ԺԴ

ԺԴ. *Յայնմ ժամանակի ոչ սակաւ ինչ խռովութիւն լինէր ի մէջ Յունաց աշխարհին ի կողմանս կողմանս *յուզախնդիրք ելանէին դեսպանս արձակէին թերեւս ուրեք գտանել կարասցեն։ 2 Յայնմ ժամանակի գայր հասանէր դեսպան առ Տրդատ արքայ Հայոց մեծաց եւ յանդիման լինէր թագաւորին ի Վաղարշապատ քաղաքի։ 3 Եւ իբրեւ մատոյց զհրովարտակն՝ *առ ի ձեռանէ նորա խնդալով։ 4 Եւ էր պատճէն հրովարտակին աւրինակ զայս.

«Ինքնակալ կայսր Դիոկղետիանոս առ սիրելի եղբայր աթոռակից մեր Տրդատ ողջոյն։

5 Գիտութիւն լիցի եղբայրութեանդ քում նիզակակցի մերում վասն չարեացս որ անցանենն ընդ մեզ հանապազ ի մոլար աղանդէս քրիստոնէից *զի յամենայնի դսրովեալ լինի տէրութիւնս *մեր *յուխտէ նոցա եւ արհամարհեալ լինի արքայութիւնս մեր ի նոցանէ եւ ինչ համեստութիւն ոչ գոյ ի նոսա։ 6 Զի ինքեանք զմեռեալ ոմն զխաչեալ պաշտեն *եւ փայտի երկիր պագանեն եւ զոսկերս սպանելոցն պաշտեն որ զիւրեանց մահն որ վասն Աստուածոյն իւրեանց է ՝ փառս եւ պատիւս համարին։ 7 Եւ ի մերոց արդար աւրինացս դատապարտեալ լինին *վասն զի *եւ զմեր զնախնիսն զառաջին հարսն զթագաւորսն դառնացուցեալս ձանձրացուցին *զի մեր սուրքս բթեցան եւ նոքա ոչ զարհուրեցան ի մեռանելոյ ։ 8 Զի *ինքեանք զհետ Հրէի *ուրումն խաչելոյ մոլորեալ են եւ զթագաւորս անպատուել ուսուցանեն *եւ գլխովին իսկ զպատկերս դիցն զաստուածոց անարգել ուսուցանեն։

9 Նա եւ զլուսաւորացդ զաւրութիւն զարեգական *եւ զլուսնի աստեղաւքդ հանդերձ՝ առ ոչինչ համարին նա եւ արարած առնեն *այնր խաչելոյ։ 10 Եւ գլխովին զպատկերս դիցն աստուածոց անարգել ուսուցանեն եւ զաշխարհս ամենայն փոխեցին ի պաշտամանէ դիցն *մինչեւ զի եւ զկանայս անգամ յարանց եւ զարս ի կանանց կենդանւոյն մեկնեալս հեռացուցանեն։ 11 Թէպէտ եւ ազգի ազգի պատուհաս տանջանաց ի վերայ եդաք՝ առաւել եւս տոչորեալ յորդագոյնս տարածեցաւ աղանդ նոցա։ 12 Թէպէտ եւ բիւրապատիկ ինչ արհաւիրս սաստից արկաք *ի վերայ նոցա՝ ի *հեղումն արեան նոցա առաւել եւս *բղխեաց յորդեաց աղանդ նոցա։

13 Դէպ եղեւ *տեսանել ինձ յաղանդոյ *ուսման նոցա *աւրիորդ մի կոյս եւ գեղեցիկ եւ կամեցայ առնուլ զնա ինձ կնութեան սակայն *եւ զայն իշխեցին խորամանգել յինէն։ 14 Եւ ոչ իբրեւ ի թագաւոր ցանկութեամբ փափաքեցին յիս եւ ոչ *ի սաստից սպառնալեաց իմոց երկեան ինչ նոքա այլ առաւել եւս վասն աղանդոյն իւրեանց՝ աղտեղի եւ պիղծ եւ գարշ համարեցան զիս *եւ սնուցիչ նորին դայեկաւն ի կողմանս ձերոյ տէրութեանդ փախուցեալս յուղարկեցին ։

15 Արդ՝ փոյթ լիցի քեզ եղբայր մեր զի *ուր եւ իցեն զկողմամբքդ զայդոքիւք ՝ զհետս նոցա գտանել մարթասցես եւ որ ընդ նմայն իցեն դայեկաւն հանդերձ ՝ վրիժուց մահու արժանի արասցես եւ զհրապուրեալն զչքնաղագեղն ինձ ի սոյն այսրէն յուղարկեսցես ապա թէ հաճոյ թուեսցի քեզ տեսիլ գեղոյ նորա՝ այդրէն առ քեզ պահեսցես *զի ոչ երբեք գտաւ նման նմա ի մէջ Յունաց աշխարհիս ։ 16 Ողջ լեր դիցն պաշտամամբ ամենայն պատուով»։

ԺԵ

ԺԵ. Եւ եղեւ իբրեւ *ընթերցան *զթուղթն հրամանաց հրովարտակին այնորիկ՝ հրաման տայր թագաւորն մեծաւ սաստկութեամբ պատուիրանաւ, զի զամենայն տեղիս իշխանութեան իւրոյ *քննայոյզ խուզիւ փութով խնդրեսցեն։ 2 Վաղվաղակի դեսպանս *արձակէր ընդ կողմանս կողմանս , զի ուր եւ գտցեն՝ ի մէջ ածցեն վաղվաղակի. եւ որ գտցէ զնոսա՝ մեծամեծ պարգեւս *հատուցանել խոստանայր։

3 Մինչդեռ յայն յոյզ քննութեան էին յաշխարհին սահմանացն Հայոց՝ սուրբ վկայքն այնոքիկ եկեալ ղաւղեալ * էին յարքայական կայանին, ի նմին թագաւորականին ի Վաղարշապատ քաղաքի։ 4 Եւ յետ սակաւ ինչ աւուրցն այնոցիկ վաղվաղակի ի մէջ եկեալ խուզիւք իրքն յայտնէին։

5 Այլ *ոչ իսկ էր պարտ թագչել ճշմարտութեանն եւ վկայիցն առաքինութեան, եւ *ոչ լուսոյ ճրագին ընդ գրուանաւ ծածկել, եւ ոչ ի ներքոյ ստուերաց կաթեդրացն աներեւոյթ լինել. այլ *ի վերայ *աշտանակացն ոսկւոց զարդարելոց, եւ ոսկւովք ճրագարանաւք զիւղն պարարտութեան անուշութեան, զարդարութեան հաւատոցն՝ վառեալ զլոյսն համապայծառ. որպէս եւ ինքեանք իսկ յառաջին աղաւթս իւրեանց աղաչէին. որպէս *եւ Տէրն իսկ ասէր առ իւր սիրելիսն, թէ Տեսցեն զգործս ձեր բարիս, եւ փառաւորեսցեն զՀայր ձեր որ յերկինս է։

6 Տեսանե՞ս զի վասն գործոցն բարութեան ճշմարիտ Որդին Աստուծոյ ոչ գարշի տալ զիւր ժառանգութիւն իւրոց սիրելեացն ծառայիցն ։ 7 Որ ինքն բնութեամբ Որդի է՝ անվեհեր մատուցանէ զիւր պատուիրանապահսն յիւր բնութիւնն. բայց միայն թէ *ոք իցէ, որ պահիցէ զբանս նորա՝ իբրեւ զմարգարիտ պատուական գտեալ խնդութեամբ, գնեալ եւ զգուշացեալ *լինի նմա՝ առեալ զնշան *պատուին, զպսակն թագաւորութեան եւ յարքայականն մատուցանի։ 8 Որպէս պատուականութիւն լուսոյս այսորիկ երեւեալ առաջի հեթանոսաց Հայաստան աշխարհիս *ակամայ, իսկ փառաւորութիւնն առ Աստուածութիւնն հնչիւք լցին զտիեզերս։

9 Արդ՝ գտեալ լինէին նոքա ի հնձանս շինուածոցն։ 10 Քանզի իբրեւ եկին հասին հրամանք հրովարտակացն ի մեծ թագաւորէն Յունաց առ Տրդատ արքայն *Հայոց Մեծաց՝ ոչ սակաւ ինչ խռովութիւն *եղեւ *ի մէջ աշխարհին Հայոց. զի պահէին զամենայն անցս ճանապարհաց պողոտայիցն եւ զամենայն գաւառացն. ի կողմանս կողմանս *յուզախնդիրք ելեալ քննէին։ 11 Իսկ ուրումն տեսեալ՝ պատմեաց զնոցանէ։

12 Իսկ իբրեւ իրքն *հռչակեցան *զնոցանէն՝ *ապա *աւուրս երկուս ասպարափակ արարեալ՝ տուեալ *պահել զնոսա անդէն ուր գտինն լեգէոն հետեւակ զաւրուն. ապա *յետ երկուց աւուրցն համբաւն հռչակեալ պարկեշտութեան զանազան գեղեցկութեանն Հռիփսիմեայ ի մէջ բազմամբոխ * հրապարակացն լինէր. ամենայն այր առ այր եւ մարդ առ մարդ զարմացումն յաճախէր։

13 Իսկ ի տես գեղոյ նորա *կուտեալ յեղեալ զեղեալ խուռն կաճառացն կուտակէր. նա եւ նախարարք եւ մեծամեծք աւագանւոյն *ընթացեալք ի տեսանել՝ *զմիմեամբք ելանէին։ 14 Նա եւ ազատակոյտն, խառնաճաղանճ ամբոխիւն հանդերձ, զմիմեամբք դիզանէին ի միմեանց վերայ, առ պակշոտ յիմարութեան ցոփութեան բարոյիցն , այլանդակ մտացն զեղխութեան գիճութեանն հեթանոսաբար սովորութեանցն։

15 Իսկ երանելիքն *իբրեւ գիտացին զանմիտ եւ զշղուաբարոյ մարդկանն զյոռութիւն, կականաբարձ արտասուալից, զձեռս լի աղաւթիւք յերկինս համբառնային, խնդրել զփրկութիւն յամենազաւր յամենակալ Տեառնէն, որ յառաջին նուագին ապրեցոյց զնոսա յանաւրէն պղծութենէն չարութեան զազրութեան հեթանոսացն. զի նոյն *տացէ նոցա զմարտին յաղթութիւն, զհաւատոցն լուսաւորութիւն. եւ զերեսս իւրեանց *պատեալ՝ անկեալ դնէին յերկիր , յամաւթոյ լկտեացն տեսողաց, որ ժողովեալն էին ի տեսանել։

16 Եւ ապա յետ այսորիկ զարմացուցեալ զթագաւորն բազում տեսողացն, որ *մտերիմքն էին որ եկեալն էին ի տեսիլ գեղոյ նորա, եւ պատմեալ առաջի թագաւորին։ 17 Իսկ ի միւսում աւուրն ընդ այգն ընդ առաւաւտն, եւ եւս վաղագոյն, հրաման ելեալ ի թագաւորէ անտի, զի զերանելին Հռիփսիմէ տանել յարքունիս, եւ զսուրբն Գայիանէ *անդէն պահել *պարկեշտաժողով ընկերաւքն հանդերձ։

18 Եւ անդէն յարքունուստ վաղվաղակի ոսկիապատ գահաւորակս *սպասաւորաւք հանդերձ հասուցանէին *առ դուրս հնձանին, ուր էին վանք նոցա արտաքոյ քաղաքին։ 19 Նա եւ հանդերձս ազնիւս գեղեցիկս փափուկս պայծառս, եւ զարդարանս երեւելիս մատուցանէին նմա *յարքունուստ, զի զարդարեսցի, եւ շքով եւ պատուով մտցէ ի քաղաքն եւ յանդիման լիցի թագաւորին. քանզի *չեւ էր տեսեալ զնա՝ խորհեցաւ կին առնել զնա, վասն այնորիկ որ պատմեցինն զնմանէ վասն վայելչութեան գեղոյ նորա։

20 Արդ՝ իբրեւ ետես սուրբն Գայիանէ՝ խաւսել սկսաւ *առ սանն իւր եւ ասէ այսպէս. «Յիշեա՛, որդեակ իմ, զի թողեր լքեր զմեծապատիւ շքեղաշուք ոսկիակուռ *զաթոռն քո հայրենի, զծիրանեաց թագաւորութեանն, եւ ցանկացար անանց ճառագայթարձակ լուսոյ թագաւորութեանն Քրիստոսի, որ է արարիչ եւ կեցուցիչ եւ նորոգիչ, եւ խոստացեալ պահէ զանպատում բարիսն իւրոցն յուսացելոց։ 21 Եւ դու, որդեակ, անարգեցեր զանցաւորս քոյոյ բնութեանն զծիրանիսն. արդ՝ զիա՞րդ արդեաւք տացես դու զզգաստութիւն սրբութեանդ քոյ կերակուր շանց յայսմիկ ի բարբարոս յաշխարհի։ 22 Քա՛ւ քեզ, որդեակ, եթէ լինիցի այդ այդպէս. այլ ընկալցի զմեզ քեւ հանդերձ այն՝ որ առաջնորդեաց մեզ ի մանկութենէ մերմէ *մինչեւ յաւրս յայս եւ ի ժամս յայս, յորում այժմիկ հասեալ կամք»։

23 Արդ՝ իբրեւ ետես սուրբն Հռիփսիմէ զայն ամենայն ամբոխս չարաց, եւ զոր լուաւն ի դայեկէն իւրմէ՝ *վառեցաւ իբրեւ զինու Հոգւոյն զաւրութեամբ Տեառն իւրոյ. զի զգեցեալ էր զհաւատս մանկութեան տիոցն իբրեւ սպառազէն զրահիւք. ճչեաց մեծաձայն ուժով եւ տարածեաց զբազուկս իւր ի նմանութիւն խաչին, եւ սկսաւ ասել մեծաձայն այսպէս. «Տէր աստուած ամենակալ, որ հաստատեցեր զարարածս քո ի ձեռն Որդւոյ *քոյ *միածնի եւ սիրելւոյ, եւ կազմեցեր յաւրինուածս *երեւելի եւ աներեւոյթ արարածոց ի ձեռն Հոգւոյդ սրբոյ. դու ես որ յոչնչէ զամենայն յէութիւն յաւրինեցեր, եւ քոյով հրամանաւ վարին ամենայն զաւրութիւնք երեւելիք եւ աներեւոյթք, որ են յերկինս եւ յերկրի, ի ծովու եւ ի ցամաքի։ 24 Քանզի դու ես, Տէր, որ ետուր յողող ջուրց զանաւրէն պղծալից մարդիկ ութերորդ դարուն, եւ փրկեցեր զսիրելին քո զՆոյ, որ պահեաց զհրաման բանի քոյ, եւ ապրեցուցեր խաչանման փայտիւն ի ջուրցն հեղեղէ։ 25 Որ յայնժամ աւրինակաւ խաչին արարեր զփրկութիւն՝ եւ այժմ արա՛ ճշմարտութեամբ *խաչիդ քոյ, յոր ելեր եւ հեղեր զարիւն քո ի բժշկութիւն ցաւոց մերոց։

26 Որ պահեցեր զԱբրահամ ի մէջ ամբարիշտ *ազգացն Քանանացւոց. որ յամաւթոյ նախատանաց պղծութենէ մահու *ապրեցուցեր զաղախին քո զՍառա. որ գթացար յԻսահակ ծառայ քո, եւ պահեցեր զաղախին քո զԵրեփիկա յանաւրէն Փղշտացւոց անտի, մի՛ թողուր զմեզ *ի ձեռաց *վասն սրբոյ անուանդ քոյ. որ ուսուցեր, վարդապետեցեր եւ ետուր զբանս քո ի բերան մեր, զի այնու *ապրել մարթասցուք յորոգայթից թշնամւոյն, եւ ասես. Անուն իմ ի վերայ ձեր կոչեցեալ է, եւ դուք տաճար էք Աստուածութեան իմոյ. եւ ասես, եթէ Զանուն իմ սուրբ առնիջիք ի սիրտս ձեր. եւ եդեր բանս ի մտի՝ խնդրել ի քէն *եւ ասել, Սուրբ եղիցի անուն քո *ի վերայ մեր՝ զոր խնդրեմք ի քէն. եւ ահա ժողովեալք չարք բազումք պղծել զանուն *սուրբ քո որ ի վերայ մեր է, եւ զտաճար անուանդ քոյ. զի թէպէտ եւ մեք տկար եւ անարժան եմք՝ սակայն դու, Տէր, պահեա՛ զանձինս մեր յանարժան խայտառականացս։

27 Մարդասէր եւ քաղցր, որ արկեր զմեզ յայս փորձութիւն, տո՛ւր մեզ յաղթել *քոյով զաւրութեամբդ, զի քո է յաղթութիւն, եւ յաղթեսցէ քո անունդ՝ պահել զմեզ յուսով զգաստութեամբ. զի այսու մտցուք ի թիւ վիճակաց արդարոց քոց. զի եւ առցուք զվարձս վաստակոց, զոր տացես այնոցիկ, եւ հատուսցես իւրաքանչիւր այնոցիկ, որ կացեալ իցեն յահի քում եւ պահեալ իցեն զհրամանս քո։

28 Որ ապրեցուցեր զՆոյ ի ջուրցն հեղեղէ՝ ապրեցո՛ եւ զմեզ յանաւրէնութեանցս հեղեղէ որ *շուրջ պատեալ է զմեաւք։ 29 Զի եթէ զգազանս եւ զանասունս ապրեցուցեր ի տապանին, ո՞րչափ եւս խնայեսցես ի քո պատկերս , որ զքեզ փառաւորեմք։ 30 Իսկ եթէ ի սողունս եւ *ի թռչունս խնայեցեր, ո՞րչափ եւս խնայեսցես ի մեզ, զոր անուանեցեր տաճար կամաց քոց»։

ԺԶ

ԺԶ. Արդ՝ իբրեւ այս այսպէս եղեւ՝ ժողով ամբոխին ի վերայ կուտէր բազմութիւն մարդկան, եւ էին բազում սպասաւորք *արքունի, որ *եկեալ էին զնմանէն՝ տանել յարքունիս, եւ նախարարքն եւ մեծամեծք *աւագանւոյն, որ *եկեալ էին շքադիրք՝ պատիւ առնել նմա *եւ երթալ ընդ նմա յարքունիս. զի տարցին զնա կնութեան *թագաւորին Տրդատայ եւ Հայոց տիկնութեան։

2 Իսկ նոքա արտասուագոչ ողորմ ողորմ զձեռս համբարձեալ յերկինս՝ խնդրէին ի կամարար Տեառնէն՝ ապրեցուցանել զնոսա յանաւրէն *յանարժան հարսանեացն պղծութենէն։ 3 Զգոչիւն բարձեալ *լալով մեծաձայն ճչէին եւ ասէին. «Քա՛ւ լիցի մեզ, թէ պատրեսցեն զմեզ մեծութիւնք, կամ խտղտեսցեն զմեզ փափկութիւնք, կամ հրապուրեսցեն զմեզ թագաւորութիւնք, կամ նեղեսցեն զմեզ հալածանք, կամ վտանգեսցեն զմեզ տանջանք հարուածոց, թէպէտ *եւ բիւր ազգի ազգի տանջիցէք զմեզ. կամ երկիցո՞ւք մեք արդեաւք յահագին մահուանէն , զոր ածելոց էք դուք ի վերայ մեր։ 4 Քա՛ւ լիցի մեզ, թէ *փոխանակեսցուք զանցաւոր *կեանս ընդ յաւիտենական կենացն որ ոչն անցանէ. քա՛ւ լիցի մեզ, թէ ուրասցուք զԷն Աստուած զամենահաստիչն, որոյ տէրութիւնն յէութենէ հաստատեալ՝ անփոփոխ են բարիքն ամենայն եւ ոչ անցանեն։ 5 Այլ ո՛չ խորութիւնք եւ ոչ բարձրութիւնք, ո՛չ վիշտք եւ ոչ չարչարանք, ո՛չ կապանք եւ ոչ տանջանք, ո՛չ հուր ո՛չ ջուր եւ ոչ սուր, ո՛չ զբաւսանք եւ ոչ պատրանք, ո՛չ մեծութիւնք եւ ոչ աղքատութիւնք, ո՛չ այն աշխարհ եւ ոչ այս աշխարհս, ո՛չ կեանք *եւ ոչ *մահ՝ ոչ ոք կարէ մեկնել զմեզ ի սիրոյն Քրիստոսի ։ 6 Զի նմա նուիրեցաք զկուսութիւնս *մեր, զի նմա աւանդեցաք զսրբութիւնս մեր, զի նմա *մնամք եւ սիրոյ նորա *ցանկացեալ *սպասեմք, մինչեւ կացցուք առաջի փառաց գովութեան նորա առանց ամաւթոյ եւ պատկառանաց»։

7 Եւ արդ՝ եդեալ *որոտումն յերկնից սաստիկ անհնարին, զի *ահաբեկեալ զամենայն ամբոխն, եւ ձայն՝ զի ասէր *առ նոսա, թէ «Զաւրացարո՛ւք, պինդ կացէք, քաջալերեցարո՛ւք, զի ես ընդ ձեզ եմ, եւ պահեցի զձեզ յամենայն ճանապարհս ձեր, եւ ածի զձեզ պահեալս անարատութեամբ, եւ հասուցի զձեզ մինչեւ ի տեղիս յայս, զի եւ աստ փառաւորեսցի անուն իմ *առաջի հեթանոսաց կողմանց հիւսիսականաց։ 8 Մանաւանդ դու, Հռիփսիմէ, ըստ անուանդ քում արդարեւ ընկեցեալ եղեր Գայիանեաւդ եւ քոյովք սիրելեաւքդ ի մահուանէ ի կեանս. եւ մի՛ երկնչիք, այլ եկեսջիք ի տեղի յայն՝ զոր ես եւ հայր իմ պատրաստեցաք *ձեզ, զանքնին ուրախութեան տեղին, ձեզ եւ որ միանգամ իբրեւ զձեզդ իցեն»։

9 Եւ այնպէս յերկար որոտացեալ, մինչեւ թմբրեալ լինէին մարդիկն յահէ անտի. եւ բազմաց *ընդոստուցեալ, անգուշեալ բազում երիվարք հեծելոց յահէ անտի՝ զբազումս ընկեցեալ եւ զբազումս առաթուր հարեալ սատակէին։ 10 Եւ մարդկանն իսկ *ընդ միմեանս ամբոխեալ՝ ընդ կուտակելն բազումք զբազումս կոխեալ սատակէին. եւ բազմաց լինէր կոտորած, եւ ձայն աղաղակի եւ վայոյ, եւ անհնարին *չարիք եւ արհաւիրք ի վերայ մարդկանն հասանէին. եւ բազումք մեռան, եւ բազմաց արիւնն հեղեալ զերկիրն ոռոգանէր։ 11 Արդ՝ իբրեւ այս շփոթ ամբոխի եղեւ ի նոցանէն ի մէջ կուտակելոցն մարդկան բազմութեան՝ ոմանք *ի մեծամեծ սպասաւորացն արքունի *անդէն ընթացան պատմել թագաւորին զամենայն բանս նոցա. քանզի դիպեցան անդ նշանագիրք, որ գրեցին զամենայն *բանս, եւ ընթերցան առաջի թագաւորին։

12 Եւ ասէ թագաւորն. «Փոխանակ զի ոչ կամեցաւ գալ պատուով շքեղութեամբ կամաւք՝ բռնաբար ածցեն *մինչեւ յապարանսս եւ մուծցեն զնա ի սենեակն արքունի»։