիւղ անցանէր ընդ գետն Եփրատ. արդ՝ որ այնչափ հզաւր *զաւրաւորն էր եւ բուռն ոսկերաւք՝ յաղջկանէ միոջէ յաղթահարեալ լինէր *կամաւքն Աստուծոյ։ 2 Եւ զայն ոչ *էր եդեալ ի մտի զամաւթն նախատանացն, այլ ի տեսիլ *սիրոյ նորա ջեռեալ՝ տրտմեալ ընդ մահ աղջկանն, տխրացեալ սգայր։

3 «Տեսէ՛ք, ասէ, զկախարդասար աղանդ ազգիդ քրիստոնէից. զիա՛րդ կորուսանեն զանձինս *բազումս մարդկան, հանեալ յաստուածոցն պաշտամանէ. յերկրաւոր վայելից կենացս խափանեն, եւ ի մահուանէ ոչ դողան. մանաւանդ վասն սքանչելոյն Հռիփսիմեայ, որոյ ոչ գոյր համեմատ յերկրի ի ծնունդս կանանց։ 4 Վասն զի սիրտ հատեալ *զհետ անհնարին եւ անմոռաց՝ *ի մտացս չանկանի, մինչ կենդանի եմ ես, Տրդատ արքայ։ 5 Զի զՅունաց աշխարհն եւ զՀոռոմոց քաջ գիտեմ, եւ զմեր Պարթեւաց կողմանսն, վասն զի *բնութիւն իսկ է մեր, եւ զԱսորեստան *եւ զՏաճկաստան եւ զԱտրպատական։ 6 Եւ զի՞ մի ըստ միոջէ թուեմ. զի բազում տեղիք այն են, որ իմ խաղաղութեամբ է հասեալ, եւ բազումք այն են, որ մարտիւ պատերազմաւ աւարի ասպատակեալ։ 7 Ոչ ուրեք տեսեալ է նման նմանութիւն *այսր գեղոյ, զոր էր կորուսեալ այս կախարդացն. զի այսպէս զաւրացան * կախարդինքն, մինչեւ ինձ յաղթեցին»։

8 Իսկ ի վաղիւ անդր մատուցեալ՝ *առնոյր հրաման դահճապետն վասն սրբոյն Գայիանեայ սպանման։ 9 Իսկ նա իբրեւ լուաւ՝ առ սէրն յեղեալ զեղեալ *յիմարեալ ապշեալ եւ ոչ յիշեալ վասն մահուան սրբոյն Հռիփսիմեայ՝ համարեցաւ եթէ կենդանի իցէ։ 10 Մեծ աւագութեան, բարձի եւ պատուոյ պարգեւս խոստանայր՝ եթէ յանկարծ *ոք *հնարեսցէ պատրել հաճել զմիտս աղջկանն՝ *գալ առ նա։ 11 Իսկ նա ասէ, թէ «Այնպէս կորիցեն ամենայն թշնամիք քո, արքայ, եւ *որ զաստուածս անարգենն *եւ զհրամանս ձեր թագաւորաց. այլ կայ կախարդն այն, որ ապականեալ կորոյս զչքնաղագեղն, եւ երկու եւս ընկերք նորուն»։

12 Իբրեւ լուաւ, թէ մեռաւ սուրբն Հռիփսիմէ՝ դարձեալ *ի նոյն *տրտմութիւն ընկլաւ, եւ իջեալ նստէր ի վերայ գետնոյ, եւ լայր եւ ի սուգ մտանէր։ 13 Դարձեալ հրաման տայր վասն առաքինւոյն Գայիանեայ, թէ նախ զլեզուն ընդ ծործորակսն հանել, եւ ապա սպանանել. վասն զի իշխեաց վնասակար խրատուն իւրով կորուսանել զայնպիսին, որ զդիցն գեղեցկութիւն ունէր ի մէջ մարդկան։ 14 Իսկ դորին խրատդ անշնորհ առնել զդիսն իշխեաց, որոց *նմայն զայն շնորհեալ էր գեղեցկութիւն. վասն այնորիկ զնա կտտամահ սպանցեն։

15 Արդ՝ ելեալ դահճապետն պարծելով՝ չարամահ առնել զնա, եւ ետ հանել զնոսա շղթայիւք ի քաղաքէն ընդ դուռն հարաւոյ, ընդ կողմն պողոտային որ հանէր *ի Մեծամաւրի կամուրջն, ի տեղին յայն, ուր սովոր էին սպանանել զամենայն *մահապարտս, ի ճախճախուտ տեղի մի, մաւտ ի պարկէն փոսին *որ շուրջ գայր զքաղաքաւն։ 16 Եւ *վարեցին չորս չորս ցիցս միում միում ի նոցանէն։

17 Եւ մինչդեռ կազմէին զայն՝ սկսաւ ասել սուրբն Գայիանէ ընկերաւքն հանդերձ այսպէս. «Գոհանամք զքէն, Տէր, որ արժանի արարեր զմեզ մեռանել վասն *մեծի անուանդ քոյ, եւ յարգեցեր զհողեղէն բնութիւնս մեր, զի լիցուք արժանի Աստուածութեանդ քում. եւ հաղորդեցեր *զիս մահուան սրբոց քոց վկայիցն, Հռիփսիմեայ եւ ընկերացն։ 18 Եւ արդ՝ փութամ եւ անձկացեալ եմ հասանել նոցա որ * զքեզն սիրեցին, եւ *ուրախ եմ, զի ժամանեցից զկնի դստերն իմոյ *եւ որդեկին իմոյ Հռիփսիմեայ եւ քերցն իմոց եւ ընկերացն։ 19 Արդ՝ յիշեա՛ զմեզ, Տէր, որ վասն անուան քոյ մեռանիմք զաւրհանապազ. համարեցաք իբրեւ զոչխար ի սպանումն. արի՛ եւ մի՛ մերժեր *զմեզ վասն անուանդ քոյ. եւ դու տո՛ւր մեզ զյաղթութիւնդ քո, եւ չարն գործակցաւքն հանդերձ նկուն լիցի *յահէ փառաց քոց»։

20 Եւ յետ այսորիկ մատեան եւ պատառեցին զհանդերձս նոցա յանդամոց նոցա, եւ պրկեցին զնոսա մի մի *ի չորս չորս ցիցս։ 21 Եւ ծակեցին *զմորթսն ի պճղունս նոցա *եւ եդին փողս եւ փչելով այնպէս կենդանւոյն մորթեցին զսուրբսն երեսին, ի ներքուստ ի վեր մինչեւ ի ստինսն, եւ ծակեալ զծործորակսն՝ եւ *զլեզուսն ընդ այն հանէին։ 22 Եւ վարեցին եւս քարինս ընդ գոգս նոցա, եւ ցրուեալ զաղիս նոցա *յորովայնիցն ընդ գոգս նոցա. եւ քանզի դեռ եւս կային կենդանի՝ եւ ապա բարձին զգլուխս նոցա սրով։

23 Արդ՝ *որք միանգամ եկեալ էին ընդ նոսա անտուստ *ի Հոռոմոց աշխարհէն, որ միանգամ միաբանք եկին հասին յերկիր Հայաստան աշխարհիս՝ աւելի էին քան զեաւթանասուն մարդ։ 24 Իսկ *որ սպանան ընդ սուրբ տիկնայսն, ընդ Գայիանեայ եւ ընդ Հռիփսիմեայ, նոքիմբք հանդերձ որ թուեցան ի թիւ վկայելոցն՝ * ընդ ամենայն սպանեալսն երեսուն եւ եաւթն *մարդ։

25 Արդ՝ *ի քսան *եւ ի վեց ամսոյն հոռի կատարեցաւ սուրբն Հռիփսիմէ դասուն սրբով, երեսուն եւ երեք նահատակակից ընկերաւքն հանդերձ. եւ ի քսան եւ եաւթն ամսոյն հոռի՝ սուրբն Գայիանէ երկու իւրովք ընկերաւքն, որք ընդ նմա պատերազմեալք պսակեցան եւ առին *զպսակն յաղթութեան։

Ի

Ի. *Արդ՝ աւուրս վեց *ի խոր տխրութեան եւ յանհնարին տրտմութեան կացեալ թագաւորն առ անձուկ սիրոյ գեղոյն Հռիփսիմեայ. ապա յետ այսորիկ ժամ տուեալ որսոյ՝ ամենայն *զաւրաց ածել կուտել զպառականն, խուճապական սփռեալ , երագազ տուեալ, թակարդ ձգեալ, կամեցեալ որս առնել, երթեալ ի դաշտն Փառական Շեմակաց։

2 Այն ինչ ի կառս ելեալ *կամէր թագաւորն *ըստ քաղաքն ելանել՝ անդէն վաղվաղակի *պատուհաս ի Տեառնէ ի վերայ հասանէր. եւ հարեալ զթագաւորն այսոյն պղծութեան՝ ի կառացն ի վայր կործանէր։ 3 Եւ անդէն մոլեգնել սկսաւ, եւ իւրովի *ուտել զիւր մարմինն. նա եւ ըստ նմանութեանն *Նաբուգոդոնոսորայ արքային Բաբելացւոց, ելեալ ըստ մարդկային *բնութիւնս արտաքս՝ ի նմանութիւն վայրենի խոզաց, իբրեւ զնոսա ընդ նոսա ի մէջ նոցա երթեալ բնակէր։ 4 Եւ այնուհետեւ մտեալ յեղէգն, խոտաճարակ լեալ անհնարին *անզգայութեամբ, մերկ զանձն ընդ դաշտսն կոծելով։ 5 Զի թէպէտ կամեցան *արգելուլ անդէն ի քաղաքին՝ ոչ կարացին. մի՝ վասն բնական ուժոյն, եւ մի՝ վասն զի էր եւ *ոյժն դիւաց որ ի նմայն հարեալ էին։

6 Նա եւ ամենայն մարդիկն որ ի քաղաքին էին՝ նոյն աւրինակ դիւաբախք մոլեգնէին. եւ անհնարին կործանումն ի վերայ աշխարհին հասանէր։ 7 Եւ ամենայն ընտանիք թագաւորին, ծառայք եւ սպասաւորք առ հասարակ, հարուածովք հարեալք լինէին. եւ անհնարին *սուգ վասն հարուածոցն լինէր։

8 Յայնմ ժամանակի *տեսիլ երեւեալ յԱստուծոյ ի վերայ քեռ թագաւորին, որոյ անուն էր Խոսրովիդուխտ։ 9 Արդ՝ եկեալ խաւսէր ընդ մարդկանն, պատմէր զտեսիլն եւ ասէր. «Տեսիլ երեւեցաւ ինձ յայսմ գիշերի. այր մի ի նմանութիւն լուսոյ եկեալ՝ պատմեաց ինձ, եթէ «Ոչ այլ ինչ *գոյ բժշկութիւն հարուածոցդ, որ եկին հասին ի վերայ ձեր՝ եթէ ոչ *յղեսջիք դուք ի քաղաքն յԱրտաշատ, ածել անտի զկապեալն Գրիգորիոս. նա *եկեալ ուսուսցէ ձեզ դեղ ցաւոցդ բժշկութեան»։

10 Արդ՝ իբրեւ լուան մարդիկն՝ սկսան ծիծաղել զբանիւքն զոր *ասաց. սկսան խաւսել ընդ նմա եւ ասեն. «Եւ դո՛ւ ուրեմն մոլեգնեցար. դեւ ուրեմն հարաւ ի քեզ։ 11 Զիա՞րդ է, զի այս հնգետասան ամ է, զի ընկեցին զնա յանհնարին *խոր վիրապն, եւ դու ասես *եթէ կենդանի է. արդ եւ ոսկերոտին իսկ ո՞ւր իցեն. զի *նոյն աւրին, իբրեւ իջուցին զնա անդր՝ *յաւձիցն իսկ տեսլենէն նոյնժամայն սատակեալ իցէ»։

12 Իսկ կրկնեաց դարձեալ եւս կնոջն զնոյն տեսիլ, եւ հնգկնեաց սպառնալեաւք, զի եթէ ոչ պատմեսցէ ստէպ ստէպ՝ մեծամեծ տանջանս ընկալցի, եւ հարուածք մարդկան եւ *թագաւորին եւս քան զեւս սաստկասցին մահու եւ պէսպէս տանջանաւք։ 13 Եւ մտեալ անդրէն *Խոսրովիդուխտն՝ մեծաւ երկիւղիւ եւ զգուշութեամբ ասաց զբանսն հրեշտակին։

14 Իսկ նոքա վաղվաղակի յղէին անդր նախարար զոմն աւագ, որոյ անուն Աւտայ կոչէր։ 15 Եւ գնաց նա ի քաղաքն Արտաշատ՝ *հանել զնա ի խոր բանդէ վիրապին։ 16 Արդ՝ իբրեւ եկն եհաս Աւտայն ի քաղաքն յԱրտաշատ՝ ընդ առաջ ելանէին նմա քաղաքացիքն՝ հարցանել զպատճառս գալոյն։ 17 Եւ նա *ասէ ցնոսա, թէ «Վասն կապելոյն Գրիգորի եկեալ եմ, տանել զնա »։ 18 Իսկ նոքա զարմացեալ առ հասարակ ասէին. « Ո՞ գիտէ թէ կայցէ. զի *բազում ամք են, զի ընկեցին զնա անդր»։ 19 Իսկ նա պատմեաց զիրս տեսլեանն եւ զգործն զինչ եղեւն իսկ։

20 Եւ եկին բերին կարս պարանաց * երկայնս եւ ստուարս, եւ կցեցին իջուցին ի ներքս։ 21 Աղաղակեաց *Աւտայ նախարարն ի ձայն մեծ եւ ասէ. « Գրիգորիոս, եթէ կայցես ուրեք՝ *ե՛կ ի դուրս. զի Տէր Աստուածն քո, զոր պաշտէիրն դու՝ նա հրամայեաց հանել զքեզ այտի »։ 22 Եւ անդէն *յոտն կացեալ՝ վաղվաղակի շարժեաց զպարանն, եւ բուռն հարեալ ունէր։

23 Իսկ սոցա գիտացեալ՝ ձգեալ հանին զնա ի վեր, եւ *տեսին * զի *թխացեալ էր մարմին նորա իբրեւ զածուղ սեւացեալ. եւ անդէն հանդերձս մատուցեալ զգեցուցին *նմա, եւ խնդութեամբ առին գնացին *յԱրտաշատ քաղաքէ, տանել ի Վաղարշապատ *քաղաք։ 24 Յայնմ ժամանակի առ վտանգի տարակուսի ցաւոցն՝ ելեալ *թագաւորն *յերամէ խոզիցն՝ դիւին առեալ ածէր ընդ առաջ նորա մերկ խայտառակ։ 25 Եւ նախարարքն արտաքոյ քաղաքին սպասէին նոցա։

26 Արդ՝ իբրեւ տեսանէին զնոսա ի բացէ, զի գային Գրիգորիոս Աւտայիւն հանդերձ, եւ այլ բազում մարդիկ, որ գային ընդ նոսա յԱրտաշատ քաղաքէ՝ ընդ առաջ խաղացեալ, մոլեգնելով եւ ուտելով զմարմինս իւրեանց՝ դիւահարէին եւ փրփրէին առաջի նորա։

27 Իսկ նա վաղվաղակի ծունր եդեալ *յաղաւթս կայր, եւ նոքա անդրէն ի զգաստութիւն դառնային։ 28 Եւ *նա անդէն հրամայեաց, զի *արկցեն զանձամբք իւրեանց հանդերձս եւ ծածկեսցեն զամաւթ իւրեանց։ 29 Եւ մատուցեալ թագաւորն եւ նախարարքն՝ * բուռն *հարեալ ունէին զոտից սրբոյն Գրիգորի եւ ասէին. «Խնդրեմք ի քէն, թո՛ղ մեզ զյանցումն մեր, զոր մեք ընդ քեզ արարաք»։

30 Իսկ նա մատուցեալ կանգնեաց զնոսա *ի գետնոյ անտի եւ ասէ. «Ես մարդ եմ իբրեւ զձեզ, եւ մարմին ունիմ իբրեւ զձերդ. բայց դուք ծաներո՛ւք զձեր արարիչն, որոյ զերկինս եւ զերկիր արարեալ է, զարեգակն եւ զլուսին եւ զաստեղս, զծով եւ զցամաք. եւ նա կարող է *զձեզ բժշկել»։