АҚҚУЛАР ҰЙЫҚТАҒАНДА

МҰҚАҒАЛИ МАҚАТАЕВ

(1931–1976)

І

 
Өзен де жоқ сыймаған арнасына,
Жылға да жоқ даламен жалғасуға.
Таста тұнған жаңбырдың тамшысындай,
Қалай біткен мына көл тау басына?!
Мөлдірейді, қарайды қарға, шыңға,
Жалғыздықтан жамандық бар ма, сірə.
 
 
Қанша ғасыр өтті екен, қанша заман?
Қанша ұрпақ кетті екен, қаншама адам?
Қанша шырша өсті екен, құлады екен,
«Жетім көлге» қараудан шаршамаған?
«Жетім көлден» су ішкен қанша марал,
Қанша киік қалды екен сай-салада?
Қанатынан үзіліп əн-самалы,
Қаншама аққу кетті екен – аңсаған əн?
 
 
Ортаймаған «Жетім көл» толмаған да,
Болған өмір ұқсайды болмағанға.
Сызат та жоқ бетінде, сызық та жоқ,
Айдынына аққуы қонбаған ба?!
Қызғыштары қиқулап, қорғағанда,
Сорлағанға ұқсайды, сорлағанға,
Шүрегейлер айдынын қорлағанда,
Көкқұтандар қанатын қомдағанда…
 
 
Беу, дүние-ай, аққулар оралғанда,
Айдын көлдің иесі жол алғанда.
Жетісіп бір «Жетім көл» қалушы еді-ау,
Тынушы еді-ау, теңселген қара орман да.
Таянғанда аққулар қонар маңға,
Басушы еді-ау, байызын бар арман да!
 
 
Қанатынан аққудың балапандап,
Əн ұшатын сымпылдап таң атарда.
Сүйінші бер дегендей бір толықсып,
Сыбырлайтын «Жетім көл» Алатауға.
Тына қалып бұлбұл да жаға-талда,
Қарай-тұғын айдынға, ақ отауға.
 
 
Таң мен күннің арасы таянғанда,
Таудың басы алаумен боялғанда,
Тірілетін таудағы бар тіршілік,
Қанатынан аққудың оянған ба?!
 
 
Көмейінде тəтті үні былай қалып,
Жаға-талда жас бұлбұл тұр ойланып.
Жетті аққулар. Түгендеп «Жетім көлін»,
Жағалауда ұшып жүр шыр айналып,
(Бірден көлге қонбайды құлай барып.)
 
 
Сондай-тұғын, аққулар сондай-тұғын,
Асығыстық оларда болмай-тұғын.
Қомағай көкқұтандар секілденіп,
Жалп беріп, жағаға кеп қонбай-тұғын.
Сондай-тұғын, аққулар сондай-тұғын,
Ақ мүсін айдынға кеп орнай-тұғын.
 
 
Əлдилеп ақ төсінде, бермей тыным,
Ақ айдын ақ мүсінін тербей-тұғын.
Бұл көлге мылтық алған саятшы емес,
Тірі жан аяқ басып келмей-тұғын.
Аққулар аман-есен қайтқанынша,
Суына «Жетім көлдің» шөлдей-тұғын.
(Суымен сырқаттарын емдей-тұғын.)
 
 
Ұрпақтан ұрпақ алып жалықпастан,
Сондай бір дəстүр бар-ды қалыптасқан.
Заманнан заман өткен, жаңарған жұрт,
Аққуын айдын көлдің налытпастан
Дəстүрін аттамаған, анық басқан.
Сондай бір дəстүр бар-ды жарық шашқан,
Бір ұрпақ бір ұрпаққа алып қашқан.
 
 
Қайсыбір қиын-қыстау ай, күндерде,
Шойрылтып, түссе-дағы қайғым белге,
Алаңсыз аққуымды атпасын деп,
Жатқа да дастарқанды жайдым төрге,
Аққулар ұйықтағанда айдын көлде…
 
 
…Оралмады аққулар осы маңға,
Жылдар өтті, байғұстар шошыған ба?
«Жетім көл» жетімсіреп қала берді.
Арман-ай, аққуымен қосылар ма?!
 

II

 
Бала жатыр төсекте, албыраған,
Əке жатыр еденде, қалжыраған.
Түн күзетіп ана отыр, қос жанары
Шарасыздан шаршаған, жаудыраған.
Түні мынау – тамыздың маужыраған,
Тауың анау – шымылдық салбыраған.
 
 
Биік барып жаралған жер бетінен,
Сол байырғы «Жетім көл» келбетімен.
Айдынында аққулар ұйықтап жатыр,
Сайдан соққан самалмен тербетілген.
Жер бетінде тыныштық, көл бетінде,
Қауышыпты қара орман, көл де, түн де.
 
 
Бала жатыр төсекте күйіп-жанып,
Баласының ана отыр күйін бағып.
Қайдағы бір қатыгез, сұрқай ойлар,
Миын қарып барады, миын қарып.
«Сарқытындай өлімнің қалған қарға,
Екеу болса, дүние-ай, арман бар ма!..»
Аракідік назарын аударады,
Төрт бүктеліп еденде қалған жарға.
 

Конец ознакомительного фрагмента.